79).Тың және тыңайған жерлерді игеру процесінің басталуы және нәтижесі.

Тың жерлердің игерілуі1954ж басталды. 1945ж наурызда КОКП ОК-ның пленумында астық өңдіруді арттыру, тың және тыңайған жерлерді игеру туралы қаулы қабылданды. Тың игеру астық өсіретін егістік көлемін арттыру негізінен Орал мен Сібірде, Солт.Кавказ бен Қазақстанда жүргізілді. 1945ж Кенес одағында 13,4 млн га жаңа жер, оның ішінде Қазақстанда 6,5 млн га жер игерілді. 1956ж қарай КСРО-да егістік көлемін 28-30 млн га жеткізу көзделді. Тың жерлерді игеру ісі ерекше қарқынмен асығыс түрде жүргізілді. 1955ж 0,4 млн га жер жыртылды. Ал жоспар бойынша 7,5 млн га жер жырту көзделген болатын. Тың жерлерді игеру Ақмола, Солт.Қазақстан, Қостанай, Көкшетау, торғай, Павлодар облыстарында жүргізілді. 1953-58ж аралығында совхоздар мен колхоздарға 266,6 мың механизатор келді. Тың игеруге Қазақстанға көптеген жұмысшылар келді. Тың игеруге келгендер ауыл шаруашылық салығынан босатылды. 1954-59ж аралығында қазақ КСр-де тың және тыңайған жерлерді игеру мақсатында 20 млрд жуық сом жұмсалды.

Тың игерудің пайдасы: Тың игеру Қазақстанда ерекше қарқынмен жүргізілді. Қазақстанда егістік жерлердің көлемі артты. Астық өңдіру көлемі жөнінен Қазақстан одақта ІІ-ші орынға шықты. Соның арқасында Қазақстан Орта Азия мен Сібірді, Оралды астықпен қамтамасыз етті.

Тың игерудің зияны: Экологиялық жағдай күрт нашарлады. Аса көп терр-я жыртылып, нәтижесінде көп жерлер тіршілікке жарамсыз болып қалды. Топырақ эррозияға ұшырап, жердің құнарлылығы азайды. Мал шаруашылығының дамуы артта қалды. Миллиондаған жерлер жыртылғандықтан, малдың жайылымы, жемшөп дайындайтын жерлер азайды. Мал шаруашылығының шығынға ұшырауынан, ет, сүт өнімдерінің көлемі де азайды.

80.Қаз. Экономикасы, 1960-80ж аралығында шикізат өңдіру бағытының күшеюі.

60ж орталықтығы жүргізілген шаралар соғыстан кейінгі кезең ішіндегі экономиканың қайта құруға бағытталған ең ірі ұмтылыс. 1965ж қыркүйек КОКП ОК пленумы өнеркәсіпті дамытуға арналды. 1965ж КСРО жоғарғы кенесінің сессиясы өнеркәсіпті басқару жүйесін өзгерту және мемлекеттік жоспарлау жөніндегі кейбір басқару органдарын өзгеше құру туралы заң қабылданды. 1965ж экономиканы басқарудағы енгізілген өзгеріс одақтық республикалық министірліктер құрылды. Бұл шаралар экономикадағы жағдайларды көтеруге алғы шарттар туғызды. 60ж бас кезі КСРО қуатты экономикалық және ғылыми потенциалға ие болды, тамақ өнеркәсібінде 60ж ІІ жартысында 40 кәсіпорые салынып іске қосылды. 1965ж Қарағанды, Ақтөбе, Семей, Өскемен, Шымкент цемент зауыттыры салынып іске қосылды. Әр облыс орталықтарында ірі панельді үйлер жасайтын комбинаттар салынды. Күрделі құрылыстардағы негізгі кемшіліктер, аяқталмаған құрылыстардың көбеюі. Кәсіпорындар жоспарлаудың жаңа тәртібіне 1966ж 2 кәсіпорын, 1967ж 193 кәсіпорын, 1968-69ж 13 министрлік пен ведомства кәсіпорындары 1970ж 80% көшірілді. Басқарудың жаңа формаларына ауысқан жаңа кәсіпорындар жоспарларын асыра орындай бастады.

81.1970-80Ж ғылым мен мәдениеттің дамуы.

1985ж 40,377 ғылыми қызметкер болып, оның 846-ы ғылым доктор, 650 академиктер, профессорлар. Қазақстандық ғалымдардығ ғылыми зерттеулері дүниежүзіне таңымал болды. Д.Сокольский катализаторларды электрохимиялық әдістермен зерттеуді тұңғыш бастаушы. У.М.Ахметсарин гидрогеология және гидрофизика ғылымдарын ұйымдастырушы. М.А.Айтқожин өсімдік жасушаларындағы инфорсомаларды тапқаны үшін марапатталған, Лениндік сыйлық иегері. 70-80ж көптеген ғылыми еңбектер жарыққа шықты: 5 томдық қазақ КСР тарихы, 10 томдық қазақ тілінің түсіндірмен сөздігі, 9 кітаптан тұратын Қазақстанның сүтқоректілері, 9 томдық Қазақстанның өсімдіктері. Әл-Фараби, Ш.Уалиханов, Ы.Алтынсарин мұраларын зерттеген басылымдар шықты. 1976ж Ғ.Мүсірепов «Ұлпан» повесін орыс тіліне аударды. Ол республика жазушылары арасында тұңғыш Социалистік Еңбек ері атағын алды. 80ж қазақ әдебиетінің өкілдері: Ә.Тәжібаев, О.Сүлейменов, Б.Момышұлы, Т.Ахтанов. 1974ж М.Әуезов атындағы академиялық дарама театры ұжымы «Қан мен етр» драмасын қойғаны үшін «КСРО мемлекеттік сыйлығын» иеленді. Қазақ музыкасын тың шығармалармен толықтырғандыр: Н.Тілендиев, Ш.Қалдаяқов, Еспаев, Н.Күмісбеков. Әншілер: Е.Серкебаев, Р.Бағланова, Р.Рымбаева, Н.Есқалиева, М.Жүнісова. Қазақ киносының өкілдері: Ш.Айманов, М.Бегалин, С.Қожқов. Ботакөз, Қыз Жібек, Менің атым Қожа, Атаманның ақыры, Бейбарыс сұлтан т.б. Алматыда мемлекеттік өнер мұражайы, қазақ КСР мұражайы, қазақ ұлт мұражайы ашылды.