Ушем мутдымо кыдежан ойлончышто чарналтыш палым шындымаш

89. Ушем мутдымо кыдежан ойлончышто предикатив ужаш-влак коклаш запятой шындалтеш:

а) коклашкышт ушышо да ушем мутым ешараш лиеш гын: Пу шолдыртатен йӱлаш тӱҥале, тулйылме под пундашым нулале (Н. Л.). Вич ий ончыч садым шындышна, кызыт ош пеледыш йыр пеледеш (В. С.). Ача-ава уржам тӱредаш лектын каеныт, Мичу тунамак мален колтен (В. И.). Ик тувырым ышташак мыняр шуко вий кӱлеш, мыняр шуко жап кая, мыняр шуко паша ышталтеш! (В. С.);

б) коклаштышт ешарен ушымо (присоединительный) кыл лиеш гын: Шойыштмаш шолыштмаш дене иктак, ик тошкалтышыштак шогат (В. С.). Унаеҥ-влакын имне ӱмбалышт шийын-тойын йӱла, торта йыр чевер деч чевер йолва чӱчка (Ш. О.). (Маринан) кӱляш гай пушкыдо ӱпшӧ покшел корнын шерын йылгыжтарыме, ӱпене почышто кечыше окса мучашан ӱп йолва ден оҥышто улшо аршашыже тарванымыж еда чыр-чыр мурат (Ш. О.);

в) коклаштышт таҥастарыме але ешарен таҥастарыме кыл лиеш гын (тыгодым кокымшо ужаш ончыко таҥастарыме а ушем мутым ешараш лиеш): Шошо мардеж йӱр ӱпшан, кеҥеж мардеж мӱй таман (к.). Умбалне, куэрыште, куку мура, тембалне, ломбер лоҥгаште, шӱшпык шергылтара (Н. Л.). Эрдене ыштышаш пашада каслан ынже код, кастенысыжым эрлан ида кодо! (В. С.). Моштымаш – палымаште, палымаш – тунеммаште, тунеммаш – илымаште, илымаш – кредалмаште (к.).

90. Ушем мутдымо кыдежан ойлончышто предикатив ужаш-влак кӧргыштӧ запятой уло гын, коклаштышт запятой олмеш точкан запятой шындалтеш: Олык корнышто тудым оролымо семын вуйжо йыр мӱкш, ошымшӱлыш пӧрдыч; Лемде эҥер веселан шыргыже; ош лыве шулдыржым лупшыш; чодыраште кайык-влак тӱҥалтышдыме, мучашдыме мурыштым чарныде мурышт; пасушто леве мардеж пылышышкыже ала-мом шыпак ойлыш, пушкыдо кидше дене шӱргыжым ниялткалыш (В. И.). Нунын (пий-влакын) игышт тӧрштыл кудалыштыт, аваштын почшым, пылышыжым пурледыл модаш тарватынешт; авашт кокла гыч, вуйжым нӧлталын, игыжым пурлшын коешат, адак вуйжым пышта (Я. Э.).

91. Ушем мутдымо кыдежан ойлончышто предикатив ужаш-влак коклаш кокточко шындалтеш:

а) кокымшо ужаш икымшыште ойлымын амалжым умылтара гын (тыгодым тудлан молан? могай амал дене? йодышым шындаш, ончыланже молан манаш гын ушем мутым ешараш лиеш): Йылме пеледышым пого: тудо вет ӱмырыштет шерге дечат шерге пого, эн кугу вий кидыштет (В. Кол.). Тиде билет дене луйым лӱяш ок лий: луй – шергакан янлык (С. Ч.). Авамын ойжым колыштде ом керт: кӱчыкшым, кужужым тудын дечак йодашем верештеш (Н. М.);

б) кокымшо ужаш икымшым умылтарыше (изъяснительный) але рашемдарыше (определительный) кӱдынь ужаш семын рашемда гын (тыгодым тудлан мом? молан? могай? йодыш-влакым шындаш лиеш): Мый шкак пеш палем: тошто рывыжым туныктен от керт (Н. М.). Ит мондо: чоялан чоя лектеш (П. Э.). Мый тыланет ача семын туныктен каласем: кӱлдымаш шонымашым вуй гычет луктын кудалте (С. Ч.). Мый, Иван Степаныч, ӱшанем: Бакутов мемнан ешыш ушнен кертеш (А. Т.). Мыйын тугай койыш: корнышто шып каен ом мошто (М. Ш.). Шоҥго еҥын койышыжак тыгай: телым орвам ямдыла, кеҥежым терым ачала (В. И.);

в) кокымшо ужаш икымшыште мом каласымым почын пуа гын (тыгодым ужаш-влак коклаште ешарен умылтарыме кыл лиеш): Чыла ик жапыштыже лийман: паша годым – паша, яра кечын – каныман (С. Ч.). Шудо ӱмбалне кийыше пий дене иктак улат улмаш: шкат от коч, еҥланат от пу (Я. Я.). Уло ял калык тудым шке эргыже семын куанен вашлие: саламлалтшыже саламлалтеш, ӧндалшыже ӧндалеш, вӱчкышыжӧ вӱчка, шортшыжо шортеш (А. Ал.);

г) икымше ужашыште ончымым, колыштмым почын пуышо шомак-влак деч вара (да) ужеш, (да) ужо, (да) колеш, (да) кольо глагол-влакым ешараш лиеш гын: Сергей шагатым ончале: нылытышкат каен (Ш. О.). Алексеев кӱшкӧ ончал колтыш: кава самолёт-влак дене леведалтын (Н. Л.). Окна йымак миен шогалын, Мичу колыштеш: йоча-влакын мурымо йӱкышт шокта (М. Ш.). Колыштам: те эре илыш нерген кутыреда, эре ончыко корным шуеда (Г. Е.).