Мазмұндама жазу.
1.Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкелерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;
2. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; Мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).
Ү. Әлем әдебиеті үлгілері.
№ 124. Тақырыбы: Атадан қалған тұяқ. Шыңғыс Айтматов.
(Аударған Қалтай Мұхамеджанов)
Мақсаты: Оқушыны «Әлем әдебиеті үлгілері» атты тараумен таныстыра отырып, ондағы Шыңғыс Айтматовтың «Атадан қалған тұяқ» атты әңгімесін түсініп оқуға үйрету, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Жиһангүлдің баласы Әуелбектің соғыс кезіндегі өмірімен таныстыру; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.
Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын,
Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,
Болып кетер сонда дереу жан-жағым.
-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.
ІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер 4 класта қазақ әдебиеті үлгілерін оқумен қатар, әлем халықтары әдебиетінің үлгілерімен танысуды жалғастыра бересіңдер.
Әлемде әр түрлі халық өмір сүретінін білесіңдер. Соның ішінде орыс, қырғыз, қалмақ, итальян, ағылшын елдерінің атақты жазушыларының қызықты да көркем шығармалары сендердің оқуларыңа ұсынылып отыр.
ІІІ. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. Әлем әдебиетінің озық үлгілерінің бірі – есімі бүкіл дүниеге әйгілі болған қырғыз жазушысы Шыңғыс Айтматовтың «Атадан қалған тұяқ» әңгімесі. Оны біз де оқып көрелік... 2. Оқулықпен жұмыс. Әңгімені түсініп, жалғастырып оқу. Әуелбектің кинодағы «әкесін» көрген кездегі көңіл күйін, әкесі жөніндегі ішкі ойын білдіретін жолдарды тауып оқы. 3. Сөздік жұмыс. Қыстақ – ауылды жердегі елді мекен. Қашар – мал қамайтын қора. Қырқым, қырықтық – қойдың жүнін жаппай қырқу науқаны. Жағасы жайлау, төбесі қыстау – уайым – қайғысыз тіршілік. Домбығып – ісініп.
ІҮ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімедегі басты кейіпкер кім?( Әуелбек). Әуелбек үшін кино қай сөзден кейін оның әкесі туралы киноға айналды? (- Әне, анау жүрген сенің әкең, - деді ...). Ол неге сонша қуанды деп ойлайсың? Әуелбектің қуануы саған қандай сезім туғызды?
Ү. Қорыту. Әңгімені бөлімдерге бөліп, жоспар құрып жаз.
1. Жүн қырқу маусымы басталғанда.
2. Көшпелі киноның келуі.
3. Әуелбектің алғашқы әкесін көруі.
4. Әуелбектің қуанышы.
5. Әуелбектің атадан қалған жалғыз тұяқ екенін сезінуі
Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр
№ 125. Тақырыбы: Үш жігіт туралы хикая. Назым Хикмет.
(Аударған Әбілбай Омаров)
Мақсаты: Оқушыны түріктің белгілі ақыны және жазушысы Назым Хикметтің «Үш жігіт туралы хикая» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім?( Әуелбек). Әуелбек үшін кино қай сөзден кейін оның әкесі туралы киноға айналды? (- Әне, анау жүрген сенің әкең, - деді ...). Ол неге сонша қуанды деп ойлайсың? Әуелбектің қуануы саған қандай сезім туғызды?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Соғыс жайлы тағы не білесің? Қандай батырлар жайлы әңгімелегің келеді. Сенің ойың?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.
Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. Назым Хикмет –түріктің белгілі ақыны әрі жазушысы және қоғам қайраткері. Оның балаларға арнап жазған шығармалары да көп. Солардың бірі – «Үш жігіт туралы хикая». 2. Мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Әңгімедегі үш жігіт қайда тұрушы еді? Олар неге ұқсас бопты? Олар не іздеген? Ертедегі Өлместің тасын іздеп шаршағанбірінші және екінші жігіттің көрген қиындығын айт. Ондағы салыстыруды ата.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үшінші жігіттің әрекетін кітаптан тауып оқы. 2. Мына мақалдарды толықтырып жаз. Жоғарыдағы ертегі мазмұнына сәйкес келетін мақалды тап.
Іздеген жетер мұратқа.
Жан қиналмай, жұмыс бітпес,
Талап қылмай, іс бітпес
ҮІІ. Қорыту. Әңгімеден қандай қорытынды шығаруға және не үйренуге болады?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.
№ 126. Тақырыбы: Акула. Лев Толстой.
Мақсаты: Оқушыны орыстың ұлы жазушысы Лев Толстойдың «Акула» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, адамгершілікке тәрбиелеу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі үш жігіт қайда тұрушы еді? Олар неге ұқсас бопты? Олар не іздеген? Ертедегі Өлместің тасын іздеп шаршағанбірінші және екінші жігіттің көрген қиындығын айт. Ондағы салыстыруды ата.
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден қандай қорытынды шығаруға және не үйренуге болады?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер «Акула» туралы не білесіңдер?
Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Лев Толстой – орыстың ұлы жазушысы. Ол «Әліппе» және басқа да оқулықтар жазған. Оның әлемге әйгілі «Соғыс және бейбітшілік» атты романы, балаларға арнап жазған көптегенәңгімелері бар. түріктің белгілі ақыны және жазушысы Назым Хикметтің «Үш жігіт туралы хикая» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқып көрелік. 2. Оқулықпен жұмыс. Мәтінді түсініп, жалғастырып, теріп оқу. Әңгімеден ең қауіпті жер суреттелген тұсты тауып оқы. Осы кезде өзің қандай сезімде болғаныңды айт. Сөздік жұмыс. Зәкір – кемені суда ұстап тұратын тетік. Білте – зеңбіректі от алдыратын тұтандырғыш зат.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Оқиға қай жерде болған? Капитан не деп айғайлады? Екі бала не істеп жүр еді? Балалар ашық теңізде жүзіп жүрген кезде кемедегілер акуланы көріп қандай кійге түседі? Балалар қалай аман қалады?
ҮІІ. Қорыту. Акула қандай жануар? Сен оны көрдің бе? Ол жайлы не білесің? Егер сен сол екі баланың орнында болсаң не істер едің?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.
№ 127. Тақырыбы: Ат пен Есек. Иван Крылов (Аударған Ыбырай Алтынсарин)
Мақсаты: Оқушыны Иван Крыловтың «Ат пен есек» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, досына уақтылы көмек көрсетпей, соңында өзі азап шеккен аттың мүшкіл хәлімен таныстыра отырып, баланы адамгершілікке тәрбиелеу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір - біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Оқиға қай жерде болған? Капитан не деп айғайлады? Екі бала не істеп жүр еді? Балалар ашық теңізде жүзіп жүрген кезде кемедегілер акуланы көріп қандай кійге түседі? Балалар қалай аман қалады?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Акула қандай жануар? Сен оны көрдің бе? Ол жайлы не білесің? Егер сен сол екі баланың орнында болсаң не істер едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ат, есек деген жануарларды көргенің бар ма? Олар қадай жануарлар? Адамға қандай пайдасы бар?
Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Орыс халқының мысалшы жазушысы Иван Крыловтың «Ат пен есек» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқып көрелік. Есек атқа қандай өтініш айтады? Ат өзінің істеген қылығына неге өкінді? Мысалдан қандай ой түюге болады?
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Өлеңнен Есектің сөзін тауып, мазмұнына сәйкес ырғақпен оқы. 2. Шығарманың мысалға жататынын дәлелде. (Мысал дегеніміз не? Есіңе түсір.). 3. Мысал деп адам бойындағы кемшіліктерді сынап, адалдық, әділдік, қайырымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап жазатын шығарманы айтады. Мұндай шығармада өсімдіктер мен жануарлар, аңдар мен құстар кейіпкер ретінде алынады?
ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы өттік? Ат пен Есек қандай адамдардың рөлінде деп ойлайсың? Біздің арамызда осындай адамдар болуы мүмкін бе?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 128. Тақырыбы: Жарты ат. Балық құрсағында. Эрих Распе.
(Аударған Оспанхан Әубәкіров)
Мақсаты: Оқушыны Эрих Распенің «Жарты ат», «Балық құрсағында» қияли әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, қиалдағы аттың екіге бөлініп қалуы, балықтың ішінде еркін әрлі – бері жүруі, яғни қиялдан шыққан әңгімесі арқылы баланы қиялдай білуге баулу, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
- Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.
- Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Есек атқа қандай өтініш айтады? Ат өзінің істеген қылығына неге өкінді? Мысалдан қандай ой түюге болады?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Ат пен Есек қандай адамдардың рөлінде деп ойлайсың? Біздің арамызда осындай адамдар болуы мүмкін бе?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.
Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Эрих Распе – неміс жазушысы. Ол ХҮІІІ ғасырда өмір сүрген. Жазушы өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары негізінде жазып шыққан. Оның әңгімелері таңғажайып оқиғаларға толы.
- Атыңыздың жартысы сол жерде жайылып жүр, - дейді сарбазым.
- ... Соқ өтірікті! Сенбесеңдер, төмендегі әңгімені оқып көріңдер.
Оқулықпен жұмыс. Әңгімелерді түсініп жалғастырып оқу.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мюнхаузен қандай елдерде болды? Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» арасында ұқсастық бар ма?
Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» таңғажайып қызықтарды кесте бойынша жазып, салыстыр. Не байқағаныңды айт.
«Қырық өтіріктің» |
Мюнхаузеннің хикаяларында |
|
|
ҮІІ. Қорыту. Осыған ұқсас тағы қандай әңгімелерді оқыдың? Ортаға сала ғой.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 129. Тақырыбы: Телефонмен айтылған ертегілер. Джанни Родари.
(Ғажайып жаңбыр, Шоколадтан салынған жол, Алисаның арманы)
Мақсаты: Оқушыны итальян жазушысы Джанни Родаридің «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларынан «Ғажайып жаңбыр», «Шоколадтан салынған жол», «Алисаның арманы» алынған қызықты оқиғаларды түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын жетілдіру дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте.
Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Эрих Распе өзінің ғажайып әңгімелерін Мюнхаузен деген әзілкеш адамның басынан кешкен оқиғалары жайында не айтқан? Мюнхаузен қандай елдерде болды? Мюнхаузеннің хикаялары мен қазақтың халық шығармасы «Қырық өтіріктің» арасында ұқсастық бар ма?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзің қандай оқиға ойлап табар едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Джанни родари – итальян жазушысы. Родаридің балаларға арналған «Чиполлиноның бастан кешкендері», «Телефонмен айтылған ертегілер» атты қызықты шығармаларымен танысайық. 2. Оқулықпен жұмыс. Кластағы оқушыларды үш топқа бөліп, үш тақырыпты жеке әр қайсысы оқып, іштерінен бір оқушы шығып әңгімелеуі керек. Пьомбиноға қандай жаңбыр жауды? Кәмпиттен жауған жаңбырды көргенде балалар не істеді? Алиса туралы ертегіні оқып отырған кезде сен нені армандадың? Алисаның ішкі ойын тауып оқы.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгімені оқығанда көз алдыңа нені елестете аласың? Ағайынды үш жігіт қыдырып жүріп неге кезікті? Әңгімеде сені не қызықтырды? Барлық бала қызығып оқитын Джанни Родаридің қандай кітаптары барын білесің? Алисаның арманы осы оқулықтан оқыған қай әңгімеге ұқсайды?
ҮІІ. Қорыту. Егер Алиса қауашықтың ішінен шыға алмаса, не болар еді деп ойлайсың? Өзіңнің осы арман-қиялыңды әңгімелеп жазып көр.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 130. Тақырыбы: Қайтпас, қайсар қалайы солдат. Ханс Кристиан Андерсен.
(Аударған Ғаббас Жұмабаев.)
Мақсаты: Оқушыны дат жазушысы Ханс Кристиан Андерсеннің «Қайтпас, қайсар қалайы солдат» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуге, ертегінің тәрбиелік мәнін аша білуге, көркем сөз ерекшелігін ұғына білуге баулу.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.
Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Пьомбиноға қандай жаңбыр жауды? Кәмпиттен жауған жаңбырды көргенде балалар не істеді? Алиса туралы ертегіні оқып отырған кезде сен нені армандадың?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеде сені не қызықтырды? Барлық бала қызығып оқитын Джанни Родаридің қандай кітаптары барын білесің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Ханс Кристиан Андерсен – дат жазушысы. Ханс Кристиан Андерсеннің балаларға арнап жазған ертегілері өте қызықты. Оның ертегілерінің бас кейіпкерлері – жаны мен ары таза, ғажайып талантты жандар. 2. Оқулықпен жұмыс. Ғажайып ертегіні түсініп оқу. Қалайы солдаттың қайсарлығын дәлелдейтін жерлерін тауып оқы.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Неше қалайы солдат болыпты? Олар қандай еді? Бала қалай қуанды? Оны не үшін әкелген еді? Бала қалайы солдаттарды қайда қойды? Содан кейін не болды? Қалайы солдаттың басынан кешкен оқиғаларын баяндап айтып бер.
ҮІІ. Қорыту. Саған бұл ертегі ұнады ма? Ұнаса несімен?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, суретін салу. 2. Бағалау.
№ 131. Тақырыбы: Киттің жұтқыншағы неге мұндай? Редьярд Киплинг.
Мақсаты: Оқушыны ағылшын жазушысы Редьярд Киплингтің «Киттің жұтқыншағы неге мұндай?» әңгімесін түсініп оқуға үйрету, өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.
Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы
Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.
Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Неше қалайы солдат болыпты? Олар қандай еді? Бала қалай қуанды? Оны не үшін әкелген еді? Бала қалайы солдаттарды қайда қойды? Содан кейін не болды? Қалайы солдаттың басынан кешкен оқиғаларын баяндап айтып бер.
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалайы солдаттың қайсарлылығы саған ұнады ма?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Ағылшын жазушысы Редьярд Киплинг (1865 – 1936) балаларға арнап көптеген әңгімелер жазған. Солардың ішіндегі ең қызықтысы – жануарлар туралы әңгімелер. Оның «Джунгли» атты кітабындағы Маугли туралы мультфильмді бәрің көрген боларсыңдар. Редьярд Киплинг «Киттің жұтқыншағы неге мұндай?» әңгімесін түсініп оқып көрелік. 2. Оқулықпен жұмыс. Дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу. 3. Сөздік жұмыс. Жұтқыншақ – ауыз қуысын өңешпен жалғастыратын тамақ өтетін жол. Бағзыда – ертеде, көне заманда. Ергенек – есік. Тақа – мүлде. 4. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Мәтінде Китті неге сүтқоректі деп атайды? Мәнін түсіндір. Тапқыр, өжет адам өз қалай жетіп алды? 2. Кит жейтін балықтардың аттарын жаз. (шортан, шорағай, табан, сазан, бекіре, жайын, уылдырық). Тапқыр адам Киттің өңешіне тор қойып жатып айтқан сиқырлы сөзді тауып, жазып ал. Бұл тор сүзгіні неліктен қойғанын айт. («Өңешіне дөйдің, тор сүзгіні қойдым!»).
ҮІІ. Қорыту. Сол күннен бастап не болыпты?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 132. Тақырыбы: Құмырадағы балақан. (Жапон ертегісі)
Аударған Ерғали Әбілмәжінов
Мақсаты: Оқушыны жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуін, тіл байлығын дамыту, ертегінің тәрбиелік мәнін ашу.
Түрі: аралас сабақ. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бұл қашан болған оқиға? Ертеде не болыпты? Ол кит не істейді екен? Соңында бір күні не болды? Кит жұтып қоймас үшін Шабақ қайда тығылып жүрді? Ол Китке қандай ұсыныс айтады? Киттің неліктен мазасы кетті?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сол күннен бастап не болыпты? Сен осы тапқыр, өжет адамның орнында болсаң не істер едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.
Ү. Жаңа сабақ: жапон ертегісі «Құмырадағы балақан» атты ертегісін түсініп оқып көрелік. Не жайлы екен? Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып,дұрыс оқу. «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақанның Тародан өтінген сөзін тауып оқы.
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?
ҮІІ. Қорыту. Ертегіні өз ойыңмен аяқтап шық.
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 133. Тақырыбы: Туған жер туралы жыр. (Қалмақ ертегісі)
Мақсаты: Оқушыны қалмақтың «Туған жер туралы жыр» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, байланыстырып сөйлеуге, әңгімелей білуге машықтандыру, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.
Бәрін ұғып алыңдар, оқуға зер салыңдар.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Таро кім? Таро жол шетінен не тауып алады? «Қыдыр, көбірек қыдыра түс, мен бұдан да зорайып өсемін» деген сөз не мағына білдіреді екен? Таро құмырадағы балақаннан қалай құтылды?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: «Жүрген аяққа жөргем ілінеді» деген мақал нені білдіреді? Ертегінің соңында балақан Тародан нені өтінеді.
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: қалмақтың «Туған жер туралы жыр» атты ертегісін түсініп, дұрыс, жалғастырып оқу. Сөздік жұмыс. Әсілі – тегінде, шамасы. Ұжмақ – жұмақ. Зындан – жер астындағы түрме. 3. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?
ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ғұлама даналардың айтқан жорамалдарын ертегіден тауып оқы. Ертегіде айтылған қорытынды ойды тауып оқы. Сен қандай қорытынды айтар едің? 2. Императордың бауын сипаттаған тұсты дәптеріңе көшіріп жаз. (Алып дарақтар күн нұрына шомылып, жасыл сәуле шашқан жібек жапырақтарын сыбдырлата теңселеді, сирек кездесер сұлу гүлдердің өліге жан бітірер жұпар иісі бұрқырап, дүниенің бар бояуы осында кеп төгілгендей, бау іші құбыла құлпырады.)
ҮІІ. Қорыту. Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?
ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 134. Тақырыбы: Сауысқанның ұясы. Ағылшын ертегісі.)
Мақсаты: Оқушыны ағылшынның «Сауысқанның ұясы» атты ертегісін түсініп оқуға үйрету, ертегінің тәрбиелік мәнін ашу, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.
Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы
Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.
Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Адам баласы да, ұшқан құста нені аңсайды? Қытай императоры әнші құс сайрау үшін қандай жағдай жасады? Құс қай жерге келгенде тамылжытып ән сала бастайды? Оның себебі не екен? Император қандай жарлық берді? Онысы дұрыс па?
ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Сен өзіңнің туған жеріңе деген құштарлығың жайлы не айтар едің?
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1. Сынып оқушыларын топқа бөлу. Балаларды туған айлары бойынша бөлу, яғни жазда немесе көктемде, қыста немесе күзде туғандарды т.с.с. бөлуге болады. 2. Ертегі мәтінін алдын ала компьютерге теріп, бөліктерге бөліп, топқа үлестіріп беруге болады. Әр топ өзінің оқығаны бойынша түсінгенін топ ішінде талдайды, сонан соң топ ішінен біреуі оқығандарын қысқаша баяндап береді. 3. Ертегі бойынша мынадай тапсырмалар беріледі:
Ертегіде қандай жолдар қайталанып келіп отырады? Тауып оқы.
Тырна да, Қарға да, Шымшық та, Қарлығаш та, Торғай да неге үшып кетті?
Мына сызбаны толтыра отырып, сауысқанның мінез құлқына сипаттама бер. Ол үшін мәтінді мұқият оқып, сауысқанның мінез-құлқын ашуға пайдаланылған автор сөздерін тауып, жазып шығыңдар.
өзін асқан білгір санапты
Сауысқанның ішіне сөз сыйған ба?
Сауысқанның мінез-құлқы
Тұмсығын көтеріп, құйрығын қайқаңдатады
Әрі-бері секеңдеумен болады
Теріп жазған сөздерінен немесе сөйлемдеріңнен сауысқанның қандай мінезін байқауға болады?
ҮІ.Түсінгендерін тексеру:
Сауысқан құстардан не үшін көмек сұрады?
Сауысқанның қандай сөзі құстарға ұнамады?
Сауысқанның ұясы неліктен сыйықсыз болып қалды?
Ертегіден өзіңе қандай ой түйдің?
Ертегіде саған не (кім) ұнады? Неліктен ұнады?
ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы өттік? Біздің арамызда осындай менменшілдер бар ма? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.
№ 135. Тақырыбы: Мен не үйрендім?
Мақсаты: Оқушылардың «Әлем әдебиеті үлгілері» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.
Түрі: аралас сабақ. Әдісі: іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.
Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.
-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Сауысқан құстардан не үшін көмек сұрады? Сауысқанның қандай сөзі құстарға ұнамады? Сауысқанның ұясы неліктен сыйықсыз болып қалды? Сауысқанның менмендігі, өзімшілдігі, қандай сөздер арқылы көрінетінін айт.
ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен істейді.
«Мюнхаузеннің басынан кешкен хикаялары» туралы жазған жазушыны белгіле.
А). Р.Киплинг Б). Х.Андерсен
Ә). Дж. Родари В). Э.Распе
2. Қате құрылған шығарма жоспарын ретке келтіру үшін не нәрсеге көңіл бөлу керек?
А). Жазушының сөзіне Б). Оқиға желісіне
Ә). Көркемдігіне В). Тақырыбына
3. «Құмырадағы балақан» ертегісіндегі басты кейіпкер кім? (Таро).
4. Дж. Родари кітабының атын белгіле.
А). Мюнхаузеннің басынан кешкендері
Ә). Телефонмен айтылған ертегілер.
Б). Қайтпас, қайсар қалайы солдат
В). Киттің жұтқыншағы неге мұндай?
5. «Кемедегілердің бәрі үрейленіп, тым-тырыс бола қалды және не болар екен деп күтіп тұрды» деген үзінді қай шығармадан алынған? Авторы кім?(«Акула» Лев Толстой.)
6. Шетел әдебиеті бөлімінен өзіңе ұнаған шығарманы төмендегі кестенің көмегімен сипаттап жаз.
Шығарманың аты
Шығарманың не туралы екені
Шығарманың авторы
Бұл шығармадан не үйрендің? Қорытынды
жаса.
ҮІІ. Қорыту. Бүгін не өттік? Құрылысшы маманы не істейді? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Қайталау
№ 136. Тақырыбы: Жыл бойы өткенді қайталау.
(оқулықтың соңында жалғасы бар)
Мақсаты: Оқушылардың жыл бойы алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.
Түрі: қорыту сабақ. Көрнекілігі: суреттер, кесте. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.
Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.
Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.
ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.
Ү. Жаңа сабақ: «Ауыз әдебиеті үлгілері» тарауына арналған тапсырмалар мен тест сұрақтары.
«Асып Бырыл жөнелді,
Қарсы келген қабақтан
Қарғып басып жөнелді» деген өлең жолдары қай жырдан алынған және ненің шабысын суреттеп отыр?
А. Қамбар батыр жырынан. Қарақасқа ат.
Ә. Қобыланды батыр жырынан. Тайбурылдың шабысы.
Б. Алпамыс батыр жырынан. Қаракер.
Сүлеймен патшаның жарлығын орындамаған құс қай ертегіде айтылады?
А. Ғажайып бақ
Ә. Бес ешкі.
Б. Сатқын жапалақ.
3. Ертері түрлерін дәптерге жазып шық.
1).
2).
3).
4. «Ол өзінің сиқырлы ғажап кілемімен су бетінде қалықтап жүзе береді, көздің жасындай мөлдір суға қадала қарап, қобыз күйін тарта береді» деген үзінді қай шығармадан алынған?
А. Өнерлі жгіт.
Ә. Қорқыт.
Б. Ғажайып бақ.
5. Әсірелеу дегеніміз не?
А. Бір нәрсені немесе оқиғаны күшеейтіп, үлкейтіп айту.
Ә. Екі нәрсенің ортақ сипатын, белгілерін табу, ұқсату.
Б. Әр түрлі жансыз нәрселерді адам кейпіне келтіріп суреттеу
6. Ертегідегі әмірші жарлығын ары қарай толықтырып жаз.
«Уа, тұтқындар! – дейді әмірші. – Күншуақ елінің әйел затына азаттық беремін ...». «Уа, тұтқындар! – дейді әмірші. Күншуақ елінің әйел затына азаттық беремін. Қолынан ұстар баласын жетектеп, иығы көтерер жүгін арқалап, мына тас қамаудан шығамын десе, қазір қақпаны ашқызамын!»
7.«... Қап-қара қараағаштың шыбықтарымен дос болмаңдар. Мінезі дойыр. Түрлері сиықсыз. Ішсе ішкенге, жесе жегенге тоймайтын қанағатсыздар ...» деген сөз кімнің сөзі, қай мысалдан алынған?
А. Ормандағы оқиға. Тобылғының сөзі.
Ә. Ағаштар неге ашуланды? Қараағаштың сөзі.
Б. Ормандағы оқиға. Ақ қайыңның сөзі.
8. А. Байтұрсынұлының мысалдары жазылған кітаптың аты.
А). Аққу, Шортан һәм Шаян