52. Қатты ертінділер. Инструмент жасау үшін материал – алмас

Аспаптарға арналған материалдар ретінде қатты карбид және байланыстырушы фазалардан тұратын қатты қорытпалар қолданылады. Олар ұнтақталған металлургия әдістерімен дайындалады. Қатты қорытпалардың ерекшелігі жеткілікті жоғарғы беріктік кезіндегі өте жоғарғы қаттылық 87...92 HRC болып табылады. Қаттылығы және беріктігі байланыстырып тұратын фаза санынан және карбид дәндерінің мөлшеріне тәуелді болады. Неғұрлым карбид дәндері ірі болса, соғұрлым беріктігі жоғарырақ болады. Қатты қорытпалар тозуға төтеп беруімен

және жылу тұрақтылығымен ажыратылады. Қатты қорытпалардың негізгісі ВК (WC+Co), ТК (WC+TiC+Co), ТТК (WC+TiC+TaC+Co) болып табылады. ВК тобының ең көп таралған болаттар ВК3, ВК6, ВК8, ВК20 маркалы болаттар болып табылады, мұнда кобальт құрамының санын пайыз арқылы, ал қалғандары WC вольфрамының карбидтерін көрсетеді. Т30К6, Т14К8 маркалы ТК тобының қорытпалары – бірінші сан титан карбидінің құрамын пайызбен, екіншісі кобальт құрамын пайызбен көрсетеді. Бұл топтың қорытпалары тозуға қарсы тұрады. Қаттылыққа, жылу тұрақтылыққа, коррозияға беріктігіне, бірақ аз. жылуөткізгіштікке және сынғыштыққа ие болады. Кесуде орташа және үлкен жылдамдықта қолданылады. Кобальттың аз мөлшердегі қорытпалары жоғары қаттылыққа және тозуға төтеп беруге, бірақ ең аз беріктікке ие болады. Сондықтан оларды таза қайрау үшін қолданады (ВКЗ, Т30К4).

53. Электрохимиялық және химиялық коррозия.

Қоршаған орта әсерінен металдың бұзылуын тотығу деп атаймыз. Тотығу металды бұзып қана қоймай, оның эксплуатациялық бөлшектеріне кері әсер етеді.

Тотығуды қоршаған ортаға байланысты химиялық және электрохимиялық деп айыруға болады.Электрохимиялық тотығу су ерітінділерінде және де ылғалы бар жай атмосферада болады. Бұл тотығудың негізі бұйымның бетіндегі метал иондары тереңдегі иондармен аз ғана байланысты болғанымен оңайлықпен металдан су молекуласы арқылы ажыратылады.Металл өзінің оң зарятталған бөлшектерімен иондарының бір бөлігін жоғалта отырып, мөлшерден тыс көлемде қосылған электрондардың әсерінен теріс зарядталады. Сол кезде металға жанасқан су қабаты метал ионының көмегімен оң зарядталады. Металл- су шекарасындағы зарядтардың әр түрлігі потенциалдардың секірісімен түсіндіріледі. Секіріс

үрдіс бойына металдың еруіне байланысты үйкеліп, ал метан ерітіндісіндегі иондардың шөгуіне байланысты кеміп өзгеріп тұрады. Егер металда ерітіндіге өтетін және шөгілетін иондардың саны бірдей болса, онда металдың еру және шөгу жылдамдықтары бірдей болады. Және де үрдіс кезінде тотығу (металдың

бұзылуы) жүрмейді. Оған тепе-тең потенциялы сәйкес келеді. Нольдік потенциял ретінде сулы ерітіндідегі сутегінің оң иондары жиналған сутегі ионының тепе- теңдік потенциялы, 1литрге Н+1 молі. Басқа элементтердің стандартты потенциалдары сутегінің потенциалы бойынша Есептелінген . Оттек ертіндісі бар суда, тотығуға теріс ұшыраған металдардың стандартты потенциалы мәні теріс электрохимиялық потенциалға қарағанда белсенділек болады. Металдан кететін иондар ОН ˉ иондарымен әрекеттесе отырып,тот деп аталатын суда ерімейтін гидроксидтерді құрайды, ал процесс тот басу деп аталады. Темірдің тот басу тізбегі:

2Fe – 4e → 2Fe

2Fe + 4OH ˉ → 2Fe(OH)2

Темір гидроксидінде Fe(OH)2 суда ерітілген оттегі болса,ол Fe(OH)2 айналады.Бұл

ерімейтін қосылыс болғандықтан теңдік жағдайына жетпейді және коррозия толығымен бұзылғанша жүреді. Құрылысына байланысты коррозия әр түрлі сипатта болады:

●егер біртекті металл болса – коррозия барлық бет бойынша біртекті жүреді.

●егер біртекті болмаса – коррозия әр жерде әр түрлі жүреді және нүктелік деп аталады.Бұл құбылыс ең қауіпті және бұйымның тез бүлінуіне әкеледі. Химиялық коррозия металдың ылғал жоқ газдың ортамен әрекеттесуі нәтежиесінде

жүреді.Металл бетінде кристалдық тордың 1...2 период қабатындай пленкалар пайда болады. Бұл қабат металдың оттегімен әрі қарай әрекеттесуіне бөлек болып, судағы электрохимиялық коррозиядан қорғайды. Коррозиялық - төзімді қоспалар жасау кезінде қоспада электрохимиялық потенциалдылықтың жоғарғы мәні және ол мүмкіндігінше бір фазалы болуы керек.

54. Коррозияға шыдамды болаттардын және күймалардын классификациясы. Коррозиялық тұрақтылық жоғарылауы мүмкін,егер: көміртегі құрамын азайту және

темірмен бірге қатты қоспалар құрайтын легирлеуші элементтерді енгізу арқылы. Басты коррозиялық тұрақты техникалық қоспаларға құрамында хром мөлшері жоғары тоттанбайтын болаттар, яғни хромды және хромникельді жатады. . Құрылысына байланысты коррозия әр түрлі сипатта болады:

●егер біртекті металл болса – коррозия барлық бет бойынша біртекті жүреді.

●егер біртекті болмаса – коррозия әр жерде әр түрлі жүреді және нүктелік деп аталады.Бұл құбылыс ең қауіпті және бұйымның тез бүлінуіне әкеледі. Химиялық коррозия металдың ылғал жоқ газдың ортамен әрекеттесуі нәтежиесінде

жүреді.Металл бетінде кристалдық тордың 1...2 период қабатындай пленкалар пайда болады. Бұл қабат металдың оттегімен әрі қарай әрекеттесуіне бөлек болып, судағы электрохимиялық коррозиядан қорғайды. Коррозиялық - төзімді қоспалар жасау кезінде қоспада электрохимиялық потенциалдылықтың жоғарғы мәні және ол мүмкіндігінше бір фазалы болуы керек.