Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
УМП Гид, Геог, Экол., 2 курс.doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.05.2025
Размер:
810.5 Кб
Скачать

5. Берілген сөйлемдердегі көп нүктелердің орнына тиісті шылауларды қойып жазыңыздар.

Жақсылық ... жамандықтың арасы бір-ақ тұтам. Үлкенмен ... , кішімен ... тіл тапқыш. Алыс ... жақынды жортқан білер. Жиналысқа ұстаздар, студенттер ... басшылар қатысты. Сабаққа қатыстым, ... жаңа тақырыпты түсінбедім.

БӨЖ тапсырмалары.

6. Мәтінді оқып, түсінігін айтыңыздар.

Атмосфера және оның қабаттары

Жер шарын қоршап тұрған ауа қабығын атмосфера деп атайды. Ол Жермен бірге айналып тұрады. Атмосфера – Жердің сыртқы қабығы. Оның биік шегі 150-200 км шамасынды.

Ауа – түрлі газдар қосындысы. Олардың ішіндегі ең көп мөлшерді азот пен оттегі алады. Ауада азот – 78% , оттегі – 21% шамасында. Мұнымен қоса аргон, неон, гелий секілді инертті газдар, көмірқышқыл газы, су буы, шаң-тозаң, тұздар болады. Ауа құрамы, температурасы, тығыздығы әр жердің теңіз деңгейінен биіктігіне қарай әртүрлі өзгереді.

Атмосфера үш түрлі қабаттан тұрады: трофосфера, стратосфера, атмосфераның жоғарғы қабаты.

Трофосфера – атмосфераның Жер бетіне таяу орналасқан ең төменгі қабаты. Мұнда ауаның ең тығыз және көп мөлшері – бестен төрт бөлігі орналасқан.

Трофосфера қабатының қалыңдығы полюстерде 10 км-ге, экваторда 20 км-ге жетеді. Ауа райының өзгерістері осы трофосфера қабатында жүреді: су буы жиналып, бұлтқа айналады, жауын-шашын жауып, жел тұрады.

Стратосфера – тросфера үстіндегі қабат. Оның төменгі бөлігіндегі температура біраз биіктікке дейін тұрақты болып келеді де, жоғарғы жағында азон газы қабатының күн сәулелерін сүзуіне байланысты температура жоғарылайды. Атмосфераның бұл қабаты 50-55 км биіктікке дейін барады. Мұнда ауа өте құрғақ болады.

Атмосфераның жоғарғы қабаты бірнеше концентрациялық қабықтардан тұрады. Мұнда ауа тығыздығы сирек және ионданған ауа мөлшері басым. 80-90 км биіктікке дейін температура қайта төмендейді де, одан әрі күрт көтеріліп, 1000-2000 С градусқа дейін өседі.

Атмосфера арқылы құрлық пен мұхит арасында жылу мен ылғал алмасуы тоқтаусыз жүріп жатады.

7. Сөйлемді мәтін бойынша аяқтаңыз.

Жер шарын қоршап тұрған ауа қабығын ................... деп атайды. ... – түрлі газдар қосындысы. Ауа құрамы, температурасы, тығыздығы ... ...... теңіз деңгейінен биіктігіне қарай әртүрлі өзгереді. Атмосфера ... ....... қабаттан тұрады: трофосфера, стратосфера, атмосфераның жоғарғы қабаты. Трофосфера – ..................... Жер бетіне таяу орналасқан ең төменгі қабаты. Атмосфераның ... ..................... бірнеше концентрациялық қабықтардан тұрады.

Ағымдық бақылау сұрақтары:

1.Географиялық қабық дегеніміз не?

2.Географиялық қабықтың қалыңдығы қандай?

3.Атмосфера дегеніміз не?

4.Атмосфера неше қабаттан тұрады?

5.Құрлық пен мұхит арасындағы жылу мен ылғал қалай араласады?

«Жер Ананы аяла» тақырыбына эссе жазу.

4-САБАҚ

Қазақстанда қалыптасқан экологиялық жағдайлар.

Үстеу, оның түрлері

Мақсаты: Қазақстан экологиясы туралы мәлімет бере отырып, студенттерді қоршаған ортаны қорғауға үйрету және оларды қазақ тілінде еркін сөйлеуге баулу.