2.2. Кәсіпорынның қаржылық ағымдарының құрылымы және олардың қалыптасу көздерін талдау

Қаражат көздерінің рационалды құрылымын қалыптастыру кәсіпорындарға шығындардың қажетті көлемін қаржыландыру және күтілетін табыс деңгейін қамсыздандыру үшін қажет.

1. кестеде “Astana motors” АҚ кәсіпорынның қаржы ағымдары көз дерінің құрамы мен құрылымы, сондай-ақ талдау кезеңінде олардың өзгеруі көрсетілген.

Көрсеткіштер	2004ж.		2005ж.		Δ 2005 - 2004 ж.
	Сумма, мың.тг.	У.В., %	Сумма, мың.тг.	У.В., %	Абс. Ауытқу	Ауытқу, %
1.Мүліктердің барлығы	201656,76	100	526212,46	100	324555,7	260,9
Соның ішінде
2.Иммобильденген активтер	192694,97	95,6	424511,23	80,7	231816,26	220,3
Соның ішінде :
Негізгі құралдар	106690,34	52,9	103574,72	19,7	-3115,62	97,1
Ұзақ мерізмді дебиторлық қарыздар	86004,63	42,6	320936,51	61,0	234931,88	373,2
3.Мобильді активтер	8961,79	4,4	101701,23	19,3	92739,44	1134,8
3.1.Запастар	489,82	0,2	183,18	0,03	-306,64	37,4
3.2.Қысқа мерзімді дебиторлық қарыздар	4330,35	2,1	83335,53	15,8	79005,18	1924,5
3.3Ақша қаражаттар және қысқа мерзімді қаржылық салымдар	4141,62	2,1	18182,52	3,5	14040,9	439,0
4.Меншікті капитал	8369,05	4,2	-189706,2	-36,1	-198075,25	-2266,8
5. Ұзақ мерзімді міндееттемелер	160859,06	79,8	468177,49	89,0	307318,43	291,0
6. Ағымдағы міндеттемелер	32428,65	16,1	247741,17	47,1	215312,52	764,0

*“Astana motors” АҚ 2004-2005 жж. бухгалтерлік балансының мәліметтері

Есептеулерден көрініп турғандаи талдау кезеңінде қаржы ағымдары көздерінің самасы кезең басында 201656,76 мың теңгеден кезең соңинда 526212,46 мың теңгеге деиін өсті, яғни өсу қарқыны 260,9% құрады. Бул кезде меншікті көздер 189706,6 мың теңгеге азайды, ал қарыз қаражаттары 522630,95 мың теңгеге артты қаржы ағындарының қарыздық көздерінің өсу қарқыны 370,4% қурады, Осылайжа,қарыс көздерінің өсу қарқыны меншік қаражаттардың төмендеу қарқынынан алда келуде ,бірақ ,қарыз капиталы “АSTANA MOTORS”АҚ-ң қаржыландыру көздерінің көп үлесін қарайды.

Меншікті капитал Σ-ң төмедеуі ,негізінен,жыл аяғында 189806,2 мың теңгеге дейін өскен жабылмаған зиян есебінен болды.Бағалы қағаздар эмиссияланбады, сәйкесінше меншік капіталдың төмендеуі қаржылық ағындар көздерінің кақты төмендеуіне әкелді.

Көздердің жалпы Σ-ндағы қарыз капіталының үлесі 2004 жылы 95,8% теңгеге 2005 жылы 136,1% -ке дейін өсті .Талдау кезеқінде қарыз капіталының өсу қарқыны 370,4% қурады. Қарыз капіталы негізінен ұзақ мерзімді займдар мен қысқа мерзімді қарыздар есебінен қалыптасқан.

Cонымен талдау кезінде”ASTANA MOTORS” АҚ кәсіпорыннына кредиттің қарыз Σ-ы 215312,52 мың теңгеге өсті және 2005 жылға 247741,17 мың теңгені құрады. Талдау кезеңінде кредіттің қарыздың өсу қарқыны 764% қурады. Қарыз қаражаттарының жалпы Σ ындағы кредиторлық қарыздың үлесі талдау кезеңіңің басынан 16,1% - тен соңында 47,1% - ке дейін өсп. Бұл қарыз қаражаттарының жалпы Σ ындағы ағымдағы міндеттемелерді немесе жабылмаған зиянның есебінен болды.

Ұзақ мерзілді займдар Σ-ы талдау кезеңнің басында 160859,06 мың теңгеден жыл соңында 468177,49 мың теңгеге дейін, яғни 307318,43 мың теңгеге өсті. Ұзақ мерзім қарыздардиң өсу қарқыны 291% құрады. Қарыз қаражаттарың жалпы Σ-ындағы ұзақ мерзімді қарыздардың үлесі 2004 жылы 79,8% құрады, ал талдау кезең аяғында 89% -ке дейін өсті. Қарыз қаражттары сомасындағы ұзақ мерзімді қарыздардың үлесі, үлкен ,сондықтан пассивтердің жалпы сомасындағы ұзақ мерзімді қарыздардың үлкен үлесі олардың қаражат көздері құрылымының өзгеруіне әсерін арттырады.

“ASTANA MOTORS” АҚ кәсіпорынның қаражат көздерінің динамикасында басты тенденция – меншікті қаражаттардың айтарлықтай төмендеуі кезінде капиталдық жалпы сомасындағы тартылған қаржы ағымдарының үлесінің артуы болып табылады. Тартылған қаржы ағымдарының үлесінің өсуі кәсіпорынның қаржылық жағдайының теріс жағынан сипаттауы мүмкін. Кәсіпорын пассивінде тартылған ағымдардың жоғары үлесі оның төменгі рентабельдігі мен қаржылық тұрақтылығын білдіреді. “АSTANA MOTORS “ АҚ–ның рентабельдік және қаржылық тұарқтылық көрсеткіштерінің талдауы төменде көрсетілген.

Қаржы ағымдары кәсіпорын балансында айқын түрде көрсетілген, бірақ олардың сомасын есептеу қаржылық жағдайды бағалау үшін өте маңызды. Қаржы ағымдары мен кәсіпорынның өнімді өндіру шығындарын салыстыру олардың өндірістік процесті қамтамасыз ету үшін жеткіліктігі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Талдау кезеңіндегі “ASTANA MOTORS” АҚ қаржылық ағымдарының сомасын есептеу және олардың құрылымы мен өзгеру динамикасын бағалау 1.2 кестеде келтірілген.