Одонтоегеу кезінде тіс ұлпасын зақымдайтын факторлар және қорғау тәсілдері

Ортопедиялық емдеу кезеңдері	Зақымдаушы факторлары	Қорғау әдістері
Одонтоегеу кезінде	Гипертермия	Суыту
	Кептіру	Үздіксіз ылғалдандыру
	Вибрация	Біртіндеп, үзіп-үзіп егеу. Тіске түсетін абразивтің тиімді қысымы. Бор айналымының тиімді жылдамдығы. Абразивтің тиімді диаметрі мен физикалық-механикалық қасиеттері. Өткір абразивті аспап. Бормашинаның барлық айналмалы бөліктерін орталықтандыру.
Одонтоегеуден кейін	Микроорганизмдер	Пленкатүзгіш организмдер
	Химиялық тітіркендіргіштер	Провизорлы сауыттар
	Температура ауытқулары	Одонтотропты пасталарды жергілікті қолдану + провизорлы сауыттар
	Ауыз сұйықтығы	Тісті антисептикалық өңдеу + провизорлы сауыттар

Уақытша (провизорлық) сауыттарды дайындау

Тісті егеуге пульпаның ықтимал реакциясының алдын алу үшін уақытша сауыт қолданады. Оның үстіне окклюзия беттері егеу салдарынан қарама-қарсы тістермен түйісуден ұзақ уақыт бойы ажыраған тіске протезді салу қаншалықты қиын екені белгілі.

Уақытша сауыт салу егелген тістердің протез дайындау кезеңінде ығысуына жол бермейді. Психикасы тұрақсыз, алдыңғы тістерінің пішінінің, шамасының, түсінің бұзылуын ауыр қабылдайтын пациенттер үшін провизор сауыттары эстетикалық және әлеуметтік тұрғыдан маңызды.

Тіс кемістігінде пайдаланатын уақытша протездерді С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дың ортопедиялық стоматология кафедрасында Т.К. Алдабергенова ұсынған (1997). Мұндай протез қолжетімді, дайындалуы қарапайым, композит материалының не тез қататын пластмассаның физика-механикалық және физика-химиялық қасиеттері тиімді болғандықтан, егелген тістерді жақсы қорғайды.

Клиникалық, зертханалық әдістер дәлелдегендей, акрилаттар және композит материалдарынан (қалдықты мономері алынған) әзірленген уақытша протездердің дәстүрлі түрде жасалатын протездерге қарағанда артықшылығы болады.

Уақытша сауытты акрилаттар мен композит материалдарынан дайындау мына кезеңдерден тұрады: егелген тістен екі қабатты қалып алу, берік ғаныштан модель құю, сауытты балауызбен үлгілеу, балауызды композитке ауыстыру. Кейін отпен өңдеу арқылы қалдықты мономерді шығару, мұның өзі уақытша сауыттың кері әсерін жояды. Ақыры-соңы уақытша сауыт дайындау.

Уақытша провизорлық «қорғау» полимер сауыттары тісті егегеннен кейін металл-керамикалық, металл-пластмасса керамикалық алынбайтын протездерді тура дайындау кезінде кеңінен пайдаланылады. Уақытша қорғау сауыттарын қолдану науқастың протездеу кезеңіндегі эстетикалық түрін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге олар ұлпаны қорғап, тіс өміршеңдігін, қызылиек саулығын сақтайды, шайнау, сөйлеу қызметін атқарады.

Уақытша сауыттар тұрақты протездердің көптеген талаптарына сай келуі тиіс. Олардың сипаттамалары мыналарды қамтуы тиіс:

- тіс пішіні мен қызметін қалпына келтіру және жақсарту;

- қызылиек шырышты қабатының аз реакциясын қамтамасыз етуі;

- жақсы гигиеналық қасиеттері;

- жеткілікті беріктігі, күтілетін мерзімдегі төзімділігі;

- астында жатқан тіс тіндерінің өміршеңдігін, тұтастығын қамтамасыз етуі;

- қызмет ету жайлылығы;

- сыртқы әсем келбеті.

Оған қоса мұндай сауыттарға мынадай клиникалық талаптар қойылады:

- олар қызылиек қалтасында орналаспауы керек;

- қызылиекке дейін 0,1-0,5 мм дейін жетпеуі шарт;

- уақытша сауыттың ішкі беті егелген тіс тұқылының қатты тіндерімен тығыз жанасуы қажет, себебі сауыт уақытша бекіту материалына отырғызылады.

Уақытша сауыт тіске жеңіл отырғызылып, керек жағдайда тез алынғаны дұрыс, мұнда құрылыс тұтастығы сақталуы тиіс.

Тістердің қорғау құрылымдары үшін мына полимерлер қолданылады:

- акрилат;

- поликарбонат;

- целюллоид.

Уақытша сауыттар мынадай материалдан дайындалуы мүмкін:

- тез қататын биакрилат композит материалдарынан (БисДжет, Протемп, Люксатемп, Провитекс, Ультратрим);

- еселеніп полимерленген биакрилат композит материалынан (Айзотемп, Провилионт, т.б.).

Уақытша сауыттар тура және тура емес әдіспен әзірленеді.