Мейрамгүл

Мейрамгүл өзімшіл болды. Өзге балаларды ұнатпайтын. Мақтаншақ еді. Ешбір затын басқаларға бермейтін. Сондықтан олармен ойнамайтын.

Бір күні апасы оны балабақшаға апарды. Ондағы балалар бірге ойнайды. Ойыншықтар жеткілікті еді. Мейрамгүлдің ойыншықтарымен балалар ойнағысы келді, бірақ ол ешкімге бермеді. Балалар болса өз ойыншықтарымен ойнай берді. Балалар да Мейрамгүлді өз ойындарына қоспады. Ол жалғыз жүрді. Біраздан соң терезе алдына келіп отырды.

Кешке үйге келген соң, мамасына балабақшаны жамандады.

Келесі күні де жалғыз жүрді. Басқа балалар бір-бірімен ойнап мәз. Ал, Мейрамгүл көңілсіз. Балабақшада бала көп. Бірақ Мейрамгүлде серік жоқ. Еркелігін де, қиқарлығын да ешкім елемеді. Тіпті ол өз ойыншықтарын жек көре бастады. Ол ойыншығын жерге алып ұрды. Өйткені балалармен бірге ойнау жалғыз отырғаннан әлдеқайда қызық та көңілді еді.

(Д. Қасенов)

Тіректі сөздер мен сөз тіркестері: өзімшіл болды; өз ойыншықтарымен ойнай берді: ойындарына қоспады; Еркелігін де, қиқарлығын да ешкім; әлдеқайда қызық та көңілді еді.

Мазмұндау жоспары: Мейрамгүл қандай еді? Бақшадағы балалар Мейрамгүлмен неліктен бірге ойнамады? Оған неге көңілсіз болды? Мейрамгүл мінезі туралы өз пікіріңді жаз.

ІҮ. Сабақты қорыту: Бүгінгі сабақта не істедік? Не жайлы жаздық? Мейрамгүл сияқты бала біздің арамызда бар ма? Бұл мәтінен өзіңе қандай әсер алдың?

Ү. Үйге тапсырма: өткенді қайталау.

ІІ- тоқсан

№ 39. Тақырыбы: Дүниеде жамандық неден? Ыбырай Алтынсарин.

Мақсаты: Оқушыларға Ыбырай Алтынсариннің «Дүниеде жамандық неден?» атты әңгімесі бойынша өмірдегі жақсылық пен жамандықты ажырата білуге, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуге, ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; қыйындықтан қорықпайтын, жақсылық пен жамандықты ажырата білетін, шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Сабаққа әзірлік, оқушы зейінін сабаққа аудару. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады. Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын,

Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,

Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, қәне кім жақсылық-жамандық туралы мақал-мәтелдер біледі? («Жаманға жан жуымас, «Жақсы – ай мен күндей, Әлемге бірдей», «Күн ортақ, ай ортақ, жақсы ортақ», «Досы көпті жау алмайды, Ақылы көпті дау алмайды», «Жақсы адам – елдің ырысы, Жақсы жер – жанның тынысы» т.б.).

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Ыбырай Алтынсарин – жазушы, ақын, ағартушы ұстаз. (1841 – 1889) Қостанай облысында туған. Қазақ балаларына арнап Торғай қаласында мектеп ашқан. «Қазақ хрестоматиясы» оқу құралын жазған. 2. Оқулықпен жұмыс. А) Ыбырай Алтынсарин мынадай өсиет сөз айтқан. «Біреуге жақсылық етсең, ол жақсылығыңды міндет етпе» Мәтінді түсініп, тізбектей жалғастырып оқу. 3.Сөздік жұмыс. Ақжүрек – адал, ақ ниетті. Байлаулы – біреуге, бір нәрсеге тәуелді, меншікті. 4. Мәтіннен автор ойын тауып оқы.(соңғы азат жол).

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді? Өз сөзіңмен айтып көр.

2. Адам ой – әрекетінің екі түрін мына кестеге сүйеніп жазып шық.

Жақсылық	Жамандық

Ү. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Осы айтылғандардың қайсысы дұрыс деп ойлайсың? Автор өзінің айтайын деген қорытынды ойын кімнің сөзі арқылы береді? Өзің дүниеде жамандық неден деп ойлайсың?

ҮІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 40. Тақырыбы: Орындалған арман. Спандияр Көбеев.

Мақсаты: Оқушыны Спандияр Көбеевтің «Орындалған арман» атты әңгімесінен үзіндіден Ыбырай Алтынсариннің өмірімен таныстыра отырып, Спандияр Көбеевтің мектепке алынуы жайлы мәліметпен таныстыру, оқып, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге, байланыстырып сөйлеуге, ойын тұжырымдай білу қасиетін дамыту; шыншыл азамат болуға тәрбиелеу.

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

Бәрін ұғып алыңдар, әр сөзге зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді? Ақжүрек шал жатқан ағаштың түбіне қандай аң-құстар жиналды? (қарға, көк кептер, бұғы, жылан). Олар қандай сұраққа жауап іздеді? Қарғаның, Көк кептердің, Жыланның, Бұғының айтуынша жамандық неден болады дейді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ыбырай Алтынсарин кім? (Ыбырай Алтынсарин – жазушы, ақын, ағартушы ұстаз. (1841 – 1889) Қостанай облысында туған. Қазақ балаларына арнап Торғай қаласында мектеп ашқан. «Қазақ хрестоматиясы» оқу құралын жазған). Өзің дүниеде жамандық неден деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Спандияр Көбеев кім? (1878 – 1956, Қостанай облысында туған. Жазушы, ұстаз. «Үлгілі бала» атты кітабы бар.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. Ыбырай Алтынсариннің «Кел, балалар, оқылық!» өлеңін мектеп табалдырығынан аттаған әрбір бала жатқа біледі. Ыбырай қазақ жерінде алғаш мектеп ашқан ағартушы-ұстаз екенін де жақсы білесіңдер. Спандияр Көбеев те Ыбырай Алтынсариннің көмегімен осы мектепке оқуға алынады. Сонда қуанған ол:

«Қуанғандығым сонша, алдымда тұрған дөңгелек қара сақалды дембелше келген адамды сүйіп алуға әзір едім», деп жазыпты. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Рөлмен, теріп оқу. Салмұғамбет болыстың сөзін тауып оқы. Әңгімеден бай мен кедейге байланысты айтылған сөздерді теріп жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгіменің басында «Үлкен той болды» деп қандай тойды айтып отыр? Хамза Қаржасовтың сөзі неге ұнамады? Болыс Салмұғамбет Спандияр мен оның әкесіне не деді? Ыбырайдың неліктен қабағы түйіліп, жүзі сұп-сұр болып кетті? Болыс пен байлардың әділетсіздігін қандай әрекеттерінен байқауға болады?

ҮІІ. Қорыту. Спандияр Көбеев кім? Ол туралы «Энциклопедиядан» немесе интернеттен деректер іздеп тап. Келесі сабаққа Абай Құнанбаев туралы мәлімет жинап келіңдер.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

№ 41. Тақырыбы: Сабырсыз,арсыз, еріншек. Абай Құнанбаев.

Мақсаты: Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың шығармашылығымен таныстыра отырып, өлеңнің негізгі идеясын ашуға үйрету; адам бойындағы жағымсыз қасиеттерден бойын аулақ ұстауға баулу; көркем мәтіннен жұмыс істей алу дағдысын жетілдіру, оқып түйгендері туралы ой қорытындысын айтқызып жаттықтыру.

Түрі: аралас сабақ (жарыс). Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, қорытындылау.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. «Алақан» жаттығуы.

Көршілеріңе бұрылып, алақандарыңды біріктіріп, жүректеріңнің жылуын беріңдер

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіменің басында «Үлкен той болды» деп қандай тойды айтып отыр? Хамза Қаржасовтың сөзі неге ұнамады? Болыс Салмұғамбет Спандияр мен оның әкесіне не деді? Ыбырайдың неліктен қабағы түйіліп, жүзі сұп-сұр болып кетті? Болыс пен байлардың әділетсіздігін қандай әрекеттерінен байқауға болады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Спандияр Көбеев кім? Ол туралы не білесің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Тақтаға немесе интерактивті тақтаға:

«... Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым, ойлап қой,

Бес асыл іс - көнсеңіз»

• Тақтадағы үзінді Абайдың қай өлеңінен алынған?

• Бұл өлеңді кімдер жатқа біледі?

• Абайдың тағы қандай шығармалары бар?

• Абай ата туралы не білеміз?

• Абай Құнанбаев – қазақ халқының ұлы ақыны, асыл сөздің зергері. Азан шақырып қойған аты - Ибрагим. Әжесі Зере сүйкімді де сүйікті немересін Абай деп еркелеткен. Осыдан кейін Ибрагим дейтін шын аты аталмай, ел арасында Абай атанып кетеді.

Ү. Жаңа сабақ: 1. Операциялық-орындаушылық кезең.(оқушылардың өзі тауып келген деректерді топ ішінде ортаға салып, сол бойынша кесте құру.)

Семей өңірінде туылған

Абайдың Энциклопедиясы, өлеңдер жинағы бар.

Ұлы ақын

Алматы қаласында ескерткіші бар.

2. Абай Құнанбаев туралы қосымша мәлімет:

Өлеңдерінен басқа 3 поэмасы, 45 қарасөзі бар. Абайдың алғашқы өлеңдерін Көкбай Жаңатаевтың атымен жариялаған. Алматыда Абай ескерткіші, Абай көшесі, Абай атындағы университет, Іле Алатауы жоталарында Абай шыңы деп аталатын жерлер бар. Абайдың анасының аты – Ұлжан , әжесінің аты – Зере. Абай кішкентайынан әжесі Зеренің айтқан қызықты ертегілерін тыңдап өседі.

Жарыс сабақ. (оқушыларды 4 топқа бөлу). Тақырыбы: «Абай ауылына саяхат»

І топ – «Абайдың өлеңдері»

ІІ топ – «Абайдың қарасөздері»

ІІІ топ - «Абайдың аудармалары»

ІҮ топ – Абайдың әндері. (Топ басшысы сайланып, бағалау парағы беріліп, балалардың атын жазып, жауап бергендерге + (плюс) таңбасын қойып отырады.)

1 – тапсырма .

І топ – «Абайдың өлеңдері»

ІІ топ – Абайдың 3-ші қарасөзрін оқып, түсінгенін айтады.

ІІІ топ - Абай аудармаларынан «Шегіртке мен құмырсқа» мысалынан көрініс көрсетуге әзірленіп келеді.

ІҮ топ – Абайдың «Желсіз түнде жарық ай» немесе «Көзімнің қарасы» әнін орындайды.