53. Экологиялық білім мен тәрбие беру мәселелері жалпы білім берудің элементі ретінде

Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаты - жастардың экологиялық көзқарасын, санасын, табиғатқа үлкен парасаттылық, жауапкершілік, қарым-қатынасын қалыптастыру. Осы тәрбие арқылы адамның мәдениеттілік сезімі, экологиялық санасы қалыптасады.

Экологиялық тәрбиенің басты міндеттері:

•  өмірде және нақты іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу, іскерлікке төселу;

•  табиғатты қорғау және өзгертуге байланысты оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы еңбекке қосу;•  мектепте экологиялық білім және тәрбие қорамын ұйымдастыру;

Ең басты міндеттердің бірі - оқушыларды табиғатты қорғау мәселелері туралы ғылыми теориялық және тәжірибелік біліммен қаруландыру. Оқушылардың экологиялық білімнің белгілі жүйесін игеруі, табиғатты қорғауы, жер байлығын тиімді пайдалануы экологиялық мәдениетті жетілдіріп, дүние тану көзқарасын қалыптастырады. Экологиялық білімнің  негізгі көздері: химия, физика, биология, география, астроиомия пәндері, олардың бағдарламаларындағы оқу материалдарын дәрістерде терең түсіндіріп, сыныптан және мектептен тыс экологиялық жұмыстарда тиімді қолдана білуге оқушыларды үйрету және дағдыландыру - мұғалімнің міндеті.Бастауыш сынып оқушылары табиғат байлығын ауыл шаруашылығында пайдалану жайлы алғашқы ұғымды еңбек сабақтарында алады. Олар үй мүліктерін, киім-кешек, тағам, т.б. жасайтын табиғат заттарын пайдалану жолдарымен танысады. Бастауыш сыныптардың оқу бағдарламасындағы оқушылардың экологиялық іскерлік дағдысын қалыптастыруға бағытталған жұмыс түрлері: өсімдіктердің даму кезеңіне фенологиялық бақылау жүргізу, мектеп және қоғамдық мүлікті ұқыптылықпен күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану. Орта және жоғары сыныптар оқушыларын кең көлемде экологиялық біліммен қаруландыру қажет.

Қазіргі жағдайда өндіріс табиғатқа күшті әсер етуші фактор болып отыр. Осыған орай табиғатты ұтымды пайдаланудық ғылыми білімге негізделетінін оқушылардың түсінуі керек. Өндірістік іс-әрекеттің нәтижесінде ортада әр түрлі өзгерістер болып жатыр. Экологиялық тәрбие жұмыстарының түрлері:

1. Ауыл мектептерінің оқу-тәжірибе алақын бағалы ағаштар тұқымының көшеттерін өсіріп, көгалдандыруға пайдалану.

2. Мектеп оқушылары мемлекеттік орман шаруашылығына үнемі көмек көрсетіп отырады.

- дәрі өсімдіктерін дайындау, жидек, саңырау-құлақ, т.б. жемістерді жинау;

- пайдалы жануарларды қорғау және есебін алып отыру;

- фенологиялық бақылау жүргізу.

3.  Оқушылар ауылшаруашылық тәжірибе жұмысымен айналысады.

4. Оқушылар табиғатқа зиян келтіретін адамдармен күреседі, қорықтағы ережені бұзушыларды анықтайды, химиялық улы заттарды, минералдық тықайтқыштарды сақтау және қолдану ережелерін бұзушыларды әшкерлейді.

5. Экологиялық тәрбиеге байланысты мектепте жаппай шаралар ұйымдастырылады. Олар: кештер, дәрістер, баяндамалар, т.б.

Экологиялық тәрбие оқушылардың - табиғатқа жаңаша көзқарасын қалыптастырып, әр түрлі нысандарда жүргізіліп, жеке тұлғаның эмоциялық сезімдік әлемін қалыптастыруға бағытталып, адамгершілік, жауапкершілік қасиеттерін жетілдіреді.

54. Экологиялық білім беру жүйесі мен стратегиясын салыстырыңыз

Экологиялық білім беру жүйесі білім беру мен тәрбиенің жалпы жүйесінде үздіксіз экологиялық білім берудің мақсаты мен міндеттері жүзеге асатын қажетті және өзара әрекеттесетін ұйымдастырушы формалардың жиынтығы. Ол ЭББ-ң инфрақұрылымының басқармасын кадрлік қамтуды нормативтік құқықтық реттеуді ғылыми әдістемелік қамтамасыз етуді және экономикалық құраушыны қамтиды, үздіксіз ЭББ жүйесін құрудың мақсаты ғылыми және тәжірибелік білімдер бірлігінің оң эмоциональді құндылықта қарым-қатынастың, қоршаған ортаға жауапкершілікпен қарауды қамтамасыз етілетін тәртіп пен іс-әрекет ерекше экологиялық дүниетанымды қалыптастыру б.т.

ЭББ стратегияясы бұл ЭББ саласындағы мемлекеттік саясат негізін және оны жүзеге асырудың негізгі бағыттарын анықтайтын мақсат, идеялар, принциптер жүйесі, экологиялық мәдениетті қалыптастыру адам, қоғамы, табиғат қатынасы саласында қоғамдық сана сезімді ғана емес, соынмен қатар мемлекеттің келешекті техникалық, технологиялықдамуының тәсілдерін таңдауды да өзгерту.

Экологиялық білім қоршаған ортаға, қоршаған орта жағдайына және оның өзгерістеріне, зардаптарына әсер ету саласында мақсатты бағытталған кешенді процесс және жүйелі білім іскерлік дағдылы меңгеру нәтижесі.

ЭББ жүйесі экологиялық сана-сезімнің даму тарихы, оның даму кезеңдері мына ғалымдармен байланысты: И:Н.Пономарева, Л.П.Салеева, И.И.Маисеев, т.б.

ЭББ мақсаттарына қарай:

• Мектепке дейінгі және бастапқы мектептік білім беру;

• Бұл орта мектеп пен колледж;

• ЭББ жоғарғы сатысы жоғары оқу орындары

Экологиялық білім мен тәрбие беру 1970 жылы БҰҰ деңгейінде ұйымдастырылған (ЮНЕСКО) «Адам және биосфера» деп аталған бағдарламаны қабылдаудан басталады. Онда алғаш рет халықаралық деңгейде табиғат ресурстарын қорғау және оны тиімді пайдалану туралы бағдарлама жасалып, кең экологиялық сипатталған болатын. Ал 1971 жылы Швейцарияда Еуропалық конференция өткізіліп, онда айнала қорщаған табиғи орта және табиғат қорғау мәселелер көтерілді. 1972 жылы Стокгольмде қоршаған ортаны қорғау туралы көпшілікке білім беру конференциясы болды. 1977 жылы Тбилиси қаласында өткен БҰҰ жанындағы ЮНЕСКО және ЮНЕП ұйымдары экологиялық білім беру туралы 40-тан астам шешімдер қабылдап, оның ғаламдық стратегиялық жоспарларын бекітті. Экологиялық білім берудің одан әрі даму кезеңдері атақты Найроби (1982 ж), Беч (1983 ж), Мәскеу (1987 ж), т.б. қалаларда өткен конференцияларда жалғасын тапқаны мәлім. 

Экологиялық білім берудің теориялық негіздері орыстың табиғат зерттеушілері әрі көрнекті педагог ағартушылары В.Белинский, А.Герцен, Н.Чернышевскийдің есімдерімен тығыз байланысты.