21. 24. Электрлік тізбектің анықтамасы мен жалпы қасиеттері.

Электромагниттік процестері кернеулік және ток түсініктерінің көмегімен сипатталатын, элекр тогын жүргізуге арналған қондырғылар жиынын электр тізбегі деп атайды. Жалпы жағдайда, электр тізбегі ток көзі мен қабылдағышты байланыстыратын электр энергиясының көзі мен қабылдағыштардан және аралық бөлімдерден ( өткізгіш сымдардан, аппараттардан) тұрады. Электр тізбегіндегі элекктромагниттік процестерді «ток», «кернеу», «э.қ.к», «кедергі» («өткізгіштік»), «индуктивтілік», «сыйымдылық» түсініктерінің көмегімен сипаттауға болады. Электр энергиясының көзі ретінде гальвани элекменттері, аккумуляторлар, жылулық элементтер, генераторлар және басқа да қондырғылар алынады. Оларда химиялық, молекула кинетикалық, жылулық, механикалық немесе энергияның басқа түрінің электр энергиясына айналу процестері жүріп жатады. Жоғарыда айтылған ток көздерімен салыстырғанда, энергияның ешқандай түрі өзгермейтін, энергия көзіне қабылдағыш антенна да жатады. Электр энергиясының көздері өздерінің мәндері және бағыттарымен, сол сияқты ішкі кедергілерінің мәндерімен де сипатталады. Электр энергиясының қабылдағышы немесе жүктемесі деп, электр энергиясын жарық, жылу, мехникалық және т.б.энергияға айналдыратын электр шамдарының, электр қыздырушы құралдарының, электр двигательдерінің және басқа да қондырғылардың қызметін айтады. Жүктемеге кеңістікке электромагниттік толқындарды шығарып, тарататын антенна да жатады. Электр тізбектерін есептеулер, оларда жүретін процестерді зерттеулер, әр түрлі жорамалдауларға және электрлік тізбектердің нақты объектілерін бірқалыптар идеялизациялауға негізделеді. Демек, электрлік тізбектер теориясында элементтер түсінігіне көбіне электротехникалық қондырғылардың құрамды бөліктері емес, олардың идеялизацияланған үлгілері алынады да, оларға белгілі бір электрлік және магниттік қасиеттер тағылады, соның нәтижесінде, олар нақты қондырғыларда пайда болатын құбылыстардың жиынтығын жуықтап бейнелейді. Электрлік тізбектер жүйесінде элементтерді активтік және пассивтік деп бөледі. Активтік элементтерге жататын электр эоектр энергиясының көздері кернеу көздері және ток көздері. Электр тізбегінің пассивтік элементтеріне кедергі, индуктивтік және сыйымдылық жатады. Соған сәйкес активті және пассивті тізбектер болады.

23.ЭҚК және ток көзі

Қарама-қарсы таңбалы зарядтар тасыйтын екi ток өткiзетiн денелердi алайық. Егер осы денелердi өткiзгiш арқылы қоссақ, сол зарядтардың электр өрiсiнiң әсерiнен өткiзгiште электр тогы пайда болады (5.5 сурет). Бiрақ бұл ток өте қысқа уақыт болады. Екi дене арасындағы электр өрiсi әлсiзденедi де, ақыр аяғында денелердiң потенциалдары теңесуiнiң нәтижесiнде жоқ болады.

5.5-сурет

Ток тұрақты болуы үшiн өткiзгiштiң ұштарындағы потенциалдардың айырымы тұрақты болуы қажет, яғни өткiзгiште өзгермейтiн электр өрiсi болуы керек. Ол үшiн денелердiң зарядтарға әсер ететiн электростатикалық күшiнiң бағытына қарама-қарсы бағытта зарядтарды бiр денеден екiншi денеге тасымалдайтын ерекше құрылғы – ток көзi керек. Мұндай құрылғыда зарядтарға, электр күштерден басқа тегi электрлiк емес күштер әсер ету тиiс (5.5 сурет). Мұндай күштердi бөгде күштер дейдi. Тұйық контурдағы электр қозғаушы күш (қысқаша ЭҚК) зарядты контурдың бойымен орын ауыстыруындағы бөгде күштердiң жұмысының сол зарядқа қатынасын анықтайды:

25.Электрлік тізбектер классификациясы. Электромагниттік процестері кернеулік және ток түсініктерінің көмегімен сипатталатын, элекр тогын жүргізуге арналған қондырғылар жиынын электр тізбегі деп атайды.Электр тізбектері тұрақты және айнымалы ток тізбектері деп бөлінеді. Электромагниттік процестері кернеулік және ток түсініктерінің көмегімен сипатталатын, элекр тогын жүргізуге арналған қондырғылар жиынын электр тізбегі деп атайды. Жалпы жағдайда, электр тізбегі ток көзі мен қабылдағышты байланыстыратын электр энергиясының көзі мен қабылдағыштардан және аралық бөлімдерден ( өткізгіш сымдардан, аппараттардан) тұрады. Электр тізбегіндегі элекктромагниттік процестерді «ток», «кернеу», «э.қ.к», «кедергі» («өткізгіштік»), «индуктивтілік», «сыйымдылық» түсініктерінің көмегімен сипаттауға болады. Электр энергиясының көзі ретінде гальвани элекменттері, аккумуляторлар, жылулық элементтер, генераторлар және басқа да қондырғылар алынады. Оларда химиялық, молекула кинетикалық, жылулық, механикалық немесе энергияның басқа түрінің электр энергиясына айналу процестері жүріп жатады. Жоғарыда айтылған ток көздерімен салыстырғанда, энергияның ешқандай түрі өзгермейтін, энергия көзіне қабылдағыш антенна да жатады. Электр энергиясының көздері өздерінің мәндері және бағыттарымен, сол сияқты ішкі кедергілерінің мәндерімен де сипатталады. Электр энергиясының қабылдағышы немесе жүктемесі деп, электр энергиясын жарық, жылу, мехникалық және т.б.энергияға айналдыратын электр шамдарының, электр қыздырушы құралдарының, электр двигательдерінің және басқа да қондырғылардың қызметін айтады. Жүктемеге кеңістікке электромагниттік толқындарды шығарып, тарататын антенна да жатады. Электр тізбектерін есептеулер, оларда жүретін процестерді зерттеулер, әр түрлі жорамалдауларға және электрлік тізбектердің нақты объектілерін бірқалыптар идеялизациялауға негізделеді. Демек, электрлік тізбектер теориясында элементтер түсінігіне көбіне электротехникалық қондырғылардың құрамды бөліктері емес, олардың идеялизацияланған үлгілері алынады да, оларға белгілі бір электрлік және магниттік қасиеттер тағылады, соның нәтижесінде, олар нақты қондырғыларда пайда болатын құбылыстардың жиынтығын жуықтап бейнелейді. Электрлік тізбектер жүйесінде элементтерді активтік және пассивтік деп бөледі. Активтік элементтерге жататын электр эоектр энергиясының көздері кернеу көздері және ток көздері. Электр тізбегінің пассивтік элементтеріне кедергі, индуктивтік және сыйымдылық жатады. Соған сәйкес активті және пассивті тізбектер болады.

20.Цифрлы-аналогтық түрлендіргіш. Аналогтық - цифрлық түрлендіргіш (Аналогово-цифровой преобразователь; analog-to-digital converter) - аналогты шаманы дискретті (цифрлық) шамаға түрлендіру құрылғысы; ақпаратты нақты уақыт масштабында аналогты құрылғыдан компьютерге енгізуге арналған. Бұл құрылғы негізінде тәжірибе басқару кешені, аналитика мен өлшеу жүйелері (оның ішінде өндірісті басқару мәселелеріне арналған жүйелер) жасалады.