63).1917Ж ақпан революциясы, Уақытша үкімет.

Ақпан төңкерісінің алғы шарттары:

1.экономикалық күйзеліс, майдандағы орыс әскерінің жеңілісі

2.жұмысшы қозғалысының күшеюі, ұлт аймақтарындағы 1916 ж көтерілістер. 1917 ж 27 ақпанда Ресей буржуазиялық-демократиялық төңкерісі, монархияның құлауы (ІІ Николай билігі) елде қос үкімет орнады, (1-Уақытша үкімет бағыты-капитализмді дамыту,2-жұмысшы-шаруа және солдат депуттары кеңесі бағыты-социализм құру). Уақытша үкіметтің Қазақстан өлкесіндегі жергілікті органдары-1917ж наурыз-сәуірде құрылды. Уақытша үкімет облыстарды басқаруға бұрыңғы патша шенеуніктерін және қазақтың ұлттық зиялыларын сайлады: І.Бөкейханов-Торғайда, М.Тынышбаев-Жетісуда, М.Шоқай-түркістанның уақытша үкіметінің комиссары болды. Уақытша үкіметтің жүргізген шаралаы:

1917ж 14 наурыз-«Бұратаналарды» тыл жұмыстарына алу тоқтатылды.

1917ж 18 наурыз-«1916 ж көтеріліс кезінде Қазақстанға күш көрсеткен орыстарға кешірім беру туралы» қаулы

1917ж 20 наурыз-«Азаматтардың діңге сенуіне, ұлтқа байланысты құқықтарды шектеудің күшін жою» туралы

1917ж 5 мамыр-«Қара жұмысқа алғандарды еліне қайтару туралы» қаулы.

1917ж 8 қыркүйек-«Жетісу облысының 1916 ж көтеріліс кезінде зардап шеккен халқына қазынадан 11 млн 150 мың срм бөлінуі туралы» қаулы (5 млн сомы-жергілікті халыққа, 6 млн 150 мың сом-орыс халқына)

Дөнентаевтің да шығармалары басылып шықты. С.Торайғыровтың «Шәкірт ойы», «Адасқан өмір», «Бір адамға» шығармалары осы кездегі әдеби туындылардың озық үлгісі болып саналады.

Ағарту ісі.1906ж патша үкіметі оқу ағарту ісінің ережелерін бекітті. Ереже қазақ жерінде орыс мектептерінің көбеюіне жол ашса, медреселердің жұмыс істеуіне кедергі келтіре бастады. Ағарту ісін дамытуға қаржы өте аз бөлінді. «Айқап, Қазақ, Степной край» газеттері қазақ халқының негізгі басылымдары ретінде ағарту ісін дамытуға үлкен үлес қосты. 20ғ басындағы қазақ ауыз әдебиетінің дамуына Жабаев, Байғанин сияқты қазақ әдебиетінің өкілдері үлес қоса білді. Ал музыка мәдениеті бұл кезде жақсы дамыды. Оған үлес қосқан ірі тұлғалар: Д.Нүрпейсова, Б.Шолақ, Ыбырай, Ә.Қашаубаев, Е.Беркімбаев. Осы кездегі белшілі әндер: Гәкку, Майда қоңыр.

64).Қазан төңкерісі, кеңес үкіметтің орнауы. Уақытша үкімет ұлт проблемасын-аграрлық мәселені түгелімен шешіп бермеді. Елге ашаршылық қаупі төніп, Қазақстан еңбекшілерінің уақытша үкімет саясатына наразылыығы күшейе түсті. Жұмысшы, солдат, шаруа кеңестерінің ықпалы арта түсіп, уақытша үкімет саясаты жалпы ұлттық дағдарыстың жетілуіне әкелді. Қазақ төңкерісі бейбітшілік, жер, бостандық, ұлттың өзін-өзі билеуі т.б. негізге алды. Кенес үкіметі Қазақстаның түрлі аудандарында әртүрлі орнатылды. Қазақстанның оңт және солт аудандарында кенес үкіметі бейбт жолмен орнады. Революциялық күштер басым ауданда Орынбор, Верный, Семейде кенес үеіметі қарулы күрес нәтижесінде орнатылды. 1917ж қазан айында большевиктер революциясы болып, үкімет жүйесі күйретілді. 1917ж 1 қарашада Ташкентте кенес үкіметі орнады. 1917ж 30 қазанда Перовск (Қызылорда) кенес үкіметі билікті өз қолына алды. Осы жылдың қараша айында Черняевта (Шымкент) кенес үкіметі бейбіт жолмен орнады. 1917ж аяғында Торғай облысында саяси жағдай қиындап, қарсыласушы күштер арасында қарулы жанжал күшейді. Атаман Дутов бастаған казак офицерлер корпусы, Бөкейханов бастаған «Алаш» үкіметі эссерлер мен большевиктермен одақтасып кенес үкіметіне қарсы біріккені белгілі. 1919ж 8 қаңтарда кенес үкіметі Ақтөбеде орнады. Оралда қиын жағдаймен 1818ж 15 қаңтарда орнады. Кенес үкіметі Қазақстанда ірі өнеркәсіпті банкілер тасымал ісін мемлекет қарамағына алуды жүзеге асырды. Және мәдени құрылыс бағдарламасын қолға алды.