№ 13 Зертханалық

Тақырып: Бинокулярмен шлихтерді және кендік концентраттарды зерттеу.

Методы изучения и практического решения задач темы: диагностика по физическим свойствам (форма зерен, габитус, блеск, цвет и другие) минералов под бинокуляром из шлихов и рудных концентратов.

Цели лабораторного занятия: самостоятельно диагностировать минералы в щлихах и рудных концентратах по их физическим свойствам (2 часа).

Задания:

1. Знать подготовку шлихов и рудных концентратов для анализа.

2. Просмотреть под бинокуляром шлих и рудный концентрат.

3. Определить по физическим свойствам (форма зерен, габитус, блеск, цвет и другие) все минералы.

4. Определить количество зерен полезного компонента.

Контрольные вопросы:

1. Для решения каких задач используется шлиховой анлиз?

2. Что называется шлихом? Что такое рудный концентрат?

3. Что такое рассев на ситах?

4. Какие минералы встречаются в тяжелой фракции?

Шлихтер деп болбыр табиғи түзілімдерді атайды, суда шайылғанда пайда болған және олар ауыр минералдармен байытылған.

Кендік концентраттар – жасанды үгітілген катты таужыныстар мен кендер.

Шлихтер мен кендік концентраттарға көптеген минералдар кіреді, оларды анықтау және мөлшерін анықтау өте қиын. Сол үшін шлих пен кендік концентратты алдын ала фракцияларға бөледі, оларда бар минералдардың саны азаяды.

Шлих немесе кендік концентраттарды талдаудың жалпы сұлбасы 1 суретте көрсетілген, ол өзгеруі мүмкін. Ол келесі кезеңдерден тұрады:

1) Шлихті салмақтау және орташа сынама алу (оған жету үшін шлихті азайтады және салмақтау жүргізеді – әдетте 10-20 г).

2) Гранулометриясы бойынша біртекті кластарға бөлу үшін елеуіштермен елеу (1 мм үлкен түйірлер, 1 мм ұсақ және т.б.). Ары қарай зерттеу үшін ұсақ кластан орташа сынама алынады.

3) Техникалық таразыларда фракцияларды салмақтау.

4) Магниттік сепарация – ол ұсақ кластан орташа сынама алғаннан кейін жүргізіледі. Белгілі болғандай көптеген минералдар магниттік алаңда магниттеледі. Магниттік сепарация шлихтік сынамадан ферромагниттік қасиеттері бар бөлшектерді бөліп алу үшін жүргізіледі. Олар әдеттегі тұрақты магнит көмегімен шлихтен бөлініп алынады. Көп полюсты Сочнев магниті ең ыңғайлы және жетілген магнит болады. Соңғысы никел-алюминий болаттан құралған рифлі табақша болады. Табақша магниттелгені келесідей болады, рифлдердің 7 теріс және 7 оң полюстар бірін-бірі ауыстырады. Табақша ағаш немесе алюминийлі колодкаға еңгізілген, ол қолсап ретінде падаланады, рифлдердің аралары бітелген, магниттің жұмыс жазықтығы тегістелген. Күшті магнитті фракциясын бөлгеннен кейін «магнитсізде» әліде әлсіз магниттік қасиеттері бар көп бөлшектер қалады. Сепарация өткізгеннен кейін магниттік және магнитсіз қалдық пайда болады, ал соңғысы электромагниттік және электромагнитсіз фракцияға бөлінеді. Магнитті фракцияның минералдық топтары 1 кестеде келтірілген.

1 кесте

Магнитті фракциясының минералдық топтары

Сомтума элементтер	Сульфидтер	Оксидтер
Сомтума темір Магнитті платина Магнитті алтын	Пирротин Кубанит	Магнетит Титан-магнетит

Магниттік фракцияның минералдарын анықтағанда микрохимиялық реакцияларды және жарқыратылған керіштелген шлифтерді шағылған жарықта зерттеу қолданылады.

5) Электромагниттік сепарация – шлихті тұрақты электромагнитпен өндеу. Электромагниттік сепарация, магниттік сепарациямен салыстырғанда, минералдың магнитсіз қалдығыннан әлсіз магнит өткізгіш минералын бөлу болады (2 және 3 кесте). Электромагниттік сепарация тұрақты токпен жұмыс істетін электромагниттер көмегімен жүреді.

2 кесте

Магниттілік дәрежесі бойынша электромагниттік фракциясының минералдық топтары

Күшті магниттік	Орта магниттік	Әлсіз магниттік
Гематит Ильменит Лимонит Хромит Танталит-колумбит Ферберит Вольфрамит	Сидерит Қара түстілер (гранаттар, амфиболдар, пироксендер, турмалин) Ставролит Гельвин Оливин Ортит Эпидот	Перовскит Пиролюзит Псиломелан Монацит Сфен Ксенотим Шпинель Гюбнерит Астрофиллит Лампрофиллит Ярозит Әлсіз түсті силикаттар Пирохлор

3 кесте

Электромагниттік фракциясының минералдық топтары

Оксидтер	Гидрокситер	Силикаттар	Титан- силикаттар, титаниттер және тантал-ниобаттар	Карбонаттар	Сульфаттар	Фосфаттар және воль- фраматтар
Гематит Ильменит Пиролюзит Хромит Шпинель	Лимонит Псиломелан	Амфиболдар Гельвин Гранаттар Оливин Ортит Пироксендер Ставролит Турмалин Эпидот	Астрофиллит Лампрофиллит Сфен Перовскит Колумбит- танталит Пирохлор	Сидерит	Ярозит	Ксенотим Монацит Вольфрамит Гюбнерит Ферберит

6) Ауыр сұйықтарда және балқымаларда бөлу – әдетте электромагнитсіз фракцияны бөледі, онда минералогиялық талдауды жүргізуге қыиндық туғызатын жеңіл минералдар болады. Ауыр ортада бөлгенде екі фракция алынады – жеңіл және ауыр. Электромагниттік немесе электромагнитсіз фракциялар бөлінсе, ауыр және жеңіл электромагнитті және электромагнитсіз фракциялар алынады (4 кесте). Көбірек пайдалынатын сұйықтар – бромоформ (меңшікті салмақ 2,8-2,9) және Туле сұйығы (3,17-3,19).

4 кесте

Ауыр электромагнитсіз фракциясының минералдық топтары

Сомтұма элементтер	Сульфидтер, сульфотұздар және арсенидтер	Галоидтар	Оксидтер	Карбонаттар	Силикат-тар	Фосфаттар, арсенаттар және анадаттар	Сульфаттар	Вольфрамат-тар және молибдаттар
Алмас Висмут Алтын Мыс Қалайы Осмийлі иридий Платина Қорғасын Күміс	Антимонит Арсенопирит Аурипигмент Борнит Буланжерит Висмутин Галенит Киноварь Кобальтин Ковеллин Марказит Молибденит Пентландит Пирит Реальгар Сперрилит Станин Сфалерит Тетрадимит Тетраэдрит Халькозин халькопирит	Кераргирит, флюорит	Анатаз Брукит Валентинит Касситерит Кермезит Корунд Куприт Рутил Тенорит Тунгстит	Азурит, аурихальцит, базобисмутит, малахит, родохрозит, смитсонит, церуссит	Андалузит Волласто- нит Кианит Родонит Силли- манит Сподумен Топаз Тремолит Циркон	Апатит, ванадинит, пироморфит, скородит, эритрин	Ангидрит, англезит, барит	Вульфенит, повеллит, шеелит, штольцит

Шлихтерді зерттегенде жеңіл минералдар көпшілігінде еске алынбайды (5 кесте).

5 кесте

Жеңіл фракциясының минералдық топтары

Сомтұма элементтер	Оксидтер	Карбонаттар	Силикаттар	Сульфаттар
Графит Күкірт	Кварц	Доломит Кальцит	Берилл Гарниерит Далашпаттары Слюдалар Хлориттер Хризоколла	Алунит Гипс

7) Минералогиялық талдау – бинокулярмен барлық фракцияларды зерттеу, сепарация жүргізгенде алынған пайдалы компоненттердің құрамын анықтау және сандық бағалау. Химиялық әдістерді пайдаланып сонымен қатар люминисценция мен спектроскопия көмегімен физикалық қасиеттері бойынша минералдарды анықтау.