35. Биологияның негізгі концепцияларын конструктивті сыни тұрғыда талдау.

ТІРШІЛІКТІҢ ПАЙДА БОЛУЫ.Тірі табиғаттың пайда болуы мен тіршіліктің мәні – адамзат-тың өзін қоршаған ортаны түсініп білуінде, өзінің табиғаттағы орнын анық-тауында үлкен қызығушылық тудырды.Жалпы, ғылымда тірші-лік пайда бо-луы туралы 5 концепция бар:креационизм, немесе тіршілікті құдай жара-туы;тіршіліктің өз-өзінен пайда болуы туралы концепция; стаци-онарлық күй концепциясы;панспермия концепциясы;жер бетінде тірші-ліктің өткен тарихи кезеңдерде физикалық және химиялық процестердің нәтижес-інде пайда болу-ы туралы концепция.1-ші концепция діни тұрғыда болғандықтан, ғы-лымға тікелей қатысы жоқ. Ежелгі гректің атақты ғұламалары, философтар Платон мен Аристотель осы көз-қарасты устанған адамдар болды. Сонымен қатар, бүл сұраққа басқа-ша жауап берген философтар мен ғалымдар болды. Олар тірі табиғат және басқа да обье-тивті дүниені түсініп, танып білу үшін еш-қандай қупия рух бастамасы қажет емес деп тапты. Дәл осындай көзқарасты натурфилософтар, Милет мектебінің өкілдері де қолдады .Осы екі түрлі көз-қарас жаңаланған түрде қазіргі кезде де ғылыми дүниетанымда орын ал-ған.Осы уақытқа дейін ғалымдар мен теологтардың кейбір топтары тірші-ліктің мәнін жоғарғы материалды, тәжірибе арқылы қолжеткізуге болмай-тын бастаудан іздейді. Сонымен бірге, тіршілік ерекшеліктері туралы сұрақтарға меха-нистикалық тәсіл де қанағаттанарлықтай жауап бере алмайды.Сонымен, XIX ғасырға дейін ғалымдардың көП-шілігі тіршіліктің әр турлі мате-риалды дүниеден, атап айтқанда, шіріген топырақтан, қал-дықтардан тағы басқа өзді-гінен пайда болғандығы туралы идея-ны үстады. Бул көзқа-расты устанған ірі ғалым-дар мен ой-шылдар: Аристо-тель, дәрігер Парацельс, эмбриолог Гарвей, Коперник, Гали-лей, Гете, Декарт, Шеллинг тағы басқа. Олардың ғылыми дү-ниетанымдағы беделі бул көзқарастың ұзақ уақыт қалыптасып тұруына әсерін тигізді. XVII ғасырда Ф.Редидің жасаған тәжіри-бесі бұл көзқарасты дәлелдей алмады.Тіршілік пайда болуы туралы әр түрлі концепциялар мен гипотезалар ішінде А.И. Опариннің кон-цепцияның маңызы зор болды. Ғалым-ның жүргізген зерттеулерінің биікке көтерілген ту-сы 1950-1970 жылдар бол-ды, ал оның негізгі еңбегі - «Тіршіліктің пайда болуы» 1924 жылдың өзінде-ақ жарық көрген болатын. Сол кездің өзінде бұл еңбекте Опарин гипоте-засының негізгі идеясы қаланған болатын. Оның идея-сының ең негізгісі - Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы -тірі материяның өлі мате-рия қойнауында қалыптасуының узақ эволюциялық процесі. А.И. Опариннің концеп-цияларының ғылыми маңызы өте зор, де-генмен кейбір күшті және сонымен бірге әлсіз жа-қтары да бар.Оның концепциясының мықты жағы - оның химиЯлық эволюцияға нақты сәйкес келуі.Бұл концепцияның тағы бір мызғымас дәлелділігі - оның негізгі жағдайларын эксперимент арқылы тексеріп көрудің мүмкін екендігі Ал, концепцияның әлсіз тұсына келетін болсақ, ол генети-калық коды бар молекулярлық жүйелер болмағанда жасушаға дейінгі қуры-лымдардың өздігінен пайда болу мүмкіндігін жоққа шығармайды. Сонды-қтан амин-қышқылдарын зертханалық жағ-дайда синтездеу кезінде химиялық «блоктар-дың» «бірінші сорпасына», мысалы онсыз ферменттерді қосымша енгізуге жол берілдіЖалпы, тіршілік пайда болуындағы кейбір жо-ғарыда келтірілген сұра-қтарға жауап тек 1980 жылдардың аяғында табылды. Яғни, ең ал-ғаш рет пайда болған ДНК емес, РНК молекулалары болып шықты.Буның өзі РНК-ның е-рекше қасиеттеріне байланысты. Оның ДНК молекулалары сияқты генетикалық қасиеті бар,бірақ ол барлық орга-низмдерде кездеседі.1980 жылдардың басында РНК-ның белок-тық ферменттерсіз өздігінен өзгеріске түсетіні, яғни автокатализаторлық мүмкіндігі бар екендігі анықтал-ды.Осының нәтижесінде ерте уақыттағы РНК-ның фенотиптік және ген-отиптік сипаттары болды деген нақты ұғым қалыптасты, яғни, гендік өзгеріске де, табиғи сұрыпталуға бейім, Дарвин жүйесінің талаптарына сәйкес келетін қасиеттері болды.