Құмырсқалар

Шәріп атаның бір құмыра балы болатын. Ол сарайда тұратын еді. Бір күні балын құмырсқалар жеп жатқанын көрді. Қараса, сарайда құмырсқаның илеуі бар екен. Құмырсқаның илеуін құрту өте қиын. Илеудегі құмырсқа өте көп. Ата ойланып қалды.

Шәріп ата айла ойлап тапты. Ол қыш құмыраны сыртынан шандып байлап, сарайдың төбесіне іліп қойды. Құмыраның ішінде бір құмырсқа қалып қойыпты. Құмырсқа илеуіне жол іздейді. Ол алдымен жіпке, одан төбеге өрмелейді. Төбеден қабырғаға одан еденге түседі.

Бір күні атай өрмелеп жүрген құмырсқаларды көреді. Олар құмыраға кіріп-шығып жатыр. Құмырасын қараса, құмырсқалар бәрін жеп қойыпты.

Бір құмырсқа барлық құмырсқаға жол көрсетіп берген екен. Шәріп атай құмырсқада да ақыл болатынын білмесе керек.

Тіректі сөздер мен сөз тіркестері: құмырсқалар жеп жатқанын көрді, құмыраны сыртынан шандып байлап; өрмелеп жүрген құмырсқаларды көреді; барлық құмырсқаға жол көрсетіп берген екен; ақыл болатынын білмесе.

Мазмұндау жоспары:

1. Шәріп атайдың балы.

2. Сарайдағы құмырсқаның илеуі.

3. Атайдың айласы.

4. Бір құмырсқаның әрекеті.

5. Шәріп атайдың білместігі.

ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік? Әңгіме не жайлы еді? Не жайлы жаздық? Мәтін неге «Құмырсқалар» деп аталыпты? Қалай ойлайсың басқаша амалмен балды сақтап қалуға болар ма еді ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

ІІІ тарау. Балалық шаққа саяхат.

№ 53. Тақырыбы: Менің атым Қожа. Бердібек Соқпақбаев

Мақсаты: Оқушыларды бұл бөлімде балалар әдебиетінің негізін салған ақын жазушылардың туындыларымен таныстыра, Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, достыққа тәрбиелеу.

Түрі: жаңа сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, бұл бөлімде балалар әдебиетінің негізін салған ақын жазушылардың туындыларымен танысамыз.

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Кіріспе. «Менің атым Қожа» атты киноны кім көрді? Ол не жайлы еді?

Балалар жазушысы Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» атты шығармасын барлығың да біледі екенсіңдер. Ол туралы түсірілген киноны да көріпсіңдер. Енді жазушының сол шығармасымен жақынырақ танысу үшін бір үзіндісін оқып көрелік.

2.Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Әңгіме саған ұнады ма? Басты кейіпкер кім? Үйге қандай тапсырма берілген екен? Әңгімеден Қожаның ішкі ойын тауып оқы. Қожа Анфиса Михайловнаның сабақ сұрау тәсілін кіммен салыстырды? Сабаққа дайындалмай келгеніне Қожаның қатты өкінгенін неден байқауға болады? Әңгімеден сол жерлерін тауып бер.

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1. Анфиса Михайловнаның Жантасқа айтқан ескертуін тауып оқы. Жантасты қандай бала деп ойлайсың? Оны Қожамен салыстыр.

Қожа	Жантас

Қорытынды:

Басты кейіпкер – көркем шығармадағы оқиғаға қатысатын негізгі басты адам. Жазушы оның жеке сипатын, іс – әрекетін, мінез-құлқын басқалардан гөрі анық танылатындай етіп суреттейді.

Ү. Қорыту. Өзіңде Қожаның басында болған оқиға болды ма? Болса, әңгімелеп айтыпбер.

ҮІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 54. Тақырыбы: Компас. Бердібек Соқпақбаев

Мақсаты: Оқушыларды Бердібек Соқпақбаевтың «Компас» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, достыққа тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Басты кейіпкер кім? Үйге қандай тапсырма берілген екен? Әңгімеден Қожаның ішкі ойын тауып оқы. Қожа Анфиса Михайловнаның сабақ сұрау тәсілін кіммен салыстырды? Сабаққа дайындалмай келгеніне Қожаның қатты өкінгенін неден байқауға болады? Жантасты қандай бала деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Анфиса Михайловнаның Жантасқа қандай ескерту берді? Басты кейіпкер деп нені айтамыз? Жантасты пен Қожа қандай балалар деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Кітаптағы суретке қараңдаршы? Мына балалар нені қызықтап тұр екен? Төмендегі әңгімені оқып көрейікші ... Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Компас деген не? Дүниетану сабағынан білесіңдер ме?

Компас — жер бетін бағдарлауға, географиялық немесе магниттік меридианның бағытын анықтауға арналған аспап. Кішкене деңгелек қобдишаның ортасында орнатылған тік үшкір иненің үстіне қондырылған магнитті болат тілі болады. Тілдің бір жағы үнемі Солтүстікті, екінші жағы Оңтүстікті керсетіп тұрады. Қобдишаның сыртңы деңгелегі градустарға белінген (360°), горизонт жақтарында Солтүстікті, Шығысты, Оңтүстікті, Батысты көрсетеді (С. В. Ю. З.) әріптері жаэылған. Компастардың мынадай түрлері болады

1. магниттік компас 2.механикалық немесе гироскоптік компас 3.радиокомлас

2. астрокомпас.

Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу.Тізбектей оқу. Қанатқа әкесі сыйлаған компастың қандай ерекшелігі бар? Балалар қайда барды? Боданның компасқа қатты қызыққанын оның қай сөздерінен байқауға болады? Боданның компасты алғаннан кейінгі ойын тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Оның өзін-өзі ақтамақ болған жерін дәптеріңе жаз. «Сау басына сақина тілеп» деген қандай мағына береді? Осы сөйлемді әңгімеге қатыстырып айтып көр. 2. Мына сөзжұмбақты әріп түстерінің ретімен оқысаң, мағыналы сөз шығады. Ол қандай сөз? Мағынасы қандай? (Тұс бағдар). 3. Әңгіменің соңғы бөлігін оқып, өз ойыңды жаз. «Егер мен болсам ...»

ҮІІ. Қорыту. Бодан компасты не істеді? Оның орнында болсаң, не істер едің? Мына мақалдарды толықтырып жаз.

Жаман аттан аяғым артық, Жаман жолдастан таяғым артық.

Өтірік айтып жағынғанша, Шыныңды айтып жалынғаның артық

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу.

№ 55. Тақырыбы: Ағаштар неге ашуланды? Бердібек Соқпақбаев.

Мақсаты: Оқушыларды Бердібек Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойын ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, жанашырлыққа тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Жасырынбақ» ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау.

Көзім, көзім, көз. Көзімде бар шоңайна.

Шоңайнасы кіреді, Көзіңді жұм, абайла.

Ойын шарты бойынша оқушылар көзін жұмады. Бір оқушы ақырын барып, балалардың кітабының арасына қима қағазды жасырады. Қима қағазға қайықтың, ақсүйектің, машинаның суретін салуға болады. Қағазға үй тапсырмасы бойынша оқып келген шығарма негізіндегі сұрақ немесе тапсырма жазылады. Оқушы қағазды тауып, тапсырманы орындайды.

Қанатқа әкесі сыйлаған компастың қандай ерекшелігі бар? Балалар қайда барды? Боданның компасқа қатты қызыққанын оның қай сөздерінен байқауға болады? Бодан компасты не істеді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Оның орнында болсаң, не істер едің? Сенің басыңда осындай жағдай болды ма?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар сендер көктемде қандай жұмыстар жүргізесіңдер? Сол отырғызған ағаштарыңды қалай күтесіңдер? Шынында, мына Бердібек Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды» атты шығармасында ағаштарға не болды екен?

Ү. Жаңа сабақ: Бердібек Соқпақбаев – атақты балалар жазушысы.1924-1991 жылдары өмір сүрген. «Он алты жасар чемпион», «Алыстағы ауылда», «Менің атым Қожа», «Балалық шаққа саяхат», «Дала жұлдыздары», «Аяжан» атты повестері мен «Өлгендер қайтып келмейді» романының авторы. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Алмабектің жіберген кемшілігі неде? Ағаштар Алмабекті қалай жазалады? Алмабек өз кемшілігін қалай түзеді?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Кәрі еменнің сөзін тауып оқы. Ол туралы не айтасың? 2. Мәтіндегі ағаштардың Алмабекке қойған кінәсін мына үлгілік кесте бойынша жаз.

күтпеді

Алмабектің ағаштың түбін қопсытпады

айыбы суғарылмады

әкпен әктемеді

3.Мына мақалдарды дәптеріңе толықтырып жаз.

1. Ер еңбегімен озады. 2. Еріншектің ертеңі бітпейді.

Еріншек езілумен тозады.

Бұл мақалдардың мәтінге қандай қатысы барын дәлелде.

ҮІІ. Қорыту. 1. Егер Алмабек ағаштардан кешірім сұрамағанда не болар еді? 2. Мына сызбаға сүйеніп, Бердібек Соқпақбаевтың шығармашылығына талдау жасап көрейік.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. № 5 тапсырманы орындау. 2. Бағалау.

№ 56. Тақырыбы: Мен қалай торғай болдым? Мырзабек Дүйсенов.

Мақсаты: Оқушыларды Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, қиялдай білуге, армандауға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Алмабектің жіберген кемшілігі неде? Ағаштар Алмабекті қалай жазалады? Алмабек өз кемшілігін қалай түзеді? Ол туралы не айтасың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер Алмабек ағаштардан кешірім сұрамағанда не болар еді?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар сендер өмірде адамнан басқа бірдеңе болуды армандап көрдіңдер ме?

Ү. Жаңа сабақ: бүгінгі сабақта Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен танысамыз. Оқулықпен жұмыс. Дауыстап, іштей, тізбектей жалғастырып оқу. Баланың торғайға айналған кездегі қуанышы мен өкінішін тауып оқу. Бөктергінің торғай-баланы жемекші болған жерін тауып оқы. Қандай сезімде болдың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді? 2. Әңгімеде қандай мақал кездесетінін тап. Ондағы «Торғай» деген сөздің орнына «Бала» деген сөзді қойып жаз. ( « Аш торғай (бала) тоқ торғаймен (баламен) ойнамайды, тоқ торғай (бала) ештеңені ойламайды»)

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, 2. Бағалау.

№ 57. Тақырыбы: Мен қалай торғай болдым? Мырзабек Дүйсенов.

Мақсаты: Оқушыларды Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасымен таныстыру; түсініп оқи отырып, әңгіменің түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баулу, адамгершілікке, қиялдай білуге, армандауға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар сендер өмірде адамнан басқа бірдеңе болуды армандап көрдіңдер ме?

ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Әңгімеде қандай мақал кездесетінін тап. Ол жайында не айта аласың? Қалай түсінесің?

ІҮ. Жаңа сабақ: Оқулықпен жұмыс. Дауыстап, іштей, тізбектей жалғастырып оқу. Баланың торғайға айналған кездегі қуанышы мен өкінішін тауып оқу. Бөктергінің торғай-баланы жемекші болған жерін тауып оқы. Қандай сезімде болдың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді? 2. «Шіркін, егер мен ... болсам» тақырыбына шағын эссе (арманыңды) жаз

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

№ 58. Тақырыбы: Алтын балық. Жолтай Әлмашев.

Мақсаты: әңгіме мазмұнын түсіндіре отырып, баланың арманы мен қиялына баға беруге үйрету: жазушының астарлы, айшықты сөздеріне баланың назарын аудара отырып, көркем сөздің адам ойын дәл жеткізудегі рөлін айқындау, сөздің құдіреттілігіне, әсерлілігіне көзін жеткізу; адамгершілікке, ізгілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімені толық әңгімелету. 2. Бала не болуды армандады? Ол бір күні не тауып алды? Торғайға айналып кетуіне кім көмектесті? Торғай болып жүрген кезінде қандай қиындықтарды бастан кешірді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қалай ойлайсың, торғай болған жақсы ма? Сенің кімге айналып кеткің келеді? Неге?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Сөзжұмбақ шешу арқылы баланың қызығушылығын арттыру. Мысалы:

ТА(..) ЛЫҚ жауабы: БАЛЫҚ. Бірінші сөз - «таба», екінші сөз – «балық» Жақша ішіндегі нүктелер саны әріп санымен сәйкес келеді.

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. - Балалар, неліктен бұл әңгіме «Алтын балық» деп аталады? Кім қалай ойлайды?

- Алтын балық туралы ертегі немесе мультфильм көргендерің бар ма? Онда не туралы айтылады?

- Жалпы ертегіде алтын балық адамның тілегін орындайды. Ал бұл ертегі емес, әңгіме. Ал алтын балықтың бұл әңгімеге қандай қатысы бар екенін оқып көрелік.

2. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей оқу. Әңгімедегі басты кейіпкер кім? Шөкі қандай бала деп ойлайсың? Ойыңды дәлелде. Сөздік жұмыс. Дерт – ауру. Шетінеді – қайтыс болды. Төсек тартып ауыру – төсектен тұра алмай ауырып жату. Қолы жеңіл дәрігер – білгір дәрігер. Қуанышы қойнына сыймай – қатты қуанып. Сабасына түсті – көңілі орнына түсті.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бала шешесінен А.С.Пушкиннің қандай ертегісін көп тыңдайтын еді? Шөкінің арманы не еді? Баланың атын неліктен Шөкі қойған? «Тіл тию» дегенді қалай түсінесің? Шөкі қармағына түскен балықтан қандай тілек тіледі? 2. Баланың атын «Шөкі» деп қою себебі жазылған жерді тауып оқы.3.Шөкінің «Алтын балыққа» айтқан сөзін тауып оқы.

ҮІІ. Қорыту. Баланың тілегі орындалды ма? (Баланың ойын жинақтау, жазбаша ойын жинақтау, шығармашылық ойлауын дамыту мақсатында № 3 тапсырманы орындау). Егер сен «Алтын балық» ұстап алсаң, не тілер едің? Тілегің болса, оны дәптеріңе былайша жаз:

«Қымбатты, су патшасы ...» ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

№ 59. Тақырыбы: Құмырсқалар. Кәдірбек Сегізбайұлы.

Мақсаты: әңгіме мазмұнын түсіндіре отырып, әңгіме астарын таба білуге үйрету; жазушының күштілер мен әлсіздер арасындағы айқастыңәсеріне баланың назарын аудара отырып, көркем сөздің адам ойын дәл жеткізудегі рөлін айқындау, сөздің құдіреттілігіне, әсерлілігіне көзін жеткізу; адамгершілікке, ізгілікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы.

Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім? Шөкі қандай бала деп ойлайсың? Шөкенің арманы не еді? Баланың атын неліктен Шөкі қойған? «Тіл тию» дегенді қалай түсінесің? Шөкі қармағына түскен балықтан қандай тілек тіледі?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Баланың тілегі орындалды ма? Сенің алтын балықтан сұраған арманың туралы білуге болады ма? Егер ол құпия болмаса.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, құмырсқа жайлы не білесің?

Ү. Жаңа сабақ: кіріспе. Құмырсқа илеуі бар сурет бойынша әңгіме құру. Оқулықпен жұмыс. Іштей оқу. Тізбектей, жалғастырып оқу. оқушыларды 3топқа бөліп, мәтінді 3 бөлімге бөліп, түсінгенін айтып бір – біріне сұрақ қояды.

1 – бөлім. «Көрші қыз». Бұл бөлімде Ләйлә туралы, оның өсімдіктерді жақсы көретіні, ізденіп оқитыны сөз болады.

2 – бөлім. «Құмырсқалар шайқасы». Бұл бөлімде қоңыр құмырсқа мен қара құмырсқалардың арасында болған майдан туралы айтылады.

3 – бөлім. «Күш біріктіру». Бұл бөлімде құмырсқалардың күш біріктіріп, илеуді үлкейтуге кіріскені таралы айтылады.

Осы бөлімдер бойынша топ ішінде талдап, түсінігін бір-біріне айтады. Сонан соң 1-ден 4-ке дейінгі нөмір жазылған жетон беріледі. Сол жетон бойынша 1-ші номерлер бір жерге, 2-ші номерлер екінші жерге, т.с.с. жиналады.Жаңа шағын топ құрылады. Енді әрбір оқушы оқығанын осы топқа айтып беруі тиіс. Сонда тұтас мәтін толық түсінікті болады.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Әңгіменің бастапқы бөлігін қайта оқы. Ләйлә қандай қыз деп ойлайсың? Бір күні түс кезінде қандай оқиға болды? Ләйлә қандай құмырсқаға жақтасып жүрді? Неге?Ләйлә ертесіне неге мәз болды? Күш біріктіру не үшін не үшін қажет екен?

ҮІІ. Қорыту. Егер сен Ләйләнің орнында болсаң, не істер едің?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 3 тапсырма. 2. бағалау

№ 60. Тақырыбы: Адасқан бала. Қабдеш Жұмаділов.

Мақсаты: Оқушының Қабдеш Жұмаділовтің «Адасқан бала» әңгімесін оқи отырып, жеке қабілеті мен белсенділігіне сүйене, әңгіменің түйінді ойын ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын,

Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда.

Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. «Жасырынбақ» ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау.

Көзім, көзім, көз Көзімде бар шоңайна.

Шоңайнасы кіреді, Көзіңді жұм, абайла.

Ойын шарты бойынша оқушылар көзін жұмады. Бір оқушы ақырын барып, балалардың кітабының арасына қима қағазды жасырады. Қима қағазға қайықтың, ақсүйектің, машинаның суретін салуға болады. Қағазға үй тапсырмасы бойынша оқып келген шығарма негізіндегі сұрақ немесе тапсырма жазылады. Оқушы қағазды тауып, тапсырманы орындайды.

Ләйлә қандай қыз деп ойлайсың? Бір күні түс кезінде қандай оқиға болды? Ләйлә қандай құмырсқаға жақтасып жүрді? Неге? Ләйлә ертесіне неге мәз болды? Күш біріктіру не үшін не үшін қажет екен?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен Ләйләнің орнында болсаң, не істер едің? Оның әрекетін дұрыс деп санайсың ба?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің ата-аналарыңнан адасып қалған кездерің болды ма? Ондай жағдайда не істедіңдер?

Ү. Жаңа сабақ: Балалар, Қабдеш Жұмаділовтің «Адасқан бала» әңгімесіндегі жоғалып кеткен бала кім болды екен? Әңгімеден оқып біліп, табуға көмектесейік. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, түсініп оқу. Әңгіме кім туралы? Жаконың шын аты кім еді? Жако күннің қай уағында жоғалып кетті? Олар қандай ойын ойнады? Балалар бассейнге барарда Жаконы неге қалдырып кетті? Жако қандай оқиғаларды басынан кешірді? (3 топқа, 3 бөлімге бөліп сұрау..)

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Жаконың өзіндік ерекшелігін айт. «Ат» болып ойнаған, «жем жеген» тұстарын тауып оқы. (Біраз уақыт Бедел деген балаға «ат» болып ойнады. ... Үй мен бассейіннің арасы арасы едәуір... « Аттар» шаршады. Бұларға енді жем ...).

ҮІІ. Қорыту. Егер саған адасқан бала кездессе, не істер едің?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 61. Тақырыбы: Мектептен жырақ жол. Динара Мыңжасарқызы.

Мақсаты: Оқушыны Динара Мыңжасарқызының «Мектептен жырақ жол» атты әңгімесін түсініп оқуға, әңгімелей білуге, негізгі түйінді ойды ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жаконың шын аты кім еді? Жако күннің қай уағында жоғалып кетті? Олар қандай ойын ойнады? Балалар бассейнге барарда Жаконы неге қалдырып кетті? Жако қандай оқиғаларды басынан кешірді? Жаконың өзіндік ерекшелігін айт.

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Өзің үшін қандай сабақ немесе үлгі алдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер «Ойын автоматына» барып ойнадыңдар ма? Онда қалай?

Ү. Жаңа сабақ: Динара Мыңжасарқызының «Мектептен жырақ жол» атты әңгімесінен осы «Ойын автоматына» ойнаған баланың жағдайы немен аяқталғаныны жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, түсініп оқу. Сөздік жұмыс. Жырақ – алыс, қашық. Төбесінен жай түскендей етті – қатты таңдандырды. Құдды – кәдімгі. Қуыстану – ыңғайсыздану. 2. Бақытжанның, оның Кәмила апайының және анасының ішкі ойларын әңгімеден тауып оқы. 3. Бақытжан қандай бала? Оған мінездеме жаз.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үшінші тоқсанда Бақытжанның сабағы неге төмендеп кетті? Телефоннан естілген хабар Бақытжанның анасына қалай әсер етті? «Бармағын тістеу» дегенді қалай түсінесің? Бақытжанның анасы неге бармағын тістеп түрып қалды? 2. Бақытжан қандай бала? Оған мінездеме жаз.

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгімеден қандай қорытынды жасауға болады? Әңгімені өз ойыңмен аяқта.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 4 тапсырма. 2. Бағалау.

№ 62. Тақырыбы: Әскербектің әтеші. Роза Әбілқадырова.

Мақсаты: Оқушыны Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесін түсініп оқу арқылы, әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Үшінші тоқсанда Бақытжанның сабағы неге төмендеп кетті? Телефоннан естілген хабар Бақытжанның анасына қалай әсер етті? «Бармағын тістеу» дегенді қалай түсінесің? Бақытжанның анасы неге бармағын тістеп түрып қалды? 2. Бақытжан қандай бала?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден қандай қорытынды жасауға болады?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің үйлеріңде тауықтарың, әтештерің бар ма? Сендер оларға қандай қамқорлық көрсетесіңдер?

Ү. Жаңа сабақ: бүгінгі сабақта біз сендермен Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесінен Әскербектің кішкене жүрегінің дарқан мейрімділігі жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей, жалғастырып оқу. Әскербектің әкесі Көпіштің алғашқы сөзін әңгімеден тауып оқы. Амангелді мен Әскербек әтешке емді қалай қолданғанын өз сөзіңмен айтып бер. Сөздік жұмыс. Қиқым – бұл жерде: киімнен кесіп алынған кішкентай қиынды.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Әскербектің әтеші туралы ауылдастары не дейді? Әскербек әтешін «көз тигеннен» қалай емдеп алмақшы болды? Амангелді Әскербек досына тағы қандай ақыл айтты? Әкесі бұрынғы ойынан неге қайтып қалды? Соңғы сөйлемді оқығанда қандай қорытындыға келдің? 2. Әскербектің әтеші қалай шақырады? Әңгімеден тауып, үлгілік сызба бойынша толықтырып жаз.

Әңгіменің басында	Әңгіменің ортасында	Әңгіменің соңында
өте маңғазданып	Қырылдап	Қинала қырылдап

3.Әскербектің әкесінің соңғы сөзін көшіріп жаз. Бұл сөйлемнен нені түсіндің?

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Егер Әскербектің орнында болсаң, әтешті қалай емдер едің? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, № 5 тапсырма. 2. Бағалау.

№ 63. Тақырыбы: Балмұздақ. Ермек Өтетілеуұлы.

Мақсаты: Оқушыны Ермек Өтетілеуұлының «Балмұздақ» атты әңгімесімен таныстыра отырып, әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Адамның күлкісі – әлемдегі ең ғажайып құбылыстардың бірі. Адам күлкінің көмегімен таныса да, қоштаса да алады. Жымиыс біздің сезіміміздің сарасының ашылуына жол ашады. Күлкі арқылы көңіл күйлеріңді білдіріліп көріңдер. Бір- біріңе жымиыңдар, күлкілеріңді сыйлаңдар. Рахмет! Ендеше сабағымызды бастайық.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әскербектің әтеші туралы ауылдастары не дейді? Әскербек әтешін «көз тигеннен» қалай емдеп алмақшы болды? Амангелді Әскербек досына тағы қандай ақыл айтты? Әкесі бұрынғы ойынан неге қайтып қалды? Соңғы сөйлемді оқығанда қандай қорытындыға келдің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер Әскербектің орнында болсаң, әтешті қалай емдер едің? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Жұмбақ шешу арқылы баланың қызығушылығын арттыру.

Ұнатары баланың –

Балдай тәтті тағаммын.

Ортаңғы буын алынса,

Сүйеніш боп қаламын. ( бал-мұз-дақ)

Ү. Жаңа сабақ: Ермек Өтетілеуұлы – балаларға арнап көптеген әңгімелер, өлеңдер жазған жазушы. Оның «Өсіп келе жатырмыз» деген өлеңдер жинағы, «Жанашыр» деген әңгімелер жинағы, т.б. кітаптары бар.

Ермек Өтетілеуұлының «Балмұздақ» атты әңгімесінен Мирастың балмұздақтан неліктен бас тартқаны жайлы білеміз. Әңгімені іштей, тізбектей жалғастырып оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Балалар не тауып алды? Мирас не істеді? Бейтаныс ағай оларға қалай рахмет айтты? Мирас балмұздақты жеуден неге бас тартты? Әңгімені өз ойыңмен аяқта. ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Егер сен біреудің ақшасын тауып алсаң, не істер едің? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 64. Тақырыбы: Көксерек. Мұхтар Әуезов. (повестен үзінді)

Мақсаты: Оқушыларды Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» атты повестен үзіндісімен таныстыру, үзіндінің өзекті түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Балалар не тауып алды? Мирас не істеді? Бейтаныс ағай оларға қалай рахмет айтты? Мирас балмұздақты жеуден неге бас тартты?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен біреудің ақшасын тауып алсаң, не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Балалар, сендер «Көксерек» атты киноны көрдіңдер ме? Онда не жайлы еді? Мұхтар Әуезов кім? Өткен тарауда оның қандай әңгімесімен танысып едік?

Ү. Жаңа сабақ: Мына «Бөлтірікті қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды» деген мақалды қалай түсінесің? Ол үшін Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» атты повесіндегі Құрмаштың өмірімен таныссақ, осы әңгіменің түйінін табамыз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, жалғастырып тізбектей оқу. Әңгімедегі басты кейіпкер кім деп ойлайсың? Көксерек туралы ауыл адамдары қандай пікірлер айтты? Көксерек «ұрлық пен адал астың айырмасы не екенін ұға алмады» дегенді қалай түсінесің?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Ауыл иттерінің Көксеректі жек көретіні туралы жазылған жерді тауып оқы. Көксеректің ашқарақтығын суреттейтін тұсты тауып оқы. 2. Әңгімені мұқият оқып, мына үлгілік кесте бойынша Көксерекке сипаттама бер.

Көксеректің күшік кезі	Көксеректің көк шолақ қасқыр болған кезі
Жүні – үрпиіп ,үдірейіп Езуі – ыржитады Бойы – үлкен емес	Жота жүні – үрпиіп Көзі – жасылданып Азуы – ақситып ашып, тістерін көрсетіп

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгіме немен аяқталды деп ойлайсың?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 65. Тақырыбы: Дүрбелең. Оспанхан Әубәкіров.

Мақсаты: Оқушыны Оспанхан Әубәкіровтың «Дүрбелең» атты өлеңімен таныстырып, мәнерлеп оқуға, мәтінге сүйене отырып Бектайдың ісіне баға бере білуге баулу; өлеңнің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

- Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

- Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгімедегі басты кейіпкер кім деп ойлайсың? Көксерек туралы ауыл адамдары қандай пікірлер айтты? Көксерек «ұрлық пен адал астың айырмасы не екенін ұға алмады» дегенді қалай түсінесің?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгіме немен аяқталды деп ойлайсың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер өтірік ауырып көрдіңдер ме? Көрсеңдер оның жағдайы қалай болды?

Ү. Жаңа сабақ: 2 класта Оспанхан Әубәкіровтің қандай ертегісін оқып едік? (Сүт қалай ұйықтады?) Бүгін, Оспанхан Әубәкіровтың «Дүрбелең» атты өлең оқи отырып Бектайдың қылжағы жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. түсініп, жалғастырып, рөлмен оқу.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Бектай неге үй ішін әуреге салды? Үйге кім келді? Дәрігер не деді? Дәрігер Бектайдың істеген қулығын білді ме? Оны өлеңнің қай жолынан аңғаруға болады? («Үндеме» дегендей, Ол бізге ымдады. ...). 2. Мәтінге сүйеніп, Бектайдың ісіне баға бер. ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? 1.

Сатира – күлкіге, әзіл – сықаққа құрылған шығарма. Мұндай сипатта жазатын ақын-жазушыны «сатирик» деп атайды. Оспанхан Әубәкіров әзіл-сықақ жазудың асқан шебері, сатирик жазушы.

2. Мына сызба бойынша талдау жаса. Есіңе түспесе, оқулықтан ізде.

Оспанхан Әубәкіров

Автор туралы

Шығармалары

Басты кейіпкерлері

Автордың негізгі ойы (идеясы)

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу. 2. Бағалау.

№ 66. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Балалық шаққа саяхат» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын. Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді мәнерлеп, рөлмен оқу. Бектай неге үй ішін әуреге салды? Үйге кім келді? Дәрігер не деді? Дәрігер Бектайдың істеген қулығын білді ме?

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, біз қандай бөлімді оқып аяқтадық? Онда не жайлы білдік? Кімдермен таныстық? Өзімізге қандай әсер алдық?

ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен істейді.

1. Балалар жазушысы Бердібек Соқпақбаевтың қандай шығармаларын білесің? ( «Менің атым Қожа», «Компас», «Ағаштар неге ашуланды?»)

2. «Аш бала тоқ баламен ойнамайды» деп басталатын мақал қай әңгімедегі оқиғаға сәйкестендіріледі? Онда қалай жазылған? (Мырзабек Дүйсеновтың «Мен қалай торғай болдым» атты шығармасынан; «Аш торғай (бала) тоқ торғаймен (баламен) ойнамайды, тоқ торғай (бала) ештеңені ойламайды»)

3. Шөкі қай әңгіменің басты кейіпкері? (« Алтын балық» атты Жолтай Әлмашевтің шығармасының басты кейіпкері).

4. «Шөкі» деген атты неге қойған?

А). Кішкентай болған үшін Ә). Түрі сары болғандықтан В). Тіл, көз тимеу үшін.

5. «Бұл да – табиғаттың заңы. Осылай тәсіл қолданбаса, күш біріктірмесе ...». Бұл жерде қай шығармадағы қандай заңдылықты айтып отыр?

А). М. Төрежанов. Қолғабыс. Б).М. Қалдыбаев. Үлек.

Ә). М.Әуезов. Көксерек. В). К. Сегізбайұлы. Құмырсқалар.

6. «Жота жүні үрпиіп, көздері жасылданып, бар тістерін көрсетіп, аузын ақситып ашып жіберіп, тап бергенде...» не бодатын еді? Үзіндіні аяқта. Шығарма авторы кім?

(Мұхтар Әуезовтың «Көксерек» повестінен үзінді. ... талай бұралқы төбет, быжыл қаншық қаңсылай, шәуілдей қашатын болды.

Мынадай кезде Құрмаштың өзі де қорқақтай барып, қой-қойлайтын еді.)

7.Сатира дегеніміз – күлкіге, әзіл – сықаққа құрылған шығарма. Мұндай сипатта жазатын ақын-жазушыны «сатирик» деп атайды.

8. Мына кесте бойынша жазушыға талдау жаса.

Мұхтар Әуезов кім?	Шығармасының аты
Мұхтар Әуезов (1897-1961). Семей облысында, Абай ауданында туған. Шебер жазушы.	«Абай жолы» романын жазған. 2 – 3 кластарда «Әбілмансұр», «Бала Абай», «Әке арманы», «Боран», «Кешкі дөң басында», «Жетім», «Көксерек»

9. «Ертеңіне ертемен оянған әкесі етігін алып киейін десе, баласының аяғына қосақталып байлаулы тұр». Бұл үзінді қай әңгімеден алынған? Басты кейіпкері кім?

Роза Әбілқадырованың «Әскербектің әтеші» атты әңгімесінен. Басты кейіпкері Әскербек.

10. Табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты билетіп, қуантып, жылатып, т.б. суреттеуді не деп атайды? «Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады.»

11. «Алтын балық» әңгімесіндегі басты кейіпкер кім? Шөкі .

ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1.өткенді қайталау. 2. Бағалау.

ІІІ тоқсан

№ 67. Тақырыбы: Ақ боран. Жекен Жұмаханов.

Мақсаты: Оқушыны Жекен Жұмахановтың «Ақ боран» атты әңгімесімен таныстырып, түсініп оқуға, мәтінге сүйене отырып табиғат апатының әсері жайлы әңгіменің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы Бәрін ұғып алыңдар, сабаққа зер салыңдар

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады» деген ұғыммен Жекен Жұмахановтың «Ақ боран» атты әңгімесімен танысқанда білеміз.

ІІІ. Жаңа сабақ: кіріспе. Балалар, қыста қандай өзгерістер болады? Сенің есіңде қалған оқиға жайлы айта аласың ба? Міне, бүгін Қасымның басынан өткен қаһарлы суық күннің ызғырығы жайлы білеміз. Оқулықпен жұмыс. Іштей, түсініп тізбектей оқу. Жазушының боранды адам кейпінде суреттеген жерін (кейіптеуді) тауып оқы. Сөздік жұмыс. Ышқынады – мұнда: қатты соғады. Екілене – желдің екпіндей соғуы. Бүлкек – аттың желіп жүруі.

ІҮ.Түсінгендерін тексеру: 1.Әңгіменің басында қыстың қатал мінезі қалай берілген? Қасымның боранда адасып қалмауына не көмектесті? Жерге құлағын тосқан кезде Қасым не істеді? Қасымның аты қандай белгі берді? 2. Дәптермен жұмыс. Қасымның жолда келе жатқан кездегі ішкі ойын мәтіннін тауып жаз. «Ферма орталығы қарасын көрсетіп қалса керек еді. Бұл қалай,ыққа қарай ойыстап, өзге жаққа кетпедім бе, боранның ырқына көне берсек, ат та мен де үситін болармыз ...». Әңгімеден Қасымның қандай бала екенін аңғаруға бола ма? Оны мына кесте бойынша дәлелдеп айтып бер.

Қасым	Дәлел
1.Үлкеннің сөзін тыңдайтыны 2. Байқағыштығы 3. Шыдамдылығы	1.«Үсік аяқтан басталады» деуші еді үлкендер. 2. ат тұмсығын қар астында қалған бір мая пішенге тірепті... 3. Алдан соққан боранды елемей, Қасым жиренге қамшы басты ...

Ү. Қорыту. Бүгінгі сабақта не жайлы өттік? Осы әңгімені оқығанда өздерің қандай әсер алдыңдар? ҮІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, құмырсқа сызбасын толтыр

№ 68. Тақырыбы: Суықторғай. Максим Зверев.

Мақсаты: Оқушыны Максим Зверевтің «Суықторғай» атты әңгімесін түсініп оқи отырып,құстардың қыстағы өмірімен таныстыру; әңгіменің түйінді ойын ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; аяушылық, қамқоршылық сезімін қалыптастыру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Әңгіменің басында қыстың қатал мінезі қалай берілген? Қасымның боранда адасып қалмауына не көмектесті? Жерге құлағын тосқан кезде Қасым не істеді? Қасымның аты қандай белгі берді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгімеден Қасымның қандай бала екенін аңғаруға бола ма? ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1. Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қалай ойлайсың, қыс мезгілінде құстар қалай өмір сүреді?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Максим Зверев «Саусағымды бір нәрсе шым еткізіп тістеп алғандай болды» дейді. Ол не нәрсе екен? Әңгімені оқып көрейік. Оқулықпен жұмыс.түсініп, іштей, тізбектей оқу. Мәтін қандай үлгіде жазылған деп ойлайсың (хабарлау ма, сипаттау ма, дәлелдеу ме)? Суықторғайды тауып алған кісі оны қайда алып келді? Сөздік жұмыс. Бедері – ізі, белгісі.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1.«Аш өзегіне түсіп кетпесін» деген сөздің мән-мағынасын қалай түсінесің? Суықторғайдың аянышты халі суреттелген тұсты тауып оқы. 2. Сызбаны толықтыр.

к өздері қорқыныш тұнып тұр.

ж үрегі тулап алақанына ап-анық сезілді

д енесі қызғылт түсті, ұзын құйрық, салмақсыз нәрсе сияқты.

3. Торғайдың дәнді жеп болғаннан кейінгі әрекетін сипатта. ( Рахаттанғаны сондай, ...).

ҮІІ. Қорыту. Әңгімеге жоспар құр. Торғай туралы қандай өлең, тақпақ білесіңдер?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

№ 69. Тақырыбы: Аппақ қыс. Төлеген Айбергенов.

Мақсаты: Оқушыны Төлеген Айбергеновтың «Аппақ құс» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның кейіптеу кезіндегі пайдаланған әсерлі сөздерінің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мәтін қандай үлгіде жазылған деп ойлайсың?(сипаттау). Суықторғайды тауып алған кісі оны қайда алып келді? Торғайдың дәнді жеп болғаннан кейінгі әсерін айт. ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен жолаушының орнында болсаң не істер едің? Құстардың қыстап қалу себебі неде? Қандай құстар қыстап қалады? (қарға, сауысқан, алақарға, торғай). Торғай туралы қандай өлең, тақпақ білесіңдер?

Торғай, торғай – тоқылдақ,

Жерден тары шоқып ап,

Аяқтарың жыпылдап,

Қанаттарың сыпылдап,

Көрінгеннен қорғалап,

Жүресің жорғалап. М. Әлімбаев.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық.

Қандай қысқы еңбек түрлерін білесің? Өзің қандай еңбек түрін ұнатасың?

Ү. Жаңа сабақ: 1.кіріспе. Суреттер бойынша әңгімелеу. Олай болса, бүгінгі сабақта Төлеген Айбергеновтың «Аппақ құс» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқу арқылы қыс кереметімен танысамыз. 2. Оқулықпен жұмыс. Іштей, дауыстап, жалғастырып, мәнерлеп, ырғағына келтіріп оқу. 3. Сөздік жұмыс. Сәукеле – ұзатылатын қыз киетін сәнді бас киім. 4. Ақын өзен, теңіз, тау-төбе не киген дейді? Аяқ астында жатқан қардың сықырын, қырдағы ізді неге ұқсатады? (Рояльдің ақ тіліне) Таңғажайып ақ әлем қалай сырласады дейді? Омбылап қарды кешіп ақын нені іздеп келеді? (көктемді).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Қыс көрінісін суреттеуде ақын қандай тәсілді пайдаланған? Кейіптеу дегенді есіңе түсір. («Кейіптеу дегеніміз табиғат құбылысын жандандырып, адам сияқты күлдіріп, билетіп, қуантып, жылатып,т.б. кейіпте суреттеуді айтады») . ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не жайлы білдік? Алдыңғы беттегі сурет бойынша әңгіме құрап жаз. Құрастырған әңгімеңе өлеңдегі көркем сөздерді пайдалануға тырыс.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Түсініп, мәнерлеп оқу, сурет салу.

№ 70. Тақырыбы: Өсіп келе жатырмын. Төлеген Айбергенов.

Мақсаты: Оқушыны Төлеген Айбергеновтың «Өсіп келе жатырмын» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның кейіптеу кезіндегі пайдаланған әсерлі сөздерінің түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ақын өзен, теңіз, тау-төбе не киген дейді? Аяқ астында жатқан қардың сықырын, қырдағы ізді неге ұқсатады? (Рояльдің ақ тіліне) Таңғажайып ақ әлем қалай сырласады дейді? Омбылап қарды кешіп ақын нені іздеп келеді? (көктемді).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қыс мезгілі саған несімен ұнайды?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

Ү. Жаңа сабақ: Олай болса, бүгінгі сабақта Төлеген Айбергеновтың тағы бір «Өсіп келе жатырмын» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқу арқылы баланың өсу дәрежесімен танысамыз. оқу. Оқулықпен жұмыс. Мәнерлеп, түсініп. Ырғақ нақышына келтіріп оқу. Өлеңнің ұйқасына назар аудар. Өлеңнің қандай жолдары бір-бірімен ұйқасып тұр?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде ақын не жайлы жазған? Ақынның өзіне деген сенімі өлеңнің қай жолдарынан байқалады? «Адал тер» дегенді қалай түсінесің?

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Өлеңнің соңғы шумағын оқып, жатқа жаз.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Жаттау. № 1 тапсырма. 2. Бағалау.

№ 71. Тақырыбы: Мен таңдайтын мамандық... Өтепберген Ақыпбекұлы.

Мақсаты: Оқушыны Өтепберген Ақылбекұлының «Мен таңдайтын мамандық...» атты өлеңін мәнерлеп ырғағына келтіріп оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; ақынның ой түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; мамандық таңдауға баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Балалар, бір – біріңе қарап жымиыңдар, жайланып отырып, көздеріңді жұмыңдар. Менің айтқанымды іштеріңнен қайталаңдар.

Мен бақытты баламын, Жан дүниемде күн нұрлы

Жылуым мол бойымда. Осы жылуды Жер бетіндегі барлық адамдарға жолдаймын.

Менің оқығым келеді! Білімді, алғыр болғым келеді!

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңді жатқа сұрау.Өлеңде ақын не жайлы жазған? Ақынның өзіне деген сенімі өлеңнің қай жолдарынан байқалады?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: «Адал тер» дегенді қалай түсінесің? Өз ойың.

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Қандай мамандықтарды білесіңдер? Сендердің ата-аналарыңның мамандығы жайлы не айтар едіңдер?

Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе. Тақтадағы мамандық жайлы суреттер топтамасы бойынша не айтар едіңдер? Өтепберген Ақылбекұлының «Мен таңдайтын мамандық...» атты өлеңінен өзімізге қандай мамандық таңдасақ екен? Мүмкін, мына өлеңде біздің болашақ мамандығымыз туралы бар шығар... Оқулықпен жұмыс. Түсініп, мәнерлеп оқу. Әр мамандықты жеке-жеке оқып ол туралы білетіндерін әңгімелету.Сөздік жұмыс. Ғұмыр – өмір. Жалгер – жалданып жұмыс істейтіндер. Ғанибет – мұнда: игілік, игілікті іс. Дәптермен жұмыс. Сызбаларды толтыру.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Өлеңде қандай мамандықтардың аты аталады? (әнші, кәсіпкер, вело- спортшы, геолог, ғалым, ғарышкер, елші). Осы мамандықтарға тағы қандай мамандық түрін қосасың? ... Өлеңде Күләш пен Әміре депкімдерді айтып отыр? (Әнші Күләш Байсейтова, Әміре Қашаубаев туралы).

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Өлеңде өзің таңдаған мамандығың бар ма екен? Сол мамандық туралы айтып бере аласың ба?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Өзіңне ұнаған бөлігін жаттап ал, мәнерлеп оқы. 2. Бағалау.

№ 72. Тақырыбы: Сурет салғым келмейді. Марат Қабанбай.

Мақсаты: Оқушыны Марат Қабанбайдың «Сурет салғым келмейді» атты әңгімесін оқуға, түсінгенін әңгімелей білуге үйрету; жазушының ой түйінін ашуға жағдай жасау; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту; адамгершілікке, кешірімшілдікке баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Өлеңде қандай мамандықтардың аты аталады? (әнші, кәсіпкер, вело- спортшы, геолог, ғалым, ғарышкер, елші). Осы мамандықтарға тағы қандай мамандық түрін қосасың? ... Өлеңде Күләш пен Әміре депкімдерді айтып отыр? (Әнші Күләш Байсейтова, Әміре Қашаубаев туралы).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Қандай мамандықтар жайлы білесің? Саған ұнағаны?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: Марат Қабанбайдың «Сурет салғым келмейді» атты әңгімесіндегі Ержанның неге сурет салғысы келмегенін оқып білейік. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Әр азат жолдың мағынасын жеке түсіндіріп айту арқылы талдау. Әңгімеде аты аталған суретшілер туралы естуің бар ма?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Мұғалімнің оқушыларға ана жөнінде айтқан әңгімесін, яғни сабаққа арналған кіріспе сөзін тауып оқы. (Біз, әдетте, планетамызды Жер-Ана деп қастерлейміз. ...). 2. Анаға арнап сурет салған атақты Суретшілердің атын дәптеріңе жазып ал. (Нефертити, Леонардо да Винчи, Рафаэль, Қанафия Телжанов).

ҮІІ. Қорыту. Әңгіме соңындағы Салауат ағайдың сұрағына жауап іздеп, шығарманы өз ойыңмен аяқта.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Түсініп оқу, әңгімелеу. Өз анаңның суретін салып көр.

№ 73. Тақырыбы: Үйрену. Әбдірахман Асылбеков.

Мақсаты: Оқушыны Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Мен бүгін көңілді келдім. Кәне, шеңбер құрайық, өзіміздің жақсы көңіл күйімімізді бір- бірімізге берейік. Өйткені көңіл күйіміз жақсы болса қиындықтарды оңай жеңеміз ғой.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Ержан неге сурет салғысы келмеді? Мәтіннен қандай суретшілердің атын білдік? Неге Салауат ағай сасып қалды?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің ойың? Әңгімені қалай аяқтар едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендер мектепке келгеннен кейін неге үйрендіңдер? Әңгімелеп беріңдерші.

Ү. Жаңа сабақ: Бүгінгі сабақта Әбдірахман Асылбековтің «Үйрену» атты өлеңінен нені үйренуге болатынын білеміз. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу. Адам табиғаттағы жан-жануарларға, табиғат құбылыстарына қарап, қандай өнерлер үйреніпті? (инелікке – тікұшақты, балыққа – сүңгуір қайықты, жирафқа – кранды, ақ құманның қақпағыныңбүлкілдеуі – паравоз, бұлбұлға қарап – ән салуды. Аяздың суретіне – өрнек салуды).

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Тағы қандай заттар мен құбылыстарға қарап нелерді жасауға болады? Мына үлгілік сызба бойынша оны дәптеріңе толықтырып жаз.

Неге қарап нені жасаған?

инелікке – тікұшақты

балыққа – сүңгуір қайықты

жирафқа – кранды

ҮІІ. Қорыту. Осы өлеңді оқығаннан кейін сенің өзің қандай затты жасауды, үйренуді армандадың? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, сурет салу. 2. Бағалау.

№ 74. Тақырыбы: Мазмұндама. Береген қолым – алаған.

Мақсаты: Оқушылардың алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: өз бетінше жазбаша жұмыс. Көрнекілігі: мәтін, дәптер..

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

- Балалар, терезеге қараңдаршы. Далада күн сәулесі жарқырап тұр. Бізге сәулесін шашып тұр. Сәуле сендердің тұла бойларыңа тарап, жандарыңды жадыратып тұр.

- Кәне, айналамызға жылу сыйлайық, жүздеріңнен күннің көзіндей күлкі кетпесін.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІІІ. Кіріспе: жазбаша жұмыс алдында нақты талап қою: мәтіннің мазмұнын толық жазу; кейіпкерлерді анықтау; қай жақта жазу керектігін нақтылау;

3. Мұғалімнің мәтінді дауыстап оқуы; Оның негізгі бөлімдерін кідіріс жасап оқуы; мазмұны бойынша сұрақ қою арқылы оқушылардың түсінгенін анықтау; содан кейін мәтінді қайталап оқу. Жоспар құру. Міндетті түрде жазуға тиісті тірек сөздер мен сөз тіркестерін тақтаға жазып қою; түсініксіз сөздерді тақтаға жазып қою.( міндетті түрде істелетін жұмыстар).

Береген қолым – алаған.

Халқымыз мырза, жомарт адамды қадірлеген. Әдетте мұндай адам көпшілікпен араласқыш, өзгеге көмектескіш келеді. Қолындағы барын аямайды. Ондай адамды халық та жақсы көреді. Оның басына қиындық түссе, халық болып оған көмектеседі. Осындай жағдайды сипаттағанда халық «Береген қолым – алаған» дейді.

Керісінше, өзімен-өзі бұйығы жүретін, адамдармен араласуды білмейтін, тек өз жағдайын ойлайтын сараң жандарды ел қадір тұтпай, «Қой, одан ештеңе шықпайды» дейді.

Фариза Оңғарсынова.

Тіректі сөздер мен сөз тіркестері: «Береген қолым – алаған», мырза, жомарт, бұйығы жүретін, сараң жандарды, «Қой, одан ештеңе шықпайды».

Мазмұндау жоспары: Халық қадірлеген адам. Береген қолым алаған. Сараң жан елге қадірсіз.

ҮІІ. Қорыту. Бүгінгі сабақта біз не істедік? Не жайлы жаздық? Мәтін неге «Береген қолым – алаған» деп аталыпты? Қалай ойлайсың сен қандай адамсың?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. Өткенді қайталау.

№ 75. Тақырыбы: Ғажайып сәуле. Медеу Сәрсеке.

Мақсаты: Әңгімедегі жазушының айтайын деген негізгі ойын ашу; шығармадағы деректерді салыстыра отырып талдауға дағдыландыру; түсініп оқуға, қиялдай білуге баулу.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену, жинақтау.

Көрнекілігі: суреттер, слайдтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. «Көрінбейтін адам» фильмінен үзінді көрсету немесе оның ғажайып қасиетімен қысқаша таныстыру.

ІІІ. Жаңа сабақ: 1. Медеу Сәрсеке – фантастикалық әңгімелерді көп жазған жазушы. Фантастикалық әңгімелерде көбінесе алыс планеталардағы бізге беймәлім тіршілік иелері туралы неше түрлі ғажайып сырлар шертеді. Фантастикалық шығарма – қиялдан шығарып жазылатын туынды. Оқулықпен жұмыс. Мәтінмен танысу. Түсініп оқу. Әңгімеде «Нейрон» сәулесі адам өміріне қауіпті деп ойлайсыңдар ма?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: талдауды сызба бойынша салыстыра отырыпжүргізуге де болады. Дайын сызба оқушыларға таратылып беріледі. Оқушылар жұппен жұмыс жасайды. Көрінбейтін адам мен нейтрон сәулесінің ерекшеліктерін жазады.

Көрінбейтін адам	Нейтрон
Герберт Уэлс	Джеймс Чедвик
Адам көзге көрінбейді	Сәуле
Геометриялық дененің барлық қасиетіне ие	Көзге көрінбейді
Көрінбесе де әр түрлі әрекеттер жасай алады	Бітеу ыдыста сақтай алмайды
Жазушы қиялы	Элементтің заряды жоқ, кез келген денені тесіп өтеді

2. «Көрінбейтін адам» жайлы не білесің? Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді? Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен? Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер? Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді? Атом электр станциялары туралы естігенің бар ма? 3. Әңгімеге сүйеніп, «көрінбейтін адамның» бойындағы ерекше қасиеттерін толықтырып жаз.

Қандай?

салмағы бар

к өрінбейтін адам жұмыс істерлік қабілеті бар

үнін естуге болады киген киімінде көруге болады

ҮІІ. Қорыту. 1. Жапониядағы «Фукусима - 1» атом электр станциясындағы жарылыс жайлы не білесің? Оның табиғатқа, адамзат тіршілігіне қандай әсері бар? 2. «Егер мен көрінбейтін адамға айналсам ...» деген тақырыпта қиял-ғажайып әңгіме жаз.

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, 2. Бағалау.

№ 76. Тақырыбы: Үлек. Мамытбек Қалдыбаев.

Мақсаты: Оқушыны Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімені түсініп оқуға, әңгімелей білуге үйрету; әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлігін тексеру.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, санауға зер салыңдар

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Көрінбейтін адам» жайлы не білесің? Киносын көргендерің бар ма? Жазушы оның қандай қасиетін ерекше әңгімелейді? Нейтрон бөлшектерінің көрінбейтін адаммен қандай ұқсастығы бар екен? Оны кім ойлап тауыпты? Атом бомбасынан зардап шеккен қандай елдерді білесіңдер? Біздің еліміздің қай өңірінде атом сынақтары жүргізілді? Атом электр станциялары туралы естігенің бар ма?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Егер сен көрінбейтін адам болсаң не істер едің?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Үлек деген не? Естуің бар ма? Түйенің қандай түрлері бар?

Жаңа сабақ: 1.Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік, мүмкін осы сұрақтарға жауап таба алармыз?! 2.Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып тізбектей оқу. 3. Сөздік жұмыс.Үлек – нардың бурасы( сыңар өркеш түйені «нар» дейді. 4. Есіңде болсын:

Көркем шығармада кездесетін адамның сыртқы түрін, кескін-келбетін,

жүріс-тұрысын суреттеуді портрет дейді.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Үлек дегеніміз не? Мәтінге сүйеніп, оған сипаттама бер. Балалар Мүлкібай атамен бірге қайда, не үшін барды? Балалар неден, неге қатты қорықты? Егер Мүлкібай атай бармаған болса, не болар еді? 2. а)Әңгімедегі жер аттары мен түйе жейтін шөптердің аттарын жазып ал. (Бозоба, Сарапан, Тасқұдық – жердің аты; изен, жусан, сар шөптердің аты). ә). Үлекке сипаттама жаз. (Үлек – нардың бурасы. Ол сыңар өркешті...). б) Әңгімедегі Мүлкібай атаның портретін көрсететін тіркестерді теріп жаз. (Қоржиған кішкентай, кішкентай ап-арық, кіп – кішкентай ап – арық ).

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Әңгіменің ең соңғы сөйлемінен қандай қорытынды айтуға болады? ( - Иесіне кім бағынбайды, - деді.) ???

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, осыған ұқсас оқиға болса ата-әжелеріңнен сұрап біліп кел. 2. Бағалау.

№ 77. Тақырыбы: Ана құшағында. Ғабит Мүсірепов.

Мақсаты: Оқушыны Ғабит Мүсіреповтың «Ана құшағында» атты романнан үзіндіні түсініп оқуға, әңгімелеп айтуға үйрету; өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту;

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. (оқушыларды топқа бөліп, қима қағаздар тарату арқылы бөліктерге бөліп сұрау). Үлек дегеніміз не? Мәтінге сүйеніп, оған сипаттама бер. Балалар Мүлкібай атамен бірге қайда, не үшін барды? Балалар неден, неге қатты қорықты? Егер Мүлкібай атай бармаған болса, не болар еді?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Әңгіменің ең соңғы сөйлемінен қандай қорытынды шығардың? Тағы не қосарың бар?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Балалар, сендердің араларыңда оқығысы келмеген балалар бар ма екен? Ал, оқығысы келетіндер ше? Ғабит Мүсірепов жайлы не білеміз?

Ү. Жаңа сабақ: 1. Ғабит Мүсірепов – қазақтың аса көрнекті жазушысы (1902 – 1985). Оның «Тұтқын қыз», «Қазақ солдаты» атты еңбектері бар. Алматы қаласында ол кісіге арналған ескерткіш бар. Қазақ жастарына қалдырған өсиет сөзі де бар. «Құрметтейік, бас иейік адам баласының мәңгілік ортақ бесігі – Жер - Анамызға». Олай болса, мына әлсіз дауыс неге шырылдап шықты екен?! «Құлыным, Қайрошым... Қайда жоғалып кеттің?...» Осы Қайроштың қайда кетіп қалғанын анықтау үшін әңгімені түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Түсініп, жалғастырып оқу. Теріп оқу. Мәтіннің өзекті түйінін табу. Анасының Қайрошты құшақтаған сәтін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Анасы Қайрошты қайда іздеп келді? Қайроштың досының аты кім? (Шеген) Оның атын әңгіменің қай жерінде кездестіресің? (Әңгіменің басында ... тізесіне сорпа шашырағанда; ... Анасы кеткенде Қайроштың көзінен жас шыққанда.) Ана мен баланың бір-біріне деген ыстық сезімін әңгіменің қай жерінен оқуға болады? Мариям апай деп отырған кісі кім деп ойлайсың? 2. Қайроштың анасына мына үлгі бойынша сипаттама жаз.

Қандай? Қайроштың анасы.

киімі үлкен жаулығы, көк шұбар кең көйлегі

мінезі мейрімді, ақылды, сөзге тоқтайтын адам

сөйлеген сөзі даусы әлсіз, нақты

ҮІІ. Қорыту. Қайрош неліктен анасымен бірге ауылға кетіп қалмады? Егер сен Қайроштың орнында болсаң, не істер едің?

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу, өз анаң туралы не айтар едің? 2. Бағалау.

№ 78. Тақырыбы: Қолғабыс. Мәдіхат Төрежанов.

Мақсаты: Оқушыны Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесін түсініп оқуға, әңгімелей білуге үйрету; әңгіменің өзекті түйінін ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, сөзжұмбақтар.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік.

Сабағымыз басталды, балаларға пайдалы. Бәрін ұғып алыңдар, ссбаққа зер салыңдар.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. (оқушыларды топқа бөліп, қима қағаздар тарату арқылы бөліктерге бөліп сұрау). Анасы Қайрошты қайда іздеп келді? Қайроштың досының аты кім? (Шеген) Оның атын әңгіменің қай жерінде кездестіресің? Ана мен баланың бір-біріне деген ыстық сезімін әңгіменің қай жерінен оқуға болады? Мариям апай деп отырған кісі кім деп ойлайсың?

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: Сенің анаңа деген сезімің қандай? Әңгімені оқығанда қандай сезімде болдың?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. Тақтадағы суретке қарап не айтар едің? (еңбек еткен балалар жайлы суреттер). Мәдіхат Төрежановтың қандай әңгімелерімен таныспыз? Қәне, кім есіне түсіреді? («Бұлбұлдың әні, « Өз ізі»)

Ү. Жаңа сабақ: Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесін түсініп оқып көрелік. Оқулықпен жұмыс. Дұрыс, түсініп, жалғастырып оқу. Сөздік жұмыс. Бидайық – көп жылдық (астық тұқымдас) жабайы өсімдік. Арғын мен атасының арасындағы диалог сөзді тауып оқы. Диалог деп нені айтамыз?

Шығармадағы кейіпкерлердің кезектесіп сөйлеуін диалог деп атайды.

Атасының немересіне риза болған сөзін тауып оқы.

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: Оқушыларды екі топқа бөліп, мәтін бойынша сұрақтарға жауап бере отырып, мына сөзжұмбақты шешу. І топ.

1. Атасы қымызды қандай ыдысқа құйып алды? (торсыққа)

2. Арғын мен атасы қайда келді? (Көктомарға)

3. Атасы таза ауада демалғанды неге ұқсатады? (қыранға)

4. Атасы шөп шабуға дайындалып, нені шыңдайды? (шалғы)

5. Арғын атасынан не сұрап ішті? (қымыз) (тоқым)

ІІ топ.

1. Арғын атасына не жасайын деп ниет білдірді? (қолғабыс)

2. Атасы Арғынға не ұстатты? (тырнауыш)

3. Атасы шөпті немен шапты? (шалғы)

4. Шөпті неге тиеді? (арба)

5. Арғынның әкесі қол шалғымен шөп шаба білуді не дейді? (өнер). (қағар)

ҮІІ. Қорыту. Сонымен, «Тоқым қағар» деген сөз шықты. Осы шыққан сөзді қалай түсінесің? Ол нені білдіреді? ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 79. Тақырыбы: Түнгі сәуле. Сәкен Жүнісов.

Мақсаты: Оқушыны Сәкен Жүнісовтың «Түнгі сәуле» атты әңгімесін дұрыс, түсініп, жалғастырып оқуға үйрету; әңгіменің негізгі түйінін, яғни Жеңіс пен Бауыржанның ерлік азаматтығы жайлы айта отырып өзекті мәселені ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену. Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Мәдіхат Төрежановтың «Қолғабыс» атты әңгімесінде не жайлы әңгімеленеді? Атасы қымызды қандай ыдысқа құйып алды? Арғын мен атасы қайда келді? (Көктомарға). Атасы таза ауада демалғанды неге ұқсатады? (қыранға). Атасы шөп шабуға дайындалып, нені шыңдайды? (шалғы). Арғын атасынан не сұрап ішті? (қымыз). (тоқым). Арғын атасына не жасайын деп ниет білдірді? (қолғабыс). Атасы Арғынға не ұстатты? (тырнауыш). Атасы шөпті немен шапты? (шалғы). Шөпті неге тиеді? (арба).

ІІІ. Үй тапсырмасын пысықтау: («Тоқым қағар») Не деген сөз шықты. Осы шыққан сөзді қалай түсінесің? Ол нені білдіреді?

ІҮ. Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2.Жаңа сабаққа даярлық. Ү. Жаңа сабақ: 1. кіріспе: Сәкен Жүнісов – қазақтың көрнекті жазушыларының бірі. Жазушының «Аманай мен Заманай» романы бойынша көркем фильм түсірілген. Сол шығармадан келтірілген «Түнгі сәуле» әңгімесі өздеріңдей балалардың басынан кешкен қызықты оқиғалары туралы айтылады. 2. оқулықпен жұмыс: мәтінді түсініп, жалғастырып оқу. Әр азат жолға тоқталып, оқушы өзі оқығаны жайлы түсінік беріп отырады. 3. Сөздік жұмыс: Күпшек – дөңгелектің білік кигізілетін, шабақтар қондырылатын ұңғы тесіктері бар ортаңғы бөлігі. 4. Жапар неге мазасызданып, ашуланып жүр? Жеңіс пен Бауыржан кімге көмектесті? Егер Жеңіс машинаға ескерту жасамағанда не болар еді деп ойлайсың?

ҮІ.Түсінгендерін тексеру: 1. Бауыржанның қараңғыда жалғыз қалып, қатты қорыққан тұсын тауып оқы. (Жаңа ғана екеуі жүргенде батыл жүрген, тіпті көңілінде ...). Қалай ойлайсың, балалар өздері қорқып жүріп өзге адамдарға жақсылық жасағаны, саған қандай әсер етті? Сен не істер едің? Әңгімені өз ойыңмен аяқта.

ҮІІ. Қорыту. Бүгін не жайлы өттік? Берілген жоспарды мәтін мазмұны бойынша ретке келтіріп жаз.

1. Бауыржанның қорқуы. (2)

2. Балалардың адасқан машинаға көмектесуі. (3)

3. Ата – анасының қобалжуы. (1)

ҮІІІ. Үйге тапсырма: 1. түсініп оқу, әңгімелеу. 2. Бағалау.

№ 80. Тақырыбы: Мен не үйрендім?

Мақсаты: Оқушылардың «Өшпес өмір өнегелері» атты бөлімінен алған білімін тұжырымдау, ой қорытындысын жасау арқылы баланың ойын нақтылау, өздігінен ізденіп жұмыс істеуге баулу, жазбаша байланыстырып сөйлеуге, жазбаша тілін қалыптастыру, мәтіннің мазмұнын, негізгі кезеңдерін қалдырмай жазуға үйрету; логикалық ойлау қабілетін, есте сақтау, зейінін жетілдіру.

Түрі: аралас сабақ. Әдісі: сұрақ-жауап, талдау, іздену.

Көрнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа әзірлік. Күнге қолдарыңды созыңдар. Күннің жомарт сәулелері ананың нәзік алақанындай аялайды, сипалайды, жылытады.Сиқырлы күн барлық өкпе мен мұңды ерітіп жібереді. Жүрегімізді жылу мен махаббатқа толтырады.

Барлығы: Күн жарығын алақанға саламын, Жүрегіме басып ұстай қаламын.

Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді, Болып кетер сонда дереу жан-жағым.

-Міне, жүрегіміздегі осындай жылумен сабағымызды бастаймыз. Бүгін «Білгенімізді қайталаймыз!» деген мақсатпен жұмыс істейміз.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: 1. Жапар неге мазасызданып, ашуланып жүр? Жеңіс пен Бауыржан кімге көмектесті? Егер Жеңіс машинаға ескерту жасамағанда не болар еді деп ойлайсың?

ІІІ . Мақсат қою кезеңі: 1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық. ІҮ. Қайталау. Әр оқушы жеке жұмыс парағымен істейді.

1. Мына үзінділер қай өлеңдерден алынған? Бұл екі өлеңде қандай ұқсастық бар?

1.Кәсіпкер болсам егер мен, 2. Бөбектерін оқытып, үйрететін

Бар әлемді кезем де: Мұғалима боламын!

Бар пайданы ойламай,

Барымды берем мен елге.

( «Мен таңдайтын мамандық...» )

2. Берілген мақалдарды аяқта.

1. Өнерлінің қолы алтын, 2. Қына тасқа бітеді,

Өлеңшінің әні алтын Білімбасқа бітеді.

3. «Ержан еденге еңкейіп, шашылған» акварельдерді жинастырып жатыр. Еңкейіп, күш түскеннен бе, ұялғаннан ба, беті қып-қызыл ...». Бұл үзінді қай шығармадан алынған?

( «Сурет салғым келмейді» )

4. Табиғат құбылыстарын адам кейпінде жандандырып суреттеген шығарманы белгіле.

А). Н.Айтов. «Алтын сөз» Б). Қ.Дәрібаев. «Шөже»

Ә). Ж.Аймауытов. «Әнші» В). Т.Айбергенов. «Аппақ қыс»

5. Анықтаманы аяқта. « Портрет дегеніміз көркем шығармада кездесетін адамның ...»

Көркем шығармада кездесетін адамның сыртқы түрін, кескін-келбетін,