6. Инновациялық процесс кезеңдерінің жалпы сипаттары

Инновациялық процесс – циклдік сипатқа ие және жеке-жеке кезеңдерге бөлінген. Бұндай ерекшілік инновациялық процестің экономикалық айналымға қатысу ұзақтығын және инновациялық өнімнің өмірлік цикілімен байланысты. Осыған орай инновациялық процесте келесі негізгі кезеңдерді немесе сатыларды қарастыруға болады.

1 – кезең. Іргелі зерттеулердің жетістіктерін экономикалық айналымға шығады

2 – кезең. Қолданбалы зерттеулер.

3 – кезең. Тәжірибелік конструкторлық жұмыстар.

4 – кезең. Алғашқы енгізулер немесе инновацияның жалпы таралуы.

5 – кезең. Кең енгізілу немесе инновацияның жалпы таралуы.

6 – кезең. Технологияны пайдалану.

7 – кезең. Инновацияның ескіруі.

Іргелі зерттеулер жаңа ғылыми білімдерді алу ірі заңдылықтарды айқындау. Іргелі зерттеулердің міндеті - әртүрлі құбылыстар арасындағы жаңа байланыстарды ашып зерттеу нысандарының даму заңдылықтарын тану.

Қолданбалы зерттеулер – алдында ашылған құбылыстар мен процестердің және іргелі зерттеулердің нәтижелерін қолдану жөніндегі мақсатты зерттеулер. Қолданбалы зерттеулер барысында ғылыми жаңалықтың техникалық мәселелерін шешу, айқындалмаған теориялық сұрақтарды қарастыру және нақты ғылыми жаңалықтарды алу болып табылады.

Тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар дегеніміз – қолданбалы зерттеулердің нәтижелерін жаңа техника, материал және технологияны алу, оны жетілдіру үшін жасалады. Техникалық конструкторлық жұмыстар ғылыми зерттеулердің ақырғы кезеңі. Яғни, онда лабороториялық және эксперименттік жағдайлардан өндірістік процеске көшу жүзеге асырады.

Тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар кезінде: бірінші – инженерлік объект немесе техникалық жүйенің белгілі бір конструкциясы жасалады.

Екінші: жаңа объектінің идеясы мен әртүрлі нұсқаулары жасалады.

Үшінші: технологиялық процестер жасалады. Яғни, физикалық, химиялық, технологиялық және басқа да процестерді еңбек процестермен біріктіреді. Тәжерибелік конструкторлық жұмыстардың мақсаты – жаңа өнімнің үлгісін жасау және оны өндіріске немесе тұтынушыға беру үшін тиісті сараптамаларды жүргізу болып табылады. Бұл кезеңде негізгі теориялық зерттеулердің нәтижелері нақты тексеріліп, тиісті техникалық құжаттама жасалып, жаңа өнім құрастырып, сараптамадан өтеді.

Төртінші: жаңа инновациялық өнімнің өнеркәсіптік өндіру процесі қалған кезеңдері өзіне біріктіреді. Оның ішінде алғашқы енгізілу процесі, өнімнің ғылыми және өндірістік енгізілуін қамтамасыз етеді. Бұл кезеңде тәжірибелік және эксперименталдық жұмыстар жалғасады. Бірақ, олардың ауқымы өсіп, пайдалану деңгейі нақты деңгейлерге жақындайды.

Бесінші: өнеркәсіптік өндіріске енгізілу процесінің келесі кезеңі нақты өнеркәсіптік өндіріспен жаңа өнімді шығару және оны тұтынушыларға сатумен жалғасады. Яғни, алынған ғылыми нәтижелер материалдық күйге иеніп, зерттеулер өзінің логикалық қорытындысын қабылдайды.

Алтыншы: технологияны пайдалану кезеңі – алынған ғылыми нәтижелерді тиісті құжаттық безендіру арқылы басқа да өндірушілерге ноу – хау түрінде сатумен сипатталады.

Соңғы инновациялардың ескеруіне байланысты кезең инновациялардың экономикалық айналымнан шығуымен байланысты. Бұл кезең инновацияларды жалғастырудың қажеттілігін қамтамасыз етсе де, кейбір инновациялардың жойылуына алып келеді. Инновациялардың жойылуы олардың мүлдем тоқталуы емес, олардың қарапайым өнімдер қатарына ауысуын көрсетеді. Аталған инновациялық процестің өмірлік циклі шартты, обстрактілі схема болғанымен, оның практикалық интерплитациясы және созылу уақыты жүзеге асырылатын инновациялық процестерінің жеке ерекшіліктеріне байланысты болады. Бірақ та инновациялық процестің өмірлік цикліне байланысты қаржылық шығындар ара-қатынасы белгілі бір заңдылыққа тәуелді. Шығындардың көлемі кезеңнен кезеңге өткен сайын келесі тәуелділік бойынша өзгереді:

Ірг.зерт. → Қолд. ҒЗ → Тәж.-констр.жұм. → Технол.пайд. және енгізу

2⁰ → 2² → 2⁴ → 2⁸