77.Аморфтық материалдар. Нанокристалдық материалдар.

Аморфты жартылай өткізгіштерді зерттеу 1968 жылы басталды. 1970 жылдан бастап аморфты металдарды зерттеу қарқынды түрде дами басталды. Соңғы жылдары аморфтық металдарды және олардың құймаларын алу жолдары көптеп белгілі болды. Аморфтық металдардың негізгі процестер суретте көрсетілген. Бұл суретте тепе-теңдік және тепе-теңсіз процесстер бар. Тепе-теңдік процестеріне газ↔кристалл, газ↔сұйық, сұйық↔кристалл процестері жатады. Ал аморфты материалдарды алу тепе-теңсіз процестерге жатады. Ол үзік сызықтармен көрсетілген. Оларды үш топқа бөлуге болады.

1. газ фазасынан металды тұңдыру; (Вакуумдық тозаңдату Иондық тұндыру Газдық фазада химиялық реакциалар Жоғары және төмен температуралада тозаңдату)

2) сұйық металдың қатаюы;

3) металдық кристалға ақауды енгізу. (Металлизация (электролиттік және химиялық))

нанокристалды материалдар / nano-cristalline materials – құрылымы ӛте майда түйіршікті (< 50 нм) металл материалдары; дәндердің перифериялық аймағындағы құрылымының үлкен кӛлемді майысуымен және орталық бӛліміндегі ақаусыз құрылымымен астасып орналасуымен сипатталады. Дәннің мұндай құрылымы материалдың беріктігін арттырады.

78.Ақш, Японияда, Германияда болаттын маркировкасы.

Болаттар көп түрімен классификацияланады.

1.Химиялық құрамымен: комиртекті және лигерленген

2.Көміртегі құрамымен:

-төменгі көміртекті, көміртегі болуының 0,25-ке% дейн

-орташа көміртекті , көміртегі болуының 0,3...О,б% дейн

- жоғарға көміртекті, көміртегінің болуы 0,7% астам

3.Тең құрылысымен: эвтектоидқа дейін, эвтектоидты, эвтектоидтан кейінгі.

4.Сапасы бойынша:сапалы мөлшер көрсеткіші жағынан зиянды қоспа: күкірт және фосфор:

-0,04S , P< 0.08% - комиртекті болатты жай сапалы

- 0,03 S , P< 0,04%- сапалы болат

5.Балқыту тәсіліне қарай:

-мартен пештерде;

-ауа конверторларында;

-электр пештерінде: электр доғалық, индукциондық және т.б.

6.Мақсатына қарай:

-конструкциондық-машиналардың бөлшектері мен механизмдерін жасау үшін қолданылады;

-құрал-жабдықтық-әр-түрлі құрал-жабдықтарды жасау үшін қолданылады;

-арнайы-ерекше қасиеттері бар болаттар: электротехникалық, ерекше магниттік қасиеттерімен және т.б.

Болат 9ХС, болат ХВГ.Маркі басындағы біртаңбалы, құрамындағы көміртегі пайыздың жүздік үлесін көрсетеді. Құрамындағы көміртегі 1%-дан аспайды. Одан әрі легирленетін элементтер көрсетіледі. Кейбір болаттар стандартты емес болып таңбаланады. Тез кесілетін құрал-жабдықтық болаттар. Болат Р18. Р-берілген болат тобының индексі(rapid-жылдамдық). Құрамындағы көміртегі 1%. Бұл сан негізгі легирленетін элементті-вльфрамды көрсетеді. Көрсетілген болат құрамындағы вольфрам-18%. Егер болаттар құрамында легирленетін элементтер болса, олардың құрамда болуы сәйкесінше элементтің белгіленуінен кейін ғана көрсетіледі. Шар тәрізді подшипникті болаттар. Болат ШХ6, болат ШХ15ГС. Ш- берілген болат тобының индексі. Х-болаттағы хромның барлығын көрсетеді. Келесі сан хромның пайыздың жүздік үлесін көрсетеді, сәйкесінше көрсетілген болаттардағы үлес 0,6% және 1,5%. Сонымен қатар болат құрамына кіретін легирлейтін элементтер де көрсетіледі. Құрамындағы көміртегі 1%.-дан асады.

Маркировка сталей в Германии.

Национальный стандарт Германии DIN (Deutsche Industrienorm) осуществляет маркировку сталей двумя способами.

Первый способ – с помощью цифр, обозначающих номер материала. Первая цифра характеризует способ производства стали. Вторая цифра характеризует особенности обработки стали.

Второй способ – обозначение с помощью букв и цифр. Этот вид предусматривает обозначение сталей по степени легирования и виду термической обработки.

Маркировка сталей по национальным стандартам Японии

(JIS-Japanese Industrial Standard). Марки конструкционных сталей формируются из нескольких прописных букв и однозначного, двузначного или трехзначного числа.Углеродистые рядовые стали SSxxx, где ххх - трехзначное число, указывающее минимальный предел прочности (МПа), например SS140.

Маркировка сталей в США

сталь 304L относится к аустенитному классу с содержанием углерода меньше 0,03%. К этому же классу относят классическую нержавеющую сталь, содержащую 18 % хрома и 8 % никеля, которую в литературе часто обозначают как 18–8 (аналог по ГОСТ 5632–72 – 12Х18Н9Т).