VI. Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі:

Класты екі топқа бөліп ,бір-біріне сұрақ беру.

«Ауа құрамы» және «Ауа қабаты»

VII. Бекіту Ауа құрамындағы газдардың тіршілік үшін қажеттісі қайсысы?

Оттегі неге бітіп қалмайды?

Жасыл желекті не үшін қорғап, жылда көбейтіп отырамыз?

Ауа қабаты бізге қажет пе? Ауасыз қабатты қалай зерттейді?

-Ауа қызғанда көлемі қалай өзгереді? -Ауа қандай болады?

-Ауаның тіршілік үшін қажеттігін тағы қалай дәлелдеуге болады?

VIII. Үйге тапсырма беру кезеңі: 64,65,66- беттерді оқу, мазмұны.

№25. Тақырыбы:Ауа райы .Климат.

Мақсаты: Ауа райы және климат туралы түсінік беру.

Ой-өрісін, сауатты мазмұндау дағдысын, тіл байлығын дамыту.

Ұқыпты болуға, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.

Сабақ типі: Аралас сабақ.

Әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Көрнекілігі: Суреттер, үлестірмелер, карта (жарты шарлар картасы)

Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Ауа құрамы мен ауа қабаты туралы түсінігін мазмұндату.

ІІІ. Білімді тексеру кезеңі:

Ауа құрамындағы газдардың тіршілік үшін қажеттісі қайсысы?

Оттегі неге бітіп қалмайды?

Жасыл желекті не үшін қорғап, жылда көбейтіп отырамыз?

Ауа қабаты бізге қажет пе?

Ауасыз қабатты қалай зерттейді?

-Ауа қызғанда көлемі қалай өзгереді?

-Ауа қандай болады?

-Ауаның тіршілік үшін қажеттігін тағы қалай дәлелдеуге болады?

IV. Мақсатын қою кезеңі:

Тақырыбын, мақсатын хабалау.

Ауа райы .Климат.

V. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі:

Кіріспе: ауа райы дегенді естіп жүрміз ғой , сол ауа райын не үшін тыңдайсыңдар?

Ауа райы және климат жайында балаларға түсінік беру.

Ауаның температурасы, ылғалдылығы, қозғалысы, жауын-шашын мөлшері ауа райының жиынтығын құрайды. Метеорологиялық стансалар туралы мағлұмат беру.

Бір жердегі ауа райының жыл сайын қайталануы сол араның климатының қалыптасуын білдіреді. Карта бойынша жер шарындағы ең ыстық және ең суық аймақтарды көрсету, түсіндіру. Оқулықпен жұмыс. Тізбектей оқыту. Дәптермен жұмыс.Күн ретін, ауа райын жазу.Ауа жиынтығын жазу.

VI. Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі:

Біздің еліміз қай материкте орналасқан?(картадан көрсету)

Қоңыржай салқын,қоңыржай жылы ауаға не әсер береді?

Республикамызда ең суық температура және ең ыстық температура қандай айларға сәйкес келеді?

VII. Бекіту кезеңі:

Ауа райын зерттейтін ғылым саласы қалай аталады?

Ауа райын бақылау үшін не қажет?

Қазақсатанның жеріне не себепті жауын-шашын аз түседі?

Климаттың өзгеруіне қандай жағдайлар әсер етеді?

VIII. Үйге тапсырма беру кезеңі: 66,67,68 –беттерді оқу, мазмұндау. Дәптерге ауа райының құбылысын географиялық алаңқайда бақылап, қорытындысын жазу.

Бағалау.

№26. Тақырыбы: Ауаның ластануы. Ауаны қорғау.

Мақсаты: Ауаның ластануы және ауаны қорғау тақырыбын түсіндіру.

Ой-өрісін,тіл байлығын, есте сақтау қабілеттерін дамыту.

Табиғатты қорғауға өз үлесін қосуға, тазалыққа ұйымшыл болуға тәрбиелеу.

Әдісі: түсіндіру,сұрақ-жауап,әңгімелеу. Көрнекілігі: суреттер, үлестірмелер

Барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:Ауа райы және климат тақырыбының мазмұнын сұрау.

Карта бойынша жылуы 20 грдустан төмендемейтін жерлерді және ең суық аймақтарды көрсету.

ІІІ Білімді тексеру кезеңі:

Ауа райын зерттейтін ғылым саласы қалай аталады? Ауа райын бақылау үшін не қажет?

Қазақсатанның жеріне не себепті жауын-шашын аз түседі?

Климаттың өзгеруіне қандай жағдайлар әсер етеді?

ІV Мақсатын қою кезеңі: Тақырыбын, мақсатын хабарлау. Ауаның ластануы. Ауаны қорғау.

V Жаңа материалды түсіндіру кезеңі: 1. Мұғалімнің түсіндірмесі. Таза ауа – денсаулық кепілі. Әр адам тәулігіне бірнеше мың литр ауа жұтады.

Зиянды заттары бар ауамен тыныс алаған адамның жұмысқа қабілеті кемиді.

Бұл жағдай түрлі ауруға шалдықтырады. Адамға тыныстау үшін таза ауа қажет.

Айналадағы ауаның тазалығын сақтау үшін оны көгалдандыру қажет.

Оқулық бойынша түсіндіру.

Табиғатта заттар арасында белгілі бір үйлесімділік бар. Әр қабаттағы өзінің белгілі бір мөлшерін сақтайды.Сондықтан ауаның құрамы тұрақты болып шығады.

Өркениет пайда болғалы ауаға кездейсоқ заттар қосыла бастады. Оған дейін ауа тек табиғи жолмен ғана ластанатын.Жанартаулар атқылағанда ауаға бу күйіндегі заттар ,улы газдар араласады. Жел арқылы шаң,тозаңдар ұшып шығады.

Ормандар өртенгенде көп газдар ұшады. Өсімдіктер иен жануарлардың қалдығы шірігенде түзілетін газдар да ауаға тарайды. Мұның бәрі табиғи ластануға жатады. Заттар айналымы кезінде ауа табиғи ластанудан өзін-өзі тазартып отырады.

Ал адамның ауаны ластауынан ірі қалаларда қала ауасы нашарлайды. Адам да ,жануар да ауа құрамына сәйкес газ қоспасымен тыныс алуға үйренген.Қоспа құрамы өзгергенде ағзаның тыныс алуы бұзылады. Ормандарда 400 жыл өмір сүретін ағаштар қалаларда 50-80 жыл ғана өмір сүреді.

Ауаға тарайтын кездейсоқ заттардың көбеюінен ауа қабаты өзін-өзі тазалай алмайды.Оны қорғау керек.Зауыттарға арнайы тазартқыш қондырғылар орнатылады.Машиналардан шығатын түтін жолына сүзгі қояды.

Ауаны тазартудың ең тиімді жолы—көгалдандыру. Бұл іске өзің де қосыла аласың.

Оқулықпен жұмыс. Тізбектей дауыстап оқыту.

VІ Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі: Дәптермен жұмыс.

Орман ағаштарын кескеннен кейін табиғатта қандай өзгерістер болады.?

Орман ағаштарының тигізер пайдасы қандай?

Екі бағанға жазып, қорытынды жасату.

VІІ Бекіту кезеңі: Қорытындылау

-Табиғи ластану мен адам әрекетінен ластанудың қандай айырмасы бар?

- Ауаны ластанудан сақтау үшін өзің қандай үлес қосасың?

VІІІ Үйге тапсырма беру кезеңі: 68,69,70- беттерді оқу, мазмұны.

Бағалау.

№27. Тақырыбы: Тест жұмыстары.

Мақсаты: Су және ауа тақырыптары бойынша білімдерін тиянақтау,тексеру.

Өз бетінше жұмыс істеу, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту. Тиянақты болуға, жауапкершілікке, сенімділікке тәрбиелеу.

Сабақ типі: қайталау сабақ Әдісі: түсіндіру,сұрақ-жауап,әңгімеле.

Барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

-Табиғи ластану мен адам әрекетінен ластанудың қандай айырмасы бар?

- Ауаны ластанудан сақтау үшін өзің қандай үлес қосасың?

ІV Мақсатын қою кезеңі: Тақырыбын, мақсатын хабарлау. Су және ауа тақырыбын қайталауға арналған тест жұмысы

Тест тапсырмалары

1.Су қабаты жер бетінің қандай бөлігін алып жатыр?

А) үштен бірін Б)екіден бірін

Ә) үштен екісін В(төрттен бірін

2. Судың тірі ағзалар үшін басты қасиетін көрсет.

А) еріткіш Б)түссіз, дәмсіз

Ә)аққыш В) иісі бар

3. Газ бен тұз ерітіндісі бар сулар қалай аталады?

А) тұщы Б) қышқыл

Ә) минералды В)салқын

4.Ең терең көлді білесің бе?

А) Алакөл Б) Балқаш

Ә) Байкал В) Зайсан

5. Өзен сулары қандай болады?

А) тұзды Б)шипалы су

Ә) тұщы В) минералды су

6.Су қанша күйде кездеседі?

А) 4 Б)2

Ә) 3 В) 1

7. Арал теңізіндегі тұз тозаңының көбеюі ненің әсерінен?

А) теңіздің тасуынан Б) судың көп булануынан

Ә) дауылдың соғуынан В) жиі жауған жаңбырдан

8. Адам тәулігіне қанша литрге дейін таза су пайдаланады?

А) 900л Б)200л

Ә)700л В)500л

9.Аралдан кейінгі ірі көл.

А) Алакөл Б) Балқаш

Ә) Зайсан В) Ыстықкөл

10.Аралдан жылына қанша метр су буланады?

А) 2м Б) 3м

Ә)1м В) 0м

11.Ауаның түсі қандай ?

А)бұлыңғыр, көкшіл Б)түссіз,мөлдір

Ә) ақшыл,бу В)жылтыр,газ

12.Жер бетінде ауаның ауысуынан не пайда болады?

А)тұман Б) кемпірқосақ

Ә)нөсер В)жел

13.Біздің жерімізге суық ауа қай жақтан келеді?

А)таудан Б)солтүстіктен

Ә)бұлттан В) оңтүстіктен

14.Ауаны тазартудың ең тиімді жолы?

А)газдандыру Б) сүзгіштер қою

Ә) көгалдандыру В) желдеткіш орнату

VІІ Бекіту кезеңі: Қорытындылау

VІІІ Үйге тапсырма беру кезеңі Су ,ауа тақырыбын қайталау . Бағалау

№28. Тақырыбы: Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары.Шалғын өсімдіктері мен жануарлары.

Мақсаты: Шалғын өсімдіктері мен жануарлары ,оларды қорғау туралы түсіндіру.

Ой-өрісін , тіл байлығын, шалғын туралы ойын дамыту.

Табиғатқа жанашыр болуға, оны қорғауға тәрбиелеу.

Сабақ типі: аралас сабақ Әдісі: түсіндіру,сұрақ-жауап,әңгімелеу

Көрнекілігі: суреттер, үлестірмелер, диск.(деректі фильмдер)

Барысы: І .Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару. Балалар, сендерге табыс тілеймін, Жарық пен жылу, денсаулық! Бір – біріңе сендер де, тілеңдер біраз жақсылық.

ІІ.Мақсатын қою кезеңі: Тақырыбын, мақсатын хабарлау.

Шалғын өсімдіктері мен жануарлары ,шалғынды қорғау.

1. ІІІ.Жаңа материалды түсіндіру кезеңі: Мұғалімнің түсіндірмесі.

Кіріспе:1. Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары жайында қысқаша түсінік.

Жазықтарды далалық өңір немесе дала деп атайды.Ал таулары көп аймақтар таулы өлке деп деп жиі аталады. Еліміздің барлық жерінде өсімдіктер мен жануарлар тіршілік етеді.

Әр өңірдің өзіне тән өсімдіктері,жануарлары бар. Олардың табиғат жағдайлары: топырағы, ауа райы бірдей емес; жыл бойы түсетін жауын- шашын мөлшері де әртүрлі; тіпті жыл маусымдарының өзінде (басталу,аяқталу) айырмашылықтар бар.

Қандай жерде ,қандай үлескілерде таралса да тірі ағзалар өзара және өлі табиғатпен бірлесіп қана тіршілік ете алады. Осыны табиғи бірлестік дейді.

2.Шалғын өсімдіктері мен жануарлары туралы түсіндіру.

Шалғын—еліміздің табиғи байлығы.Шөптекті өсімдіктер жаз бойы жайқалып өсетін ылғалы жеткілікті шағын үлескілерді –көгал, ал аумағы жағынан үлкендерін –шалғын дейді.Шалғындағы шөп жаздың басы мен ортасында жұмсақ болады. Пішен шабу осы кезеңде басталады.Пішен дайындайтын шалғынды шабындық дейді.

Шалғында мал жемейтін улы өсімдіктер де кездеседі.Олар- уқорғасын,сарғалдақ.

Шалғында бунақденелілер көп болады. Алуан түрлі қоңыздар,шекшектер, түкті аралар да қаптап жүреді.Бозторғай, бөдене, бөктергі,бүркіт сияқты құстар,саршұнақ,көртышқан сияқты жануарлар да аз емес.

Оқулықпен жұмыс. Тізбектей дауыстап оқыту.

Дәптермен жұмыс. Күн ретін.ауа райын жазу. Улы өсімдіктерді теріп жазу.

ІV. Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі:

Суреттер бойынша түсіндіру. Фильм көрсету.Өздеріне көргендерін әңгімелету.

Ү.Қорыту.

--Шалғын деген не?Көгал деген ше?

--Шалғында мал жемейтін қандай өсімдіктер бар?

--Шалғынды аман сақтап қалу үшін не істеу керек?Пішенді қай кезде даярлау керек?

VІІІ Үйге тапсырма беру кезеңі: 75-77-беттерді оқу,мазмұны

Дәптерге өсімдіктер мен жануарлар атауларын жазу. Бағалау

№29. Тақырыбы: Шалғынды қорғау

Мақсаты: Шалғынды қорғау тақырыбын түсіндіру.

Ой-өрісін, тіл байлығын , ойын жинақтап айту қабілеттерін дамыту.

Табиғатты қорғауға , адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақ түрі:аралас сабақ Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу

Көрнекілігі: суреттер, үлестірмелер.

Барысы: І Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

Шалғын өсімдіктері мен жануарлары туралы ,оны қорғау жайлы мазмұнын сұрау.

--Шалғын деген не?Көгал деген ше?

--Шалғында мал жемейтін қандай өсімдіктер бар?

--Шалғынды аман сақтап қалу үшін не істеу керек?Пішенді қай кезде даярлау керек?

Дәптерлеріне жазған атауларды оқыту, аралап тексеру.

ІІІ Мақсатын қою кезеңі:

Тақырыбын, мақсатын хабарлау

Шалғынды қорғау.

ІҮ. Жаңа материалды түсіндіру кезеңі: 1.Кіріспе:

Шалғын неліктен қорғауды қажет етеді?Шөптекті өсімдіктер жаз ортасына қарай жаппай гүлдейді, пісіп жетілген тұқымдарын шашады. Көктемде ол тұқымдардан өсімдіктер қайта көктеп,өсіп жетіледі.Шалғындықта мал жайылмаса ,пішен дайындалмаса шалғын жыл сайын жайқалып өсер еді.Оны арнайы қорғауды қажет етпес еді.

Адам шалғынды пайдаланбай тұра алмайды. Мал жаяды,пішен дайындайды.

Шалғында тіршілік ететін жануарлардың пайдасы бар. Ара,түкті ара,көбелектер ұшып-қонып өсімдіктердің бір-біріне гүл тозаңын тасиды. Өсімдік тозаңданған соң ғана тұқым береді.Шұбалшындар қураған өсімдік қалдықтарын топырақ арасына тасып, оны қарашіріндіге байытады.: құрттар салған қуыстарға ауа кіріп, өсімдік тамыырларының жақсы өсуіне мүмкіндік береді. Шалғын жануарларын да сол үшін қорғау керек.

Шалғын –өзіндік ерекшелігі бар ,аса маңызды табиғи бірлестік.Табиғи бірлестікті ,ондағы тіршілікті тұтас қорғау қажет.

2. Оқулықпен жұмыс. Тізбектей оқыту.

Ү. Жаңа материалды меңгергенін тексеру.

Шалғында тіршілік ететін жануарды атап , олардың шалғынға пайдасын әңгімелету

Өзің тұратын өлкеде шалғындар қандай жерлерде кездеседі?Шаруашылықта оны қалай пайдаланады? Көргендеріңді әңгімелеңдер.

VІ. Бекіту кезеңі: Қорытындылау Шалғынды қорғаудың қандай жолын білесің?

• Шалғындағы тіршілік ететін жануарларды қорғамаса шалғынды алқап қандай күйге түседі?

• Шабындықтағы пішенді қай кезде жинаған дұрыс?

VІ І.Үйге тапсырма беру кезеңі: 77,78,79- беттерді оқу,мазмұны.

Бағалау.

№30. Тақырыбы: Дала өсімдіктері мен жануарлары

Мақсаты: Дала өсімдіктері мен жануарлары жайында түсінік беру.

Тіл байлығын,сөздік қорын,ойлау қабілеттерін,жүйелеп мазмұндау қабілеттерін дамыту.

Өсімдіктер мен жануарларды қорғауға, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақ типі: аралас сабақ Көрнекілігі: суреттер,диск(деректі фильм)

Әдісі: түсіндіру, әңгімелеу, сұрақ-жауап,талдау,жинақтау,көрнекілік.

Көрнекілігі: суреттер,диск(деректі фильм)

Барысы: І Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу,түгендеу,оқушылардың зейінін, назарын сабаққа аудару. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

• Шалғынды қорғаудың қандай жолын білесің?

• Шалғындағы тіршілік ететін жануарларды қорғамаса шалғынды алқап қандай күйге түседі?

• Шабындықтағы пішенді қай кезде жинаған дұрыс?

• Шалғынды қорғау тақырыбының мазмұнын сұрау.

ІІІ Білімді тексеру кезеңі:

Шалғын өсімдіктері қай кезде балғын,жұмсақ болады.?

Қандай жануарлар тіршілік етеді?

Бөдене туралы қандай мәлімет алдың?

Бөдененің жұмыртқасының қандай емдік қасиеті бар?

ІV Мақсатын қою кезеңі: Тақырыбын, мақсатын хабарлау Дала өсімдіктері мен жануарлары.