25. Инвестициялық жобаларды экономикалық талдау.

Нарықтық мәмілелерде көрініс табатын экономикалық айналымдарды және ақшалай емес құндылықтарды жобаның артықшылықты көрсеткіштеріне баға бере отырып, инвестициялық жобалардың нәтижесінде жалпы қоғамға әкелетін тиімділікті анықтау болып табылады. Жалпы экономикалық талдау жобаның мемлекеттік байлығын ұлғайтуға әсер етуін бағалаудан тұрады. Мысалы «Заман» деп аталатын компания кез-келген бір тауарды мынандай шарттармен өндірсін: компанияға шикізатты арзан бағамен мемлекеттік ұйым сатсын; импортталатын қосалқы элементтерді де компанияға мемлекет халықаралық бағалардан төмен сатсын; кәсіпорын өзінің жұмысшыларына еңбек ақысын мемлекеттік стандартының деңгейінде төлесін; нәтижесінде кәсіпорын тауарларды мемлекеттік кәсіпорындарға шетелдің еркін нарығындағы бағадан едәуір төмен бағамен сатады. Мемлекеттің осындай жобаны іске асырудан табатын пайдасын мынадай нұсқалармен салыстыра отырып анықтау қажет: компанияға шикізат пен қосалқы бөлшектерді нарықтық бағамен сату, жұмысшыларға еңбекақыны әлемдік стандарттар бойынша төлеу, содан соң компаниялардан тауарларды еркін бағамен сатып алу; ұқсас тауарларды шетелден сатып алу. Осылайша, экономикалық талдау процесіңде бұл жобаның іске асуының нәтижесінде түскен кәсіпорын иелерінің пайдасын емес, мемлекеттің пайдасын анықтау керек болып табылады. Егер жобаның қаржылық үлесі белгілі болса да, экономикалық үлес өте сирек бағаланады. Сондықтан да ірі инвестициялық жобалар үшін олардың қаржылық тиімділігінен гөрі, экономикалық тиімділігін талдау қалыптасқан. Экономикалық тиімділікті бағалаудың іріленген процедурасы мынадай түрге ие: 1. қаржылық талдаудың қорытындысын ұсыну; 2. экономикалық талдау тұрғысынан шығындар мен табыстың жаңа жіктелуін жасау; 3.қаржылық мәндерді экономикалық мәндерге ауыстыру (олар сыртқы және ішкі нарық бағасы мен шығындардың үйлеспеуіне байланысты; 4.ресурстарды қолдану және өнімдер алу үшін басқа мүмкіндіктердің құнын бағалау; 5. ішкі төлемдер бойынша барлық есептеулерді шығарып тастау (өйткені олар мемлекеттің жалпы байлығын өзгертпейді); 6.жыл сайынғы экономикалық құралдар ағымын инвестицияның бастапқы көлемімен салыстыру (бұл нәтиже болады).

26. Жобаларды қаржыландыру сызбасы.

1.ҚР Үкіметі мен жеке меншік компаниялар басқа қаржы институттарымен бірлесіп акционерлік қоғам түріндегі жобалық компания құрады. ҚР заңнамасында жобалық компанияның тиімді қызметі үшін белгілі бір жеңілдіктер қарастырылған болуға тиіс мысалы салықтық жеңілдіктер тағы басқа. 2. Жобалық компания қажетті жабдықты және т.б жеткізу үшін құрылыс пен жөндеу жұмыстары бойынша тендер өткізеді. Жобалық компания тиісті келісімшарттар мен шарттар жасасады. 3. Жобалық компания шетелдік банктер арасында қаржылық кеңесші және бүкіл жобаны қаржыландыруды ұйымдастырушыға тендер жариялайды, бұл ретте біздің еліміздің тарапынан Қазақстан Даму Банкі шығады. Жобалық компания жобаны қаржыландыру үшін қарыз алуды ұйымдастыруға мандат береді. 4. Жобалық компания жоба бойынша құрылыс біткеннен кейін қызмет көрсетуге түрлі әлеуетті тұтынушылармен шарттар жасасады. Жобалық компания көрсетілген қызметтен түскен түсімдер шоғырландырылатын және міндеттемелерге қызмет көрсетілетін арнайы шоттар ашады. 5. Шетелдік Банктер ҚДБ-мен бірлесіп қарыз алуды: қамтамасыз етілген еурооблигацияларды, кредиттік желілерді, бірлесіп қаржыландыруды жүзеге асырады. Жобалық компанияның шотына құрылыс пен жөндеу жұмыстары бойынша жұмыстарға төлеуге және жабдық және т.б тартылған қаражаттар түседі. 6. Нысан пайдалануға берілгеннен кейін арнайы шотқа, тартылған қаражатқа қызмет көрсетуге жіберілетін қаражаттар қызметтері тұтынушылардан түседі.