10.Құйманың сипаттамасы. Күй диаграммасы. Гиббс ережесі

Күй диаграммасы – бұл концентрация мен температура тәуелділігіндегі кез-келген қорытпаның күйін сипаттайтын графикалық сурет .Күй диаграммасын құру термиялық талдау көмегімен жүзеге асырылады. Қорытындысында бір топ салқындату қисықтарын алады, фазалық өзгеру температураларда қыйлысу нуктелері мен температуралық кідірістерді байқауын мүмкіндік береді. Фазалық түрленуге сай келетін температуралар критикалық нүктелер деп аталады.Кристалданудың басталуын сипаттайтын нүкте ликвидус, ал кристалданудың аяқталуын солидус нүктесі деп аталады. Салқындату қисықтары бойынша диаграмма құрылады, абцисса осіне -концентрация, ал

ордината осіне- температура. Концентрация шкаласы В компоненттің құрамын көрсетеді. Ликвидус(1), солидус(2), қатты күйдегі фазалық түрленуге (3,4) сай келетін сызықтар негізгі сызықтар болып табылады. Күй диаграммасы бойынша фазалық түрленудің температурасын, фазалық

құрамның өзгеруін, шамамен қорытпа құрамын, өңдеу түрлерін анықтауға болады.

11.Құйма және алу әдістері тұралы түсінік. Құйма теориясында негізгі түсініктер

Қорытпа дегеніміз- екі немесе одан да көп элементтерді қорыту арқылы алынатын зат.Қорытпаны дайындаудың басқа да тәсілдері бар: бірігу қасиеті, электролиз, возгонка (айдау). Металдық элементтерден дайындалған қорытпа металдық қорытпа деп аталады.Қорытпалар құрамы мен өңдеу әдісіне байланысты көптеген қасиеттерге ие болады. Қорытпа теориясындағы негізгі ұғымдар. Жүйе-бақылау және зерттеу үшін белгіленген денелер тобы. Металтануда металдар мен металдық қорытпалар жүйе болып табылады. Таза металл жай бір компонентті жүйе, ал қорытпа екі немесе одан да көп компоненттерден тұратын күрделі жүйе болып табылады. Компоненттер-жүйені құрайтын заттар. Компоненттер ретінде таза заттар мен химиялық қосындылар алынады. Фаза- жүйенің біркелкі бөлігі. Варианттылық (С-еркіндік дәреже саны)- жүйедегі фаза мөлшерін өзгеріссіз қалдырып, өзгертуге болатын ішкі және сыртқы факторлардың санын айтамыз(температура,қысым, конценрация). Варианттылық С=1 болса, (моновариантты жүйе), фаза санын өзгертпей, факторлардың бір түрін өзгертуге болады. Варианттылық С=0 болса, (нонварианттық жүйе), фаза санын өзгертпей сыртқы факторларды өзгертуге келмейді. Компонент саны (К), фаза саны (Ф) және жүйенің варианттылығы (С) арасында математикалық байланыс бар.Бұл фаза ережесі немесе Гиббс заңы

С=К-Ф+2

Түленулер тұрақты қысымда өтсе, айнымалы саны азаяды С=К-Ф+1 Мұнда:С-еркіндік дәрежесінің саны; К- компонент саны; Ф- фаза саны ;1- температураның өзгеру мүмкіндігін есептейді.

12.Механикалық аралас, қатты ертінді, химиялық қоспалардын құрылымынын, кристаллдану және қасиеттерінін ерекшелегі.

Металдық қорытпаның құрылысы қорытпаны құрайтын компоненттердің қандай әрекетке түсетініне тәуелді.Металдардың көбісі сұйық түрде бір-бірінде ериді. Компоненттердің әрекеттесуына байланысты қорытпалар былай бөлінеді:

1) механикалық қоспа

2) химиялық қосынды

3) қатты ерітінді

Компоненттер қатты күйде бір-бірінде ерімесе және де химиялық реакцияға түспеген жағдайда механикалық қоспа түзіледі.Қорытпа оған кіретін компоненттің кристалдарынан тұрады(4.1.сур).

Қорытпада компоненттердің кристалдық торы сақталады. Құрылысы мен қасиеттері әртүрлі элементтер арасында түзілетін қорытпа химиялық қоспа

деп аталады. Осы қорытпалардың ерекшеліктері:

1.Құрамының тұрақтылығы, яғни қорытпа компоненттің белгілі бір қатынасында

түзіледі,химиялық қосынды An Bm деп белгіленеді.

2.Химиялық қосынды құрайтын, элемент торларынан ерекшеленетін, атомдары дұрыс

ретпен орналасатын спецификалық кристалдық тор түзіледі.

3. Өзіне тән қасиеттер айқын көрінеді.

4. Кристалданудағы температураның тұрақтылығы,таза компоненттер сияқты.. Қатты ерітінді қорытпасы дегеніміз- компоненттер арасындағы қатынас өзгере алатын қатты фаза. Олар кристалдық заттар болып табылады. Қатты ерітінді бірдей дәндерден тұрады.