70.Қазақстандағы хХғ. 20жылдарындағы мәдени процестер

20ғ басында қазақ мәдениеті өзіндік ерекшеліктермен дамыды. Осы кездегі маңызды оқиғалар мәдениеттің жанаша дамуына әсер етті. Мәдениеттің жанаша дамуына ең алдымен 1905-07ж революциялық қозғалыстардың әсері көп болды. Баспа ісі 20ғ басында мәдениеттің жанаша сипатпен дамуына осы кезенде ашыла бастаған баспа ісі Омбы, Семей, орынбор қалаларында жолға қойылды. Әдебиеттің дамуы 20ғ басындағы қазақ әдебиетінің дамуына Байтұрсынов, Дөнентаев, Көбеев, Құдайбердиев т.б. қосқан үлесі көп болды. 1909ж Абайдың шығармалар жинағы баспадан шықты. Бұдан басқа Байтұрсыновпен, Дулатовтың, С.Дөнентаевтың да шығармалары да басылып шықты. С.Тороайғыровтың-«Шәкірт ойы, Адасқан өмір, Бір адамға» шығармалары осы кездегі әдеби туындыларының озық үлгісі болып саналады.

Ағарту ісі. 1906ж патша үкіметі оқу-ағарту ісінің ережелерін бекітті. Ереже қазақ жерлерінде орыс мектептерінің көбеюіне жол ашса, медреселердің жұмысына кедергі жасады. Ағарту ісін дамытуға қаржы өте аз бөлінді. «Айқап, Қазақ, Степной край» газет-журналдары қазақ халқыныңи негізгі басылымдары ретінде ағарту ісін дамытуға үлкен үлес қосты. 20ғ басындағы қазақ ауыз әдебиетінің дамуына Ж.Жабаев, Н.Байғанин сияқты қазақ әдебиетінің өкілдері үлес қоса білді. Ал музыка мәдениеті бұл кезде жақсы дамыды. Осы кездегі музыка мәдениетінің дамуына үлес қосқан ірі тұлғалар Д.Нүрпейсова, Б.Шолақ, ә.Қашаубаев, ЕБеркімбаев т.б. Осы кездегі белгілі әндер: Гәкку (Үкілі Ыбырай), Майда қоңыр (Естай) т.б.

71.20Ғ 20ж индустриялизация процестерінің барысы және оның нәтижелері:

1925жылғы желтоқсан БК(б)П-ның 14съезі белгілеген социолистік индустрияландыру бағыты жарияланды.

Индустрияландыру – халық шаруашылығының барлық салаларын техникамен жабдықтау, инфраструктураның дамуы.

Қазақстандағы индустрияландыру КСРО халық шаруашылығын дамытудың 1-бес жылдығымен қатар келіп өлкеде елеулі қиыншылықтармен жүзеге асты.

72.20ғ 20-30ж жаппай ұжымдастыру, оның әлеуметтік-экономикалық зардаптары:

Ұжымдастыру қарсаңында Жаңа экономикалық саясат нәтижесінде коперативті қозғалыс дами түсті. Өңдірістік коперативтің негізгі 3 түрі болды. Комуно-өңдірісті қоғам. Артель-жердің, малдың бір бөлігін ауыл шаруашылығының машиналарын, құрал-саймандарды біріктіру. ТОЗ-жерді бірлесіп өңдеу мен шөп шабу жөңіндегі серіктестік. Шаруалар ұжымдастыру түрлерін таңдағанда негізінен ТОЗ-ды қалады. 1927ж 1 қазанда республикада коперация шаруа қожалықтарының 23% құрады: 1074 тұтыну қоғамы (312-сі ауылдарда), 140 факторы (көшпелі халыхтардың ең қарапайым коперативтік бірлестігі), 1072 ұжымдық шаруашылық орнап, 101 комуна, 77 артель, 294 ТОЗ құрылды.

ЖЭС негізінде мал саны артты. 1928ж 40,5 млн жетті. 1929ж Голощекин «ауылды кенестендіру» ұранымен ауылда тап күресін шиеленістіру бағытын таңдады. Шабандық және егістік жерлерді қайта бөлу науқаны ауылдығы жағдайды ауырлата түсті. 1926ж көктемде кедейлер байлардың иелігіндегі 1,3 млн га шабандық және 1,25 млн га егістік жерді тартып алды. Индустрияландыру бағыты азық-түлік қорлары проблемасын күн тәртібіне қойды. 1928ж қаржы мен жұмыс күшін ауыл шаруашылығына өнеркәсіпке ауыстыру жүйесін қалыптастыру процесі басталды. «Барлық коперацияны барынша дамыту саясаты» ұжымдастыру бағытына көзделді. 1928ж қаңтар-ақпан Сталиннің Сібірге сапарында Омбы округтік мәжілісінде астық дайындау барысында төтенше шаралар қолдануға рұқсат етілді. Голощекин ауылдар мен қоныстарға 4800 өкіл жіберіп, 31 мың шаруа жазаланды. 1928ж 1 қазан-1929ж 1 желтоқсан аралығында 277 шаруа атылды. 1928ж 27 тамыз «аса бай шаруалар мен орташа феодалдарды компескелеу және жер аудару туралы» дерек жарияланды. Ауыл шаруаларын жаппай ұжымдастыру бағыты көзделіп, бай кулактарды тап ретінде жою міндеті қойылды. Ұжырамдастыру бай кулактарды тәркілеуден басталды.

73.Ұжымдастыру саясатына карсы шаруалар толқуы 1929-1931 жылдары Қазақстан жерінде шаруалардык үжымдастыру саясатына қарсы ұйымдастырылган карулы козгалысы болды. Шаруалар қозгалысы өткен жерлер: 1929 жылы 29 қыркүйек - Бостандық, 1929 жылы 1 караша - Батпаккара (Қостанай), 1930 жылы 2 ақпан-Созак, 1930 жылы 25 акдан -Ырғыз, 1930 жылы 26 наурыз -Сарканд т.б. Щаруалар царсылгыныц түрлері: - көтеріліске пшғу; - шолак белсенділерді, партая кызметкерлерін өлтіру; - шетелге көшу; - калалы жерге кету т.б. 1930 жылы мамырда Семей округінін Өскемен, Самар аудандарында халыктын ірі толкулары втгі. Торғайдаш Батпаккара квтерілісш орталык бандитпк басмашылар козғалысы деп атады.

Қаракұм көгершісіне катыскандар саны 5000-га дейін жетгі. Бұл көтеріліс күшпен басылды. 1930 жылы Созакга ұжымдастыру саясатына карсы Қазақстанлагы ен ірі шаруалар кетерілісі өтгі. Көтерілісшілер аудан басшылары мен шолак белсенділсрді өлтірді Көтеріліс күпшен басылып, оған катыскан 68 адам атылды. Балкаш, Қордай, Шубартау, Абыралы, Адай даласы, Іле өшрлерінде шаруалардын ірі кетерілісі бопды Көтері-ліске катыскандар аяусыз жазаланды .Ұжымдастыру зардаптарына карсы күрес Коммунистік партия кеш болса да. ұжымдастыру саясатының зардаптарын жоюға кірісті Күпшен жасал-ган копхоздарды таратып, ондагы мал-мүлікп халыкка кңйтарды. Кенес өкіметі ашаршылыкха үлшрапш халыкда 30 млн сом, 2 млн пұг астык

астык берді 1935 жылдан ауыл шаруашылық артелінщ жана үлгісі бекітішп, жұзеге асырыла бастады. Жалпы, феодадцыккадцыктарды жою тдогысынан ауыл шаруашылыгын ұжымдастыру ісіне оң баға берілсе, көшпенді хаішх мүддесінш сскершмеуі ірі апатгарга экелді Сондыкгаы ұжымдастыру саясаты казақ тарихьшдағы касіретгі окигалардың бірі ретінде белгілі болып калды.