III. Тарау. Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатын талдау.

3.1. Ақша айналысы және несиені талдау

Ақша айналымы – еңбекке ақы төлеу, тауар өткізу, көрсетілген қызмет үшін есеп айырысу және басқа төлемдерді жүзеге асыру барысында ақшаның үздіксіз қозғалысқа келуі.

Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік беретін келесі бір факторға – шетел валютасына деген шектен тыс сұранысты азайту шаралары жатады. Теңгені енгізгеннен кейін жарты жыл ішінде валютаның бағамдық айырмасы есебінен алыпсатарлық жолмен табыс алу мүмкіндігінің болуы ірі банктердің қысқа мерзімді капиталының қарыздық нарықтан еліміздің валюта нарығына ағылуына жол берді. Айырбас бағамымен анықталатын теңгенің сыртқы құнының көрсеткіштері мен қарыздар бойынша табыстылық арқылы анықталатын теңгенің ішкі құнының көрсеткіштері арасындағы қатынастың бұзылуы ұлттық валютаның тұрақтылығына кері әсерін тигізеді.

Банк несиесі ақшалай қаражаттардың иелері банктер арқылы арнайы несие мекемелеріне ақшалай ссуда түрінде беріледі. Банк несиесінің объектісі - ақшалай капитап. Сонымен қатар банк несиесі капитал жинақтарына да қызмет көрсетеді.

Қазіргі заманғы нарықтық экономикаға коммерциялық және банктік несиенің үйлесімділігі тән. Бұл кәсіпорындарды ғана емес, сонымен қатар тұтынушыларды несиелеуден де көрінеді.

Тұтыну несиесі жеке тұлғаларға ұсынылады. Ұзақ мерзімде пай-даланылатын тауарлар, әртүрлі қызметтер тұтыну несиенің объектісі болып табылады.

Ақша – несие саясатының 2007-2009 жж. негізгі көрсеткіштер болжамы

	Негізгі көрсеткіштер	Төмен баға бойынша			Жоғары баға бойынша
		2007 ж	2008 ж	2009 ж	2007 ж	2008 ж	2009 ж
1 2 3 4 5 6 7 8	Инфляция, % Қайта қаржыландыру мөлшері, % Халықаралық жалпы резервтер ҚҰБ, млрд. долл. США Ақша базасы, млрд. теңге Ақша массасы, млрд. теңге Резиденттердің депозиті, млрд. теңге Экономикадағы банк несиесі, млрд. теңге Экономиканың деңгейі	7,3-8,3 9,0 24,1 2129 5375 4525 6682 44,5	6,9-7,9 8,5 28,1 2683 7040 5901 8914 48,4	6,9-7,9 8,5 32,1 3293 8877 7460 11153 51,3	8,2-9,2 9,7 25,4 2295 5636 4700 7151 46,6	8,0-9,0 9,5 31,8 3190 7850 6572 10033 54,0	8,0-9,0 9,5 37,7 4170 10249 8662 13062 59,2

Бұл кестеде Филипс қисығы арқылы инфляция болжамын жасадық және елдің 2007-2009 жж. әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімдік жоспары бойынша көрсетілген.

Қаржы операцияларының барлық түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемесінің деңгейі Ұлттық банктің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі бойынша индекативті анықталады. Сауданың түрлері бойынша төленетін пайыздық мөлшерлемелер өзара кейбір негізгі себептермен ерекшеленеді. Олардың арасынан мыналарды бөліп көрсетуге болатын қарыз мерзімінің әр түрлілігі , пайызды төмендеуімен байланысты тәуекелдің деңгейі және пайыздық мөлшерлемесінің өзгеру мүмкіндігімен байланысты тәуекелдің деңгейі.

Ұлттық банктің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы Ұлттық банктің банкаралық несие бойынша табысынан төмен болады. Бұл мемлекеттік қазыналық міндеттемелер және Ұлттық банк-тің ноталарыының пайыздық және қарызды төлеу жағынан несиелерге қарағанда үлкен сенімділігімен түсіндіріледі.