10)Түргеш қағанаты. 704-756 ж

Жетісуда билік басында Үш Елік қаған (699-706) бастаған Түркештер келді.Ол Динатияның негізін қалаған арабтарға қарсы күрес жүргізеді.Территориясы-Шаш (ташкент) қаласынан тұран мен Бесбалыққа дейінгі аралық. Басты астанасы-Суяб, екінші ордасы іле өзені бойындағы-күнгіт қаласы.Олар екіге бөлінген-қара және сары түркештер.Діні-Тәңірге табыну.Олар Батыс Түрік қағанатының мемл,-әскери,әкімшілік,әлеуметтік,мәдени дәстүрлерін жалғастыра бердіған елді әрқайсысы 7 мыңнан әскері бар 20 мың бөлікке бөлі тастады. 705ж арабтар Мәуренахрды (Сырдария мен Әмудария ортасы) жаулап ала бастады.706-711ж Үш Еліктің орнына оның баласы Сақал қаған басқарды. Түркеш қағанаты Сұлу қағанның тұсында (715-738) күшейді.Ол екі жақты соғыс жүргізді.Батыста-арабтармен, шығыста-Қытайлармен.Сұлу қаған арабтарға қарсы бірнеше батыл соққы беріп көзге түсті.Арабтар оған-Сүзеген деген ат қояды. 751ж Тараз маңындағы Атлах қаласының маңында Арабтар мен Қытайлар арасында 5 күнге созылған жойқын соғыс болды (атлах шайқасы). Шешуші сәтте Қытайлардың қол астындағы Қарлұқтар бас көтеріп арабтар жағына шығып кетеді де, Қытайлар тас-талқан болып жеңіледі.бұл соғыстың тарихи маңызы ислам діні енген.Түркеш қағанаты Араб-қытай шапқыншылығынан ыдырады.

11) Қарлұқ қағанаты. Қарлұқ мемлекеті. (756-940ж.ж.)

Қарлұқтар жайлы алғашқы деректерде «болат» деген атпен белгілі. Территориясы - Алтайдан Балқаштың шығысына дейін. 7ғ қарлұқ бірлестігіне 3 ірі тайпа:Болат,Шігіл,Ташлық кірген.Көсемі-Елтебер д.а. Қарлұқтар туралы 10ғ араб географы Ибн Хау кан қарлұқ жерін 30 күншілік деп сипаттаған. Ең бай қаласы-Көпестер (Тараз) қаласы. Сол заманда Қарлұқ елінде 25 қала болған. Қарлұқ қағанаты өзара соғыстан әлсіреді. Діні-ислам діні. 759-940 ж.ж. Қытай деректерінде қарлұқтар «болат» немесе «бола» деп аталады. ҮІІІ ғасырдың ортасына дейін олар Алтай бойында өмір сүріп, Шығыс Түркі қағандығына бағынышты болды. 745 жылы басымалы, ұйғыр және қарлұқ тайпаларының біріккен әскерлері Шығыс Түркі әскерлерін талқандап, жаңа Ұйғыр мемлекетін құрды. (745-840ж.ж.) Ұйғырлар қарлұқтарды Алтай бойынан қуып шықты. ҮІІІ ғасырдың ортасында қарлұқтардың Жетісуға қоныс аударуы басталды. 759 жылы олар өздерінің мемлекетін құрды. Бірақ 840 жылға дейін олар ұйғырларға бағынышты болып, «жабғу» лауазымында болды. 840 жылы Енесей қырғыздары ұйғырларды талқандағаннан соң, олар өз тәуелсіздігін алды.

Астанасы: Баласағұн қаласы болды. Олардың көсемі Білге Қадыр хан қаған лауазымын алып, өз тәуелсіздігін жариялады. Қарлұқ мемлекеті кезінде Қазақстан территориясында жаңа дін –ислам тарай бастады.

940 жылы қарлұқтардың орталығы Баласағұн қаласын Шығыс Түркістаннан келген түркі тектес шығыл және яғма тайпалары басып алды.

12)Оғыз мем.Ті. Құрылымы, саяси тарихы.

Оғыз мемлекеті.(9ғ.соңы мен11 ғ.басы)

астанасы-Янгикент. Оғыздардың басшылары-Жабғу.Оның орынбасары-күлеркіндер.әскери қолбасшы-Сюбашы.оғыздар-отқа табынған,шамандарға,бақсыларға табынған.ең алғаш Оғыз мемл. Туралы ХІғ Әл-Якубидің еңбектерінде айтылды. 7ғ ортасында қарлұқтар жерін басып алып Жетісуды мекендеген.ХІ ғ өмір сүрген м.Қашқаридың жазуы бойынша оларды 24 тайпа болған. Х ғ арал маңы, Қызылқұм,Еілге дейін-Оғыз даласы д.а.965 ж оғыздар Киев русьімен одақтасып Хазар қағанатын талқандады. Оғыз билеушісі-Шах Мәлік 1041 ж хорезмді жаулап алды. Бірақ өзі 2 жылдан соң селжұқтардың қолынан қаза тапты.Оғыздарды қыпшақтар талқандап Батысқа (Туркия) ығыстырды. Бір бөлігі қыпшақтарға қосылып кетті.