62. «Алаш» партиясының құқықтық бағдарламасы. Мемлекеттік басқару жүйесі.

1917ж 21-28 шілдеде 1-Жалпықазақ съезінде «Алаш» атты партия құр.п, бұл съезде 14 мәселе қаралды. Осылардың ішінде ерекше атайтынымыз:1)Мемлекет билеу түрі; 2)Қазақ обл./да автономия; 3) Жер мәселесі; 4) Оқу мәселесі ж/е т.б. 1917ж 21 қарашада «Қазақ» газетінде Алаш партиясы бағдарламасының жобасы ж/е съезд материал/ы жар.ды. «Алаш» партиясы програм.ң жобасындағы 9-тарауда «Ғылым-білім үйрету» жөнінде - оқу орда/ң есігі кімге де болса ашық, ақысыз болуы; - жұртқа жалпы оқу жайлы; бастауыш мектеп/ ана тілінде оқылады; - қазақ өз тілінде орта мектеп, универ.т ашуға; - оқу жолы өз алдына автономия түрінде болуы; - үкімет оқу ісіне кіріспеуі; - мұғалім,профессор өзара сайлаумен қойылуы; - ел ішінде кітапхана ашылу туралы айтылады. - газет шығаруға, кітап бастыруға еркіншілік - деп көрсетілген. “Алаш” партиясының бағдарламасы 1917ж 21 қарашада “Қазақ” газетінде жарияланды. Бағдарлама 10 тармаққа бөлінген. Онда мынадай басты мәселелер қаралған: Ресей демократиялық-федеративтік-парламенттік республика болуы керек; Қазақ автономиясы басқа халықтармен қатар Ресей федерациясына кіреді; Ресей федерациясында теңдік және адамның мүддесіне қол сұғылмауы, сөз бостандығы қамтамасыз етіледі; Жұмысшы заңдары жұмысшының мүддесіне сай болуы тиіс; Сайлау правосы тегіне, дініне, жынысына қарамай баршаға бірдей берілуі керек; Дін

мемлекеттен бөлінуі тиіс; Сот алдымен айыптау, тергеу жұмыс/ын жүргізбей тұрып ешкімді тұтқындай

алмайды; Халыққа білім тегін беріледі; Бастауыш мектепте сабақ ана тілінде жүргізілүі тиіс. 1917ж 5-13 желтоқсанда Орынборда 2-жалпықазақ съезі өтеді. Съездегі қаралған аса маңызды мәселе: қазақ-қырғыз автономиясы; милиция құру; ұлт кеңесі; оқу мәселесі т.б.. Бұл съезде автономияны жариялау мерзімі туралы қызу тартыс бірнеше күнге созылды. Осы съезде Алаштың аяулы азаматы М.Дулатов баяндама жасады: қазақ даласында медресе мен мектеп/ң аздығын, қазақ тілінде оқулық/ң жетіспейтінін, сондықтан міндетті түрде ұлттық мектептерді құру керектігін тілге тиек етті. Осы мәселе бой/ша құрамы 5адамнан тұратын бастауыш ж/е орта мектеп/ге арн.н қазақ тілінде оқулық жазатын комиссия құр.ды. Комиссия орт.қ ұлттық кеңеспен бірге болу к.к. Комиссияға оқулықтан басқа да жұмыс жүктелді. Комиссия 1918ж.ң басынан жұмысқа кірісу к.к. 1918ж 1 сәуірде Халел Жаһанша Досмұхамедов Мәскеуге барып, Орталық Кеңес өк.ң басшысы Ленинмен ж/е Ұлт істері жөніндегі халық комиссары Сталинмен кездеседі. «Алашорда» атты ұлттық автономиялық өк. құрылғанын, «Алашорда» өк.ң төрағасы Ә.Бөкейханов екенін мәлімдейді. Бірақ «Алашорда» мемл.ң қойған талап-тілектерін Орт.қ Кеңес өк.і толықтай мойындамайды. Дегенмен де РКФСР-дің ұлт істері жөніндегі комиссариатының құрамында қазақ бөлімі құрылады.

63.Қаз.Рев.Ком-ның құрылуы, қызметтерi мен мiндеттерi.

Казақстанда бір орталықтанған Кеңестік биліктің орнауы Қазақ революциялық комитетінің құрылуымен байланысты.1919 жылы 10 шілдеде РКФСР Халком кеңесінің декретімен Қазақ өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет құрылды.КазРевкомның құрамында мынадай бөлімдер қызмет істеді:халық ағарту,жұмысшы шаруа инспекциясы,ішкі істер,қаржы,почта,юстиция,әлеуметтік қорғау,жер бөлімі,әскери іс жөніндегі комиссариат,еңбек міндеткерлігі туралы комитет.Бұл бөлімдер КазРевкомның өлкедегі жоғары билік ретіндегі қызметін қамтамасыз етті.Казревкомның міндеттері:өлкедегі кеңес қызметін ұйымдастыру,Кеңестік Ресейдің билік органдарының шешімдерін жүзеге асыру;экономика мен мәдениетті көтеру шаралары Қазақ автономиясын құруға дайындық жүргізу,РКФСР мен Түркістан АКСРі мен байланыс,т.б.Азамат соғыс жағдайында мұндай күрделі де қиын міндеттерді жүзеге асыру оңай болмады.