36.Суару. Әдістері.

Конструкциялық болаттарды шынықтырумен жұмсартуды өткізеді, оның нәтижесінде қаттылығы мен төзімділігі артады, сонымен қатар жоғары пластикалығын алу үшін. Эвтектоидтан кейінгі болаттың жоғары қыздыру температурасы шектеулі, олай болмаған жағдайда дәннің өсуіне әкеп соқтырады, оның нәтижесінде төзімділігімен және тез ыдырауға қарсылығы төмендейді. Негізгі параметрлері болып қыздыру температурасы және салқындау жылдамдығы табылады. Қыздыру уақыты қыздыру құрамына байланысты болады, белгілі мәліметтерге сүйенсек ағыс мм-не электрлік пеште – 1,5...2 мин уақыт жұмсалады; жалынды пеште – 1 мин; тұзды ваннада – 0,5 мин; Қыздыру температурасына байланысты шынығу түрін анықталады:

● толық, А3 критикалық нүктесінен жоғары 30... 500 қыздыру температурасы. Эвтектоидқа дейінгі болат үшін қолданылады. Қыздыру және салқындату кезінде болаттың өзгерісін келесі схемада көрсетілген. Толық емес шынықтыру эвтектоидқа дейінгі болат үшін қолданбайды,өйткені құрылысында жұмсақ феррит қалып қояды. Қыздыру және салқындату кезінде болат құрылысының өзгеруі схема бойынша жүреді:

●Толық емес , А1 критикалық нүктесінен жоғары 30... 500 қыздыру температурасында.

Тн=А1 +(30…50)˚С

Эвтектоидтан кейінгі болаттар үшін қолданылады.Қыздыру және салқындату кезінде болат құрылысының өзгерісі келесі схемада көрсетілген: Эвтектоидтан кейінгі болаттарды шынықтыру алдында міндетті түрде түрде

сфероидизациялық күйдіруді жүргізеді. Керекті құрылысын алу үшін құралды әр түрлі жылдамдықпен салқындатады, соның нәтижесінде салқындату ортасы анықталады. Бұйымның формасына, болат маркилеріне және комплекс керек қасиеттеріне қарай үшін әртүрлі суыту тәсілдерді қолданады.

1.Бір ортада суыту аймағындағы шынықтыру (VI)

Белгілі бір температураға дейін қыздырылған бұйымды суыту аймағына орналастырып суытады. Суыту ортасының ретінде төмендегілер қолданылады:

-Су- көміртекті болаттан жасалған ірі бұйым;

-Май-құрамында легирлеуші элементтер мен көміртегі бар болаттың орташа және қарапайым жасалған бұйымдары үшін. Шынықтырудағы негізгі жетіспеушілігі-аса үлкен кернеудің болуы

2.Екі сферадағы шынықтыру немесе үзілісті. (V2)

Қыздырылған бұйымды қайтадан Т-3000С болатын тез суытатын су ортасында суытады, содан кейін жұмсарған майлы ортаға орналастырады.

Үзілісті шымдалу суытудың максимальді қасиетін қамтамасыз етеді.Құралдар шынықтырудың негізі ретінді қолданады. Жетіспеушілігі: бір ортадан екінші ортаға орналасуын айқындайдын жағдайында қиыншылық туғызады.

3.Сатылы шынықтыру (V3)

Берілген температураға дейін қыздырылған бұйымды суыту ортасына орналастырып, Т= 30-500С Мн нүктесінен жоғары болатын жерде белгілі бір уақыт ұстап, температурлары тең болғанға дейін.Изотермиялық уақыт аустениттің төзімділік қаситеінен берілген температурада жоғары болмауы керек. Суыту ортасының сапасы ретінде еріген тұздар мен металдар қолданады. Изотермиялықөңдеуден кейін бұйымды жоғары емес температурада суытады. Бұл қолдану негізінен орташа және ұсақ бұйымдарға арналған.

4.Изотермиялық шымдалу (V4)

Сатылы шынықтырудан негізгі айырмашылығы-оның төзімділік қасиеті Мн

температурасында өтпелі айналымда болуы. Изотермиялық төзімділік аустениттің бейнитке айналуын қамтамасыз етеді. Өтпелі айналымда легирленген болат бейниттен басқа аустениттік құрамын сақтайды.Құрастырылған структурасы қаттылық, созылмалық, майысу

қасиеттерін мінездейді. Бұған қоса деформациялық қасиеті шынықтыру қысымына, фазалық қысымына байланысты төмендейді.

Суыту ортасының сапасы ретінде еріген тұздар мен щелочтар қолданады. Болатты легирлегенде қолданады.

5. Шынықтыру өзімен-өзі жұмсарту мен бірге. Қыздырылған бұйымдарды суыту ортасына орналастырып, жартылай суытады. Бұйымды

алғаннан кейін, оның жоғарғы қабатын ішкі температурасы есебінен қайта қыздырады, бұл кезде өзімен-өзі жұмсарту түзіледі. Ол негізінен жоғары температураға ие болатын, созылмалы, өте қатты бұйымдар үшін қолданады(соғуға арналған құралдар-балғалар,тістемелер)