8.Ақша агрегаттарының сипаттамасы.

. Белгілі-бір мерзім аралығында сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша массасының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс-шаралар жүргізу үшін әртүрлі көрсеткіштер – ақша агрегаттары қолданылады.М1 ақша агрегаты айналыстағы қолма-қол ақшаның және банктік емес заңды тұлғалардың және халықтың теңгедегі аударылатын депозиттерінің жиынтығы ретінде есептеледі.М2 ақша агрегаты М1 ақша агрегаты және теңгедегі басқа депозиттер, банктік емес заңды тұлғалардың және халықтың шетел валютасындағы аударылатын депозиттеріне тең.М3 ақша агрегаты Ұлттық Банктің және банктер баланстарының шоттарын шоғырландыру негізінде айқындалады. Ол айналыстағы қолма-қол ақшадан және заңды тұлға-резиденттер мен жеке тұлға-резиденттердің ұлттық және шетел валютасындағы аударылатын және басқа депозиттерінен тұрады.Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінің алдындағы барлық элементтерін өзіне біріктіріп ақша масассын құрайды. Ақша айналысының жылдамдығы экономиканың монетарлық деңгейіне байланысты болды, ол ақша жиынының ЖІӨ-ге қатынасымен анықталады. Айналыс жылдамдығы төмен болған сайын, монетарлар деңгейі жоғарылайды.

9. Ақша-несиелік реттеудің пәні, мақсаты мен міндеті.

Ақша несиелік реттеу пәні д/з –ақша айналымындағы ақша массасы/ң өзгерісне, несие көлеміне, пайыз мөлшерлемесі деңгейі мен ссудалық капитал нарығы ж/е өзге де ақша айналым/ң көрсеткіш/не ҰБ-ң тікелей бағытталған шараларының жиынтығын айтамыз.

АНР-дың негізгі мәні елдегі ақша тепе-теңдігін, яғни, сұраныс пен ұсыныстың арасындағы тепе-теңдікті, инфляцияны мақсатты макро- экономикалық көрсеткішке сәйкес келетін деңгейде ұстап тұру болып табылады.

«Ақша-несиелік реттеу» пәнінің мақсаты – тыңдаушылар тарапынан ақша-несиелік реттеу принциптерін терең игеруге бағытталады, оның институционалды қырларын тануға, сол сияқты ақша-несие саясатының әр түрлі режимдерін жүзеге асырады.

Пәннің басты міндеті – ақша айналымы мен несиенің заңдылықтарын оқу, қазіргі ақша, несие, банк жүйелері мен олардың элементтерін ұйымдастыру, макроэкономикалық реттеудегі ақшаның, несиенің және банктің ролін, сондай-ақ нарықтық экономика жағдайындағы орталық және коммерциялық банктердің орны мен ролін оқу.

Пәннің басты мақсаты – болашақ мамандарға ақша, несие, банктер теориялары саласында іргетестық білімдерді қалыптастырып, тарихи және теориялық аспектіде олардың қазіргі нарық экономикасындағы мәнін, қызметтерін және ролін ашу болып табылады.

10. Ақша базасына ықпал ететін факторлар

Макродеңгейде ақша базасына ықпал ететін факторлар келесідей:

• ҰБ-ң ақша-несие саясаты

• Төлем балансының тепе-теңдігі

• Мем/к қарыз мөлшер/ң өзгеруі

Ақша базасы/ң құрамы ақшаны ұсынуда мультипликациялану қабілетіне б/ты болғандықтан оған ықпал ететін факторлардан мультипликациялануына б/ты жіктелінеді. Ақша базасына негізгі ықпал етуші О.Б болғандықтан әртүрлі фактор/ң оң әсер етуі ҰБ-ң ақша-несие саясатын жүргізудегі тактика/қ ж/е стратегия/қ қадам/на б/ты.

Ақша базасы нақты сектор тарапынан үнемі туындап отыратын ақшаға деген сұранысты қанағаттандыратын ақшаны ұсыну/ң көзі. Сондақтан ақша базасына ықпал ететін фактор/ды реттеу/ң бірден бір мақсаты ақшаға деген сұраныс пен ұсыныс/ң арасындағы тепе-теңдікті қатаң сақтау.

Ақша базасына ықпал ететін фактор/ды анықтап білу ү/н ақшаны ұсыну/ң сценарийін ж/е оған қатысушыларын білу қажет. Ақша ұсыну/ң сценарийі б/ша келесідей қатысушылар бар:ҰБ. Екінші деңгейлі банк/р.Нақты сектор.Мемлекет

Аталған әрбір қатысушы/ң эк/қ-әлеу/к саяси мүдделеріне б/ты ақша базасына әртүрлі фактор/р әртүрлі бағытта әсер етеді. Ақша базасына монетар/қ ж/е монетар/қ емес фактор/р әсер етеді. Ықпал ету бағытын ҰБ реттейтін монетар/қ фактор/р ақша базасы/ң кеңейіне ж/е азаюына әсер етеді.

Ақша базасы/ң кеңейіне ықпал ететін фактор/р:

• ҰБ ақша массасын стерелизациялау мақсатында шығырған нота/р өтегенде

• ҰБ мем/к б.қ-ды сатып алғанда

• ҰБ кері РЕПО оп/ын жүргізгенде

Ақша базасы/ң азаюына ықпал ететін фактор/р:

• ЕДБ-р ҰБ-тен қайта қаржыландыру мақсатында алған несиені өтеген жағ/да

• ҰБ жаңадан нота/ды эмиссиялағанда

• ҰБ ком.банк/ге мем/к б.қ-ды сатқанда

• ҰБ РЕПО оп/ын жүргізгенде