- •«Экология және тұрақты даму»
- •2 Кредит
- •В) Өсімдіктердің ішкі, сыртқы құрылымы заңгерліктерін зерттейтін ғылым
- •А.Тенсли.
- •Барлық жастағы өлім бірдей, еркек ағзалардың арасындағы өлім, жас ағзалардың арасындағы өлімнің басым болуы.
- •1935 Жылы «Экожүйе» терминін ғылымға еңгізген:
- •1960 Жылдан бері Арал теңізінің су деңгейі қанша метрге төмендеді:
- •Ақыл-парасаттылық ортасы.
- •Тірі ағзалардың құрамына кіретін бейорганикалық заттардың.
- •Көміртегі қазбалар формаларының түзілуі: көмір, мұнай және табиғи газ.
- •Қоршаған ортаның сапасын басқару.
- •XXI ғасыр басында Қазақстандағы шөлге айналған аймақтардағы аудандардың пайыздық қатынасы шамамен құрады:
«Экология және тұрақты даму»
2 Кредит
$$$ 1
«Экология» терминінің авторы кім:
А) Аристотель.
В) Дарвин.
С) Павлов.
D) Геккель.
Е) Вернадский.
$$$ 2
Қай жылы алғашқы рет «экология» термині қолданған:
А) 1726
В) 1866.
С) 1990.
D) 1670.
Е) 1966.
$$$ 3
Қай жауапта экологияның дұрыс анықтамасы берілген:
А) Тірі ағзалардың алуандылығын, олардың құрылымы, функциялары мен пайда болуын зерттейтін ғылым.
В) Өсімдіктердің ішкі, сыртқы құрылымы заңгерліктерін зерттейтін ғылым
С) Табиғи жағдайлардағы жануарлардың тәртібі туралы ғалым.
D) Өз ара және қоршаган орта арасындағы қарым – қатынастарды зерттейтін.
Е) Тірі ағза функцияларын, ондағы жүретін процестерді зерттейтін ғылым.
$$$ 4
Экология пәні нені зерттейді?
А) Ағзаларды.
В) Түрлерді.
С) Экожүйелерді.
D) Жасушаларда.
Е) Ұлпаларды.
$$$ 5
Тірі ағзаларды ұйымдастырудың қандай деңгейін экология пәні зерттейді?
А) Жасуша.
В) Ұлпалық.
С) Молекулярлы.
D) Молекулярлы-жасуша.
Е) Популяционды-түрлік.
$$$ 6
Аутэкология – нені зерттейді?
А) Биоценоздар.
В) Биогеоценоздар.
С) Жеке дербестер, популяциялар.
D) Жеке дербестер, түрлер, популяциялар, биоценоздар.
Е) Ағзаларды.
$$$ 7
Демэкология – нені зерттейді?
А) Ағзаларды.
В) Түрлер, популяцияларды.
С) Популяцияларды.
D) Түрлерді.
Е) Бірлестіктерді.
$$$ 8
Синэкология – нені зерттейді?
А) Түрлерді.
В) Популяцияларды.
С) Бірлестіктерді.
D) Түрлер мен популяцияларды.
Е) Ағзаларды.
$$$ 9
Ғаламдық экология - нені оқытады?
А) Биосферадағы ғаламдық өзгерістерді
В) Популяцияларды.
С) Бірлестіктерді.
D) Түрлер мен популяцияларды.
Е) Ағзаларды.
$$$ 10
Экологиялық зерттеулердің негізгі әдістері болып табылады:
А) Бақылау.
В) Эксперимент.
С) Экологиялық мониторинг.
D) Моделдеу.
Е) Барлығы.
$$$ 11
Экология – пәні:
Тіршілік туралы ғылым.
Адам мен қоршаған орта бірлестігі туралы ілім.
Биоценоздар туралы ғылым.
Тірі ағзалардын, олардың мекендеу ортасымен өзара қарым – қатынастарын зерттейтін ғылым.
Экожүйелер туралы ғылым.
$$$ 12
1866 жылы ғылымға «Экология» терминін кім енгізді:
А) М. Мебиус.
В) Э. Геккель.
С) А. Тенсли.
D) В. Сукачев.
Е) И. Павлов.
$$$ 13
1877 ж ғылымға алғашқы рет «Биоценоз» терминін енгізген:
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) М. Мебиус.
Е)Э. Зюсс
$$$ 14
Биосфера терминін өз еңбектерінде қолданған ғалым?
А) А. Тенсли.
В) Э. Геккель.
С) В. Сукачев.
D) Э. Зюсс.
Е) Ч. Элтон
$$$ 15
Биосфера ілімнің негізін қалаған кім?
А.Тенсли.
Э.Геккель.
В.Сукачев.
М.Мебиус.
В.Вернадский.
$$$ 16
Тірі ағзаны қоршайтын және онымен тікелей байланысты бөлігін атаңыз:
Экологиялық фактор.
Адаптация.
Қоршаған орта.
Экологиялық қуыс.
Орман.
$$$ 17
Ағзаларға тікілей және жанама әсер ететін қоршаған ортаның жеке қасиеттері мен элементтерін атаңыз:
Экологиялық фактор.
Адаптация.
Мекендейтін орта.
Экологиялық қуыс.
Орман.
$$$ 18
Эволюция барысында ағзалардың қоршаған ортаға бейімделу қасиеті қалай аталады:
Экологиялық фактор.
Адаптация.
Мекендейтің орта.
Экологиялық қуыс.
Орман.
$$$ 19
Экологиялық факторларды қандай топтарға бөледі:
А) Kлиматтық, абиотикалық, антропогендік.
B) Абиотикалық, биотикалық, антропогендік.
C) Эдафикалық, биотикалық, физикалық.
D) Химиялық, климаттық, физикалық
Е) Абиотикалық, биотикалық, гидроэдафикалық.
$$$ 20
Бір ағзалардың екінші ағзаларға әсер ету жиынтығын қандай экологиялық факторлар тобына жатқызады:
А) Эдафикалық.
В) Климаттық.
С) Абиотикалық.
D) Биотикалық.
Е) Антропогендік.
$$$ 21
Ағзаларға әсер ететін бейорганикалық орта жағдайларының жыинтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:
Эдафикалық.
Химиялық.
Абиотикалық.
Биотикалық.
Антропогендік.
$$$ 22
Қоршаған ортаға адамның әртүрлі әсерлерінің жыинтығын экологиялық факторлардың қандай тобына жатқызады:
Эдафикалық.
Химиялық.
Абиотикалық.
Биотикалық.
Антропогендік.
$$$ 23
Қоршаған ортаның абиотикалық факторларына жатқызады:
Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекселері, жарық.
Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
Паразиттерден туындаған инфекциядан өсімдіктер мен жануарлардың өлімі.
$$$ 24
Қоршаған ортаның биотикалық факторларына не жатады:
А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың өлекелері, жарық.
Атмосфераның газды кұрамы, топырақ, ауа, су ластануы.
“Паразит – ие” қарым-қатынасы.
$$$ 25
Қоршаған ортаның анторпогендік факторларына жатады:
А)Рельеф, климат, температура, жарық, ылғалдылық, судың тұздылығы.
В)Өсімдіктер жапырағының түсуі, топырақтын минералдық құрамы, ылғалдылық.
С)Судын тұздылығы, балдырлар мен жануарлардың қалдықтары, жарық.
Атмосфераның кұрамының, топырақтың, ауаның, судың ластануы.
“Паразит – ие” қарым-қатынасы.
$$$ 26
Өсімдіктерде фотосинтез процесі жүру үшін қандай фактор ерекше қажет:
А) Ылғалдылық, тыңайтқыштар.
В) Жарық.
С) Температура, судың тұздылығы.
D) Қысым.
Е) Тыңайтқыштарды еңгізу.
$$$ 27
Тірі ағзаларға жарық әсері қандай құбылыстарды тұғызады?
А)Өсімдіктердегі гулденудің басталуы.
В)Жәндіктерде тыныштық кезеңінің басталуы.
С)Құстардың ұшуға дайындалуы.
D) Жануарлар мен өсімдіктердегі тәуліктік және маусымдық ырғақтар.
Е) Барлығы.
$$$ 28
Температуралық фактордың әсері қандай құбылыстар тұғызады?
Тұқымның жылдамдығы және қозғалу белсенділігінің артуы немесе төмендеуі.
Өсімдіктердегі шырын ағысының басталуы.
Көбею периодының басталуы.
Жазғы және қысқы ұйқы периодының басталуы.
Барлығы.
$$$ 29
Тірі ағзалар үшін судың маңызы:
А)Әртүрлі жасушалық структураларының құрамына етуі.
В)Жасушадағы көптеген заттардың еру мен тасымалдануына қатысады.
С)Ағзадағы “терморегуляцияны” қамтамасыз етеді.
D)Оргоноидтартың қалыпты қызмет атқаруы үшін жасушаішілік орта түзеді.
Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 30
Саластырмалы тұрақты экологиялық факторларға жатады:
А) Биоталық фактолар (мысалы, жыртқыштық).
В) Температура, ылғалдылық, жауын-шашындар мөлшері.
С) Мұхиттың тұздық құрамы, тартылыс күші, күн сәулесінің тұрақты шамасы.
D) Азық пен жасырынатын жердің болуы.
Е) Жоғарыда көрсетілген бар жауап.
$$$ 31
Радиация,шу,діріл экологиялық фактор қай түріне жатады:
А)Эдафикалық.
В)Химиялық.
С)Абиотикалық.
Д)Биотикалық.
Е)Антропогендік.
$$$ 32
Шелфорд заңында не туралы айтылады:
А) Экологиялық фактордың минималды әсері туралы
В) Экологиялық фактордың максималды әсері туралы
С) Экологиялық фактордың оптималды әсері туралы
D) Экологиялық фактордың толеранттылығы, төзгіштігі туралы
Е) Экологиялық фактордың әсерінің жоқ болуы.
$$$ 33
Ағзаның өмір сүруі үшін экологиялық фактордың ең қолайлысы қайсысы:
А) Пессимум.
В) Оптимум.
С) Максимум.
D) Минимум.
Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 34
Ағзаның тіршілік жағдайынна қолайсыз әсер ететіні қайсысы:
А) Пессимум.
В) Оптимум.
С) Максимум.
D) Минимум.
Е) Төзімділіктің жоғарғы және төменгі шектері.
$$$ 35
Шектеуші фактор дегеніміз не?
А)Өсімдіктерде жемістің өсуін жылдамдататын фактор.
В) Жыныс жасушаның қалыптасуын басатын фактор.
С) Ағзаның өсуін жылдамдататын фактордын жетіспеушілі мен артықшылығы.
D) Берілген түрдің төзімділігінің шегіне жақын фактордың жетіспеушілігі мен артықшылығы.
Е)Жануарлардың туысымдылығын төмендететін фактор.
$$$ 36
Шөлейтті жерде жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А)Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В)Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С)Жылудың жетіспеушілігі.
D)Қоректің артық мөлшері
Е)Оттегінің концентрациясы.
$$$ 37
Тундрада жануарлардаң таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С) Жылудың жетіспеушілігі.
D) Азықтың артық мөлшері.
Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 38
Суда жануарлардың таралуын шектейтін экологиялық фактор:
А) Ылғалдылықтың жетіспеушілігі.
В) Ылғалдылықтың артық мөлшері.
С) Жылудың жетіспеушілігі.
D) Азықтың артық мөлшері.
Е) Оттегінің концентрациясы.
$$$ 39
«Аң терісі жамылғысының ережесі» деп қайсысын айтады?
А) Жануарлардың маусымдық түлеуі.
В) Ірі жануарлардың денесіндегі түк сирек болады.
С) Ұсақ жануарлар денесіндегі түк үнемі қалың.
D) Солтүстік жануарларда оңтүстіктегілермен салыстырғанда денелеріндегі түк қалың болады.
Е) Жануарларының денесінде түк жоқ болады.
$$$ 40
“Бергман ережесі” қайсысы:
Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
$$$ 41
«Аллен ережесі» қайсысы:
Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
$$$ 42
«Ішкі мүшелер ережесі» қайсысы:
Суық климаттық зоналарындағы жануарларда денесінің шығын тұрған бөліктерінің үлкендігінің кішіренуі.
Суық жағдайлардағы, тіршілік ететін түрлердің дене бітімі, жылы климаттағы тіршілік ететін түрлерден үлкенірек.
Солтүстіктердегі жануарлардың ішкі мүшелері, оңтүстік жануарлардан үлкенірек.
Ірі жануарлардың шығып тұрған дене бөліктерінің үлкендігі үнемі артық.
Жылы жағдайларда мекендейтін түрлердің суық климаттағы түрлер мен салыстырғанда, ірі болады.
$$$ 43
Тар мамандалған, экологиялық иекемсіз түрлерді атаңыз:
Стеногалинді.
Эврифотты.
Эврибионтты.
Эврибатты.
Стенобионтты.
$$$ 44
Экологиялық факторлардың ауытқуларына кеңінен бейімделген, төзімді түрлерді атаңыз:
А)Стеногалинді.
В)Эврифотты.
С)Эврибионтты.
D)Эврибатты.
Е)Стенобионтты.
$$$ 45
Стеногидробионтты ағзалар, ол:
Төменгі ылғалдылықта өмір сүруге бейімделген ағзалар.
Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
$$$ 46
Эвритермді ағзалар:
Ортаның белгілі ылғалдығында өмір сүруге бейімделген ағзалар.
Жоғарғы температурада өмір сүре алатын.
Ылғалдылықтың әртүрлі ауытқұларында тіршілік ете алатын ағзалар.
Төменгі температураға шыдайтын ағзалар.
Жоғарғы және төменгі температурада тіршілік етуге бейімделген ағзалар.
$$$ 47
Гомойтермді ағзалар, бұл:
А) Зат алмасудың тұрақты емес деңгейімен және терморегуляция механизмі болмау мен сипатталады.
В) Қоршаған орта температурасынан тәуелсіз тұрақты температурасымен сипатталады.
С) Терморегуляция механизмі жоқ.
D) Суыққандылар.
Е) Суда мекендейтіндер.
$$$ 48
Пойкилотермді ағзалар бұл:
Терморегуляция механизмі мен денесінің тұрақты температурасы бар.
Зат алмасудың жоғары деңгейі барлар.
Терморегуляция механизмі жоқ және денесінің тұрақсыз температурасымен сипатталады.
Жылы қандылар.
Қоршаған орта температурасынан дене температурасы тәуелсіз.
$$$ 49
Гомойотермділерге жатқызады:
А) Балықтар, қос мекенділер.
В) Құстар, сүт қоректілер.
С) Өсімдіктер, омыртқалы жануарлар.
D) Рептилиялар мен микроағзалар.
Е) Жәндіктер, сүт қоректілер.
$$$ 50
Пойкилотермді ағзаларға жатады:
Жәндіктер.
Құстар, сүт қоректілер.
Құстар мен сүтқоректілерден басқалардың барлығы.
Құстар, амфибиялар.
Өсімдіктер.
$$$ 51
Күн ұзақтылығының маусымдық өзгерістеріне ағзаның жауап беруі:
Циклдік.
Периодтылық.
Фотопериодизм.
Биологиялық ырғақ.
Физиологиялық ырғақ.
$$$ 52
Биологиялық ырғақтар дегеніміз:
Биологиялық процестер мен құбылыстар ерекшелігі және периодты ауытқудың қарқындылығы.
Түн мен күннің периодты кезектесуі.
Жануарлардағы активтілік мен тыныштық периодының кезектесуі.
Ішкі мүшелер жұмысының ырғағы.
Жыл уақытының біркелкі кезектесуі.
$$$ 53
Жарыққа байланысты өсімдіктерді қандай экологиялық топтарға бөледі:
А) Жарық сүйгіш, көлеңке сүйгіш.
В) Жарық сүйгіш, көленкеге төзімділік.
С) Гелиофиттер, ксерофиттер.
D) Гелиофиттер, сциофиттер, факультативті гелиофиттер
Е) Жарық, көлеңке, аралық.
$$$ 54
Суықты ұнататын түрлер, бұл:
Термофилдер.
Псаммофилдер.
Гетерофилдер.
Криофилдер.
Монофилдер.
$$$ 55
Жоғарғы температураны ұнататын түрлер:
А) Термофилдер.
В) Псаммофилдер.
С) Гетерофилдер.
D) Криофилдер.
Е) Монофилдер.
$$$ 56
Толықтай суға батқан су өсімдіктері қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 57
Жартылай суға батқан су қоймаларының жағалауларында таяз суларда тіршілік ететін өсімдіктер қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 58
Жоғарғы ылғалдылық жағдайларда өсетін жер бетіндегі өсімдіктерді қалай аталады?
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 3
Қоңыржай – ылғалды жерлерде мекендейтін өсімдіктер:
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 60
Құрғақ жерлерде мекендейтін өсімдіктер:
А) Ксерофиттер.
В) Мезофиттер.
С) Гигрофиттер.
D) Гидрофиттер.
Е) Гидатофиттер.
$$$ 61
Ксерофиттер қандай екі негізгі топқа бөлінеді:
А) Мезофиттер, гигрофиттер.
В) Суккуленттер, склерофиттер.
С) Гидрофиттер, гидатофиттер.
D) Суккуленттер, мезофиттер.
Е) Галофиттер, псаммофиттер
$$$ 62
Жер бетіндегі жануарлар арасында су режиміне байланысты қандай экологиялық топтарды ажыратады:
А) Мезофиттер, гигрофиттер.
В) Гигрофилдер, мезофилдер, ксерофилдер.
С) Гигрофилдер, мезофиттер, ксерофиттер.
D) Мезофилдер, ксерофиттер.
Е) Галофиттер, псаммофиттер.
$$$ 63
Өмірге қолайсыз жағдайларда, тіршілік процестері күрт баяуланатын ағзаның уақытша жағдайы:
А) Анабиоз.
В) Метаболизм.
С) Анаболизм.
D) Парабиоз.
Е) Анафаза.
$$$ 64
Белгілі бір ареалда топтасып тіршілік ететін даралар жиынтығы:
А) Экожүйе.
В) Биоценоз.
С) Популяция.
D) Биогеоценоз.
Е) Биотоп.
$$$ 65
Популяциянық негізгі сипаттаушы ерекшеліктеріне не жатады?
А) Саны, тығыздығы, туылымы, өлімі, өсімі, өсу жылдамдығы.
В) Тууы, саны, тығыздығы, миргация жылдамдығы.
С) Саны, тығыздығы, миграция, туылымы.
D) Өлімі, жыныс – жастық құрамы, тууы, өсімі
Е) Саны, туу, ұрықтылық.
$$$ 66
Өлімнің түрлері:
А) Кездейсоқ, есейген жастағы өлім, кәрілер арасындағы өлім.
В) Кездейсоқ, табиғи, абсолютті.
С) Барлық жастағы өлім бірдей, кәрі арасында өлім жоғары.