5. Ақша мультипликаторының мағынасы мен маңызы.

Ақша мультипликаторы  дегеніміз- ақша несие жүйесінің салымда ұлғайтылуы немесе қысқарту нәтижесінде қанша мөлшерде ақша ұсынысының көбеюі немесе азаюын көрсететін сандық коэффицент және оның шамасы ақша несие жүйесінде пайдаланатын резервтін нормасына кері пропорционал болады.

 Ақша мультипликаторының қарқыны  экономикадағы айналыс жылдамдығына әсер етеді. Мультипликация коэффиценті неғұрлым жоғары болса, ақша массасы соғұрлым көп, ақша жылдамдығы аз болады.              

 Қазіргі таңдағы ақша айналысын реттеудің ерекшеліктері

Ақша айналысы «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңына сәйкес  реттеледі.Ұлттық банк тұтынылатын банкноттар мен тиындардың қажетті мөлшерін анықтайды, олардың дайындалуын қамтамасыз етеді,оларды сақтаудың ,жоюдың тәртібін және қолма-қол ақшалай қаражаттың инкассациясын белгілейді.

Ақшалай мультипликатордың шамасы міндетті резервтеудің нормаларына тәуелді, өйткені міндетті резервтер несие ресурстарының көзі ретінде,сондай-ақ айналымдағы қолма-қол ақшаның үлес салмағын пайдаланылмайды.Бұны банктерден тысқары болатын айналымдағы қолма-қол ақшаның мултипликацияланбайтындығымен байланыстырып түсіндіруге болады.Ақшаның мультипликация қарқындылығы олардың экономикадағы айналыс жылдамдылығына әсерін тигізеді:мультипликация коэффициенті неғұрлым жоғары болса ақша массаы соғұрлым көп ,айналыс жылдамдығы аз болады.

6. Ақша базасын сегменттеудің негіздері.

Ақша базасын ақша массасының құрамына кіргізеді,ақша базасы ең қуатты ақшалар деп аталады

Ақша базасын сегменттеу негізінде келесәдей факторларға байланысты:

1.АБ ақша массасы мен ақша агрегаттарының өтімділік дәрежесімен сегменттейді.

2.ҰБ Ақша базасын ҰБтің ком.банктерді қайта қаржыландыру әдістеріне байланысты сегменттейді.

3. Ақша базасын ақша массасының мультипликациялау қабілетіне байланысты сегменттейді.

4. АБ ның көбеюінің сыртқы және ішкі компонеттерімен байланысты сегменттейді.

7.Ақша-несиелік реттеу - мемлекеттің ақша-несие саясатының бір элементі ретінде.

Ақша-несие саясатының мәні елдегі ақша тепе-теңдігін, яғни, сұраныс пен ұсыныстың арасындағы тепе-теңдікті, инфляцияны мақсатты макро- экономикалық көрсеткішке сәйкес келетін деңгейде ұстап тұру болып табылады. Дәлелді болжамдар ақша-несие саясатының негізгі мақсатына қол жеткізуге көмектесетін ақша-несие саясатының құралдарын таңдауға мүмкіндік береді. Осыған байланысты ақша-несие саясатының экономиканың нақты секторына ықпал ету нәтижесін болжау техникасын әзірлеу өзекті проблема болып табылады. Ақша-несие саясатын әзірлеу мен жүргізуге ақша-несие саясатының негізгі құралдарын таңдау, ақша массасы, несиелер және жинақ ақша бойынша статистикалық деректер базасын құру мен жүргізу, осы елдің және ақша-несие саясатының негізін құрайтын басқа мемлекеттердің экономика және ақша-несие саласының кейбір мәселелері бойынша зерттеулер жүргізу, қаржы бағдарламаларын жасау және олардың орындалуын бақылау кіреді. Ақша-несие саясатын іске асыру мақсатында Ұлттық Банк операциялардың мынадай түрлерін жүзеге асырады: заемдар беру, депозиттер қабылдау, валюталық интервенциялар, Ұлттық Банктің қысқа мерзімді ноталарын шығару, коммерциялық вексельдерді қайта есепке алу, Ұлттық Банк Басқармасының шешімі бойынша басқа да операциялар жүргізу. А.н. саясатының субъектісі – Орталық банк болса, ал әсер ету объектісі – ақша айналымы болып есептеледі. АНС реттеу ҚР-ның ҰБ-кі арқылы жүреді. Қазақстан Ұлттық Банкінің негізгі мақсаты – Қазақстан Республикасында баға тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.Негізгі мақсатын іске асыру үшін Ұлттық Банкке мынадай міндеттер жүктелген:

- мемлекеттің ақша-несие саясатын әзірлеу және жүргізу;

- төлем жүйелерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;

- валюталық реттеу және валюталық бақылауды жүзеге асыру;

- қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету.

ҚР\ның Заңына сәйкес Ұлттық Банктің ақша-несие саясаты:

- ресми қайта қаржыландыру ставкасын;

- ақша-несие саясатының негізгі операциялары бойынша сыйақы ставкаларының деңгейлерін;

- ең төменгі резервтік талаптардың нормативтерін;

- айырықша жағдайларда операциялардың жекелеген түрлерінің деңгейі мен көлеміне тікелей сандық шектеулерді белгілеу арқылы жүзеге асырылады.