48.Қазақстан Республикасындағы эмиссиялық операцияларды ұйымдастыру принциптеріне сипаттама беру

Эмиссия – мемлекеттік банкнота, монета, бағалы қағаздарды шығаруы. Ол қолма-қол түінде де, қолма-қолсыз да болуы мүмкін. Бірінші формасы айналысқа нақты ақша шығаруды білдірсе, ал екіншісі депозитті-қарыздық операциялар процесінде іске асырылады. Қазақстан Республикасындағы эмиссиялық операцияларды ұйымдастыру принциптері:

1.Міндеттілік пен қамтмасыз етілмеген қағидасы.

2.Монополия және бірегейлік қағидасы-қандай да бір сомаға немесе субъектіге аударылмайды.

3.Айқындылық қағидасы-ҚР теңге жалғыз төлем бірлігі болып табылады.

4.құқықтық реттеу қағидасы

49. ҚР-ғы инфляцияның негізгі факторларын анықтау

50. Қазақстандағы ақша агрегаттарының ерекшеліктері талдау

51. Дамыған елдердегі ақша-несиелік реттеудің негізгі әдістері мен құралдарына сипаттама беру

Дамыған елдердің ақша несиелік реттеудің негізгі әдістері мен құралдарына тоқтамас бұрын өзіміздің ҚР-ң ақша несиелік реттеудің негізгі әдістері мен құралдарына тоқталып өтейік. Елімізді а.н.р/ң келесідей әдістері бар: Тікелей ж/е жанама әдіс. Бұл жердегі тікелей әдіс д/з ҰБ/ң өз/ң іс әрекеттерін әкімшілік құқық/қ өкілеттілігімен оруындалуы болса, жанама әдіс д/з хал ахуалы ақша/ң эмитент/ң әсер етуі б.т. А.н.р құралдары келесідей: міндетті резервтер нормасы, қайта қаржыландыру ставкасы, мемлекеттiң бағалы қағаздарын сатып алу және сату бойынша ақша нарығындағы операцияларды жүргiзу;банктерге және үкiметке несие беру; валюталық нарықтағы басқыншылық;кейбiр жағдайларды несиелiк операциялардың жекелеген түрлерiнiң деңгейi мен көлемiне тiкелей сандық шектеулер енгiзу; ресми есепке алу (дисконттық) мөлшерлемесi. Қазақстан Ұлттық банкi операциялар бойынша ресми қайта қаржыландыру мөлшерлемесiн , сол сияқты басқа да мүдделендiру мөлшерiн белгiлейдi. Ал шет мемлекеттерде тоқтала кетсек, мысалы, АҚШ-да бұл опер/ды Федералды резервтік жүйе атқарады. Бұл орган ақша айналымын қадағалап отырады. Сонымен қатар, бұл органнан басқа банктік қадағалауды штат департаменттері, депозит/ді сақтандыру б/ша федеративті корпорация федератив деңгейінде қызметін ж.а. Көптеген дамыған мемлекет/ң О.Б/ң негізгі ж/е жалғыз қағидасы ол экономика/ғы ақша массасы/ң өсу қарқынын есеп индексіне қарай дұрыс қадағалау б.т. осы қағиданы Неміс федеративті банкі, англия банкі, АҚШ/ң федеративті резертік жүйесі қолданады. Ұлттық ақша бірлігі/ң валюта бағамын бірқатар елдер реттеп отырады. Оларға: Австрия, Бельгия ж/е Нидерланд

Дамыған елдер/ң реттеу құралдарын келесі критерий б/ша бөліп қарастыруға б/ы:

- Дәстүрлі ж/е дәстүрлі емес

- Әкімшілік н/е нарықтық

- Жалпы қолданыстағы н/е жеке сектордағы

- Тікелей н/е жанама әрекет етуіне б/ты

- Қысқа, орта ж/е ұзақ мерзімді құралдар.

Осы ұзақ мерзімді а.н.р құралдарын Неміс банкі сонау 60жылдардан бастап қолданып келе жатыр. Шет мемлекет/ң О.Б/ң дисконт н/е кепіл саясатына тоқталсақ, бұл саясатты барлық еуропа мемлекеттері қолданады екен.

52. Мемлекет экономикасын ақша-несиелік реттеудің негізгі міндеттері мен мақсаттарын анықтау

Ақша-несие саясаты елден макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуге және экономикалық өсу үшін қолайлы жағдайлар жасауға бағытталған мемлекеттің экономикалық саясатының маңызды құрамдас бөлімдерінің бірі болып табылады. Ақша-несие саясаты — бұл ақша айналысын реттеу мақсаты мен мемлекеттіК ақша-несие саласында пайдаланылатын өзара байланысты шаралар жиынтығы.

Қазіргі жағдайдағы қазақстандық экономикада ақша-несиелік реттеу сұрақтарының өзектілігі белгілі бір деңгейде ақша-несие саясатын жасау кезінде талдау және болжау әдістерін, сонымен бірге оны іске асыру механизмдерін жетілдіру қажеттіліктерімен анықталады.

Ұлттық банктің пайыздық саясаты нарықта сапалы параметрді белгілеу жолымен ақша айналысын реттеудің маңызды құралы қызметін атқарады. Банктік несиелер құнын реттеу арқылы ақша айналымына тез және адекваттық әсер етуге қол жеткізуге болады. Ұлттық банктің несие құнына әсер ету мүмкіндігі оның соңғы сатыдағы кредитор қызметін қамтамасыз етеді.

Несие бойынша сыйақы ставкалары ақша-несие саясатын бір құралы ретінде нарықтық сыйақы ставкаларына әсер ету үшін пайдаланылады. Осы құрал Қазақстанның Ұлттық банкісінің белгілеген қайта қаржыландырудың ресми ставкаларынан және оның іске асыратын операциялары бойынша тағы басқа сыйақы ставкаларынан тұрады. Ресми сыйақы ставкалары несие бойынша сұраныс пен ұсыныстан құралатын нарықтың жалпы жағдайына, инфляция деңгейіне тәуелді. Қазіргі кезде ресми сыйақы ставкаларының төмендеу тенденциясы байқалуда.

Позитивті пайыздық ставканы Қазақстанның экономикасын және қаржысын сауықтырудың кепілі деп жиі айтылатынын атап еткен жөн. Шынында да позитивті пайыздық ставка инфляцияға қарсы қызметті орындауға қабілетті, себебі ол жинақтарды ынталандыру нәтижесінде пайда болатын сұранысты тежейді және несиені қымбаттату арқылы инвестициялық салымдарды шектейді.