- •Түркістан 2013
- •Жас ерекшелігі және педагогикалық психологияның тарихи даму кезеңдері.
- •1. Жас ерекшелігі және педагогикалық психологияның пайда болуы және алғашқы дамуы.
- •2. Жас ерекшелігі және педагогикалық психологияның дамуындағы биогенетикалық және социогенетикалық бағыттар.
- •3. Педалогияға сын.
- •4. А.С.Макаренко және педагогикалық психология.
- •5. Л.С.Выготскийдің жоғары психикалық функцияларды дамыту теориясы.
- •6. Оқыту мен тәрбиелеудің негізгі психологиялық теориялары.
- •Жас ерекшелігі және педагогикалық психологиясы пәні, оның міндеттері мен зерттеу әдістері.
- •1. Жас ерекшелігі және педагогикалық психологиясы пәні.
- •2. Жас ерекшелігі және педагогикалық психологиясының зерттеу әдістері.
- •Іі бөлім. Психикалық даму және оқыту.
- •Балалар психикасы дамуының жалпы мәселелері.
- •Психикалық даму туралы ұғым.
- •2. Биологиялық және әлеуметтік факторлардың бала психикасының дамуына тигізетін әсері.
- •3. Психикалық даму және оқыту.
- •4. Балалар жасын кезеңдерге топтастыру.
- •5. Бала психикасының дамуындағы сензитивтік кез.
- •2. Нәресте жасындағылардың психикалық дамуы.
- •Бөбек жасындағылардың психикалық дамуы.
- •5 Лекция. Мектеп жасына дейінгі бала дамуының психикалық ерекшеліктері.
- •Мектепке дейінгі баланың жалпы сипаттамасы.
- •Мектеп жасына дейінгі баланың іс-әрекетінің негізгі түрлері.
- •Мектепке дейінгі балалық шақтағы сенсорлық даму.
- •Мектеп жасына дейінгі балалардың интеллектуалдық дамуы.
- •5. Мектепке дейінгінің жеке басының қалыптасуы және үлкендермен қарым-қатынасы.
- •6 Лекция. Баланы мектепте оқытуға психологиялық даярлықты қалыптастыру.
- •Мектепте оқытуға психологиялық даярлықты қалыптастыру.
- •Мектепке кіруге дайындық.
- •Мектеп жасындағы кезең.
- •7 Лекция Бастауыш мектеп жасындағылардың психикалық дамуы.
- •Кіші оқушының психологиялық сипаты.
- •Кіші оқушының анатомия-физиологиялық дамуы.
- •3. Кіші оқушының оқу және ойын әрекеттері.
- •Кіші оқушының таным процестері.
- •6. Бірінші сынып оқушылары бастан кешіретін қиыншылықтардың негізгі түрлері.
- •8 Лекция. Жеткіншек жасындағылардың психикалық дамуы.
- •Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты.
- •Жеткіншектің дене құрылысы мен физиологиялық дамуы.
- •Жеткіншектің «Мен« деген қасиетінің және үлкендермен байланысы.
- •Жеткіншектің құрбыларымен қатынасы.
- •5. Жеткіншектің оқуы және таным процестерінің дамуы.
- •9 Лекция. Ересек жастағылардың психикалық дамуы.
- •1. Ересек жасының жалпы сипаты.
- •2. Ересектің азаматтылығы және “Мен” дейтін қасиеті. Үнсіз айтыс.
- •3. Ұлдар мен қыздардың өзара қатынасы.
- •4. Ересектің оқу үстіндегі ақыл-ойы мен рефлексивтік процестерінің қалыптасуы.
- •5. Ересектің мамандықты таңдауы.
6 Лекция. Баланы мектепте оқытуға психологиялық даярлықты қалыптастыру.
Жеке адамның эмоциялық-ерік сферасы мен қасиеттерінің қалыптасуы.
Мектепте оқытуға психологиялық даярлықты қалыптастыру.
Мектепке кіруге дайындық.
Жеке адамның эмоциялық-ерік сферасы мен
қасиеттерінің қалыптасуы.
Баланың жеке басының қалыптасуы эмоциялық-ерік сферасының қалыптасуымен, мінез-құлық мүддесі мен мотивтері сферасының қалыптасуымен тығыз байланысты болады. Ал, мұның өзі өз кезегінде әлеуметтік ортамен және ең алдымен баланың үлкендермен дамудың осы сатысына тән қарым-қатынастарын іске асыруымен анықталады.
Мектепке дейінгі шақтың ең басында-ақ бала мен үлкеннің арасында мүлдем жаңа өзара қарым-қатынастар пайда болады. Бала өзін үлкендерден бөле бастайды. Өз тілегін аңғартып: «Мен қалаймын«,- дейді. «Мынау мен«- деп өзінің фотосуретін көрсетеді. Үлкеннен бөлініп, өзін қайсыбір дербес адам ретінде жіктей отырып, бала өз іс-әрекеті мен үлкеннің қызметінің түрліше екенін айыра бастайды. Бала үлкеннен қашықтанғандай болып, оны еліктеу үлгісі ретінде бөліп алады да, «үлкендердей« іс-әрекет жасауға тырысады.
Адам жеке басының шын мәнісіндегі қалыптасуын мектепке дейінгі шақта пайда болып, дами бастайтын мотивтердің қатар бағынуымен байланыстырады. Мектеп жасына дейінгі баланың іс-әрекеті ауыспалы, бір-бірін күшейтіп немесе өзара қайшылықта болып бір-бірімен байланыспайтын жекеленген мотивтермен емес, негізгі әрі тұрақты түрткілер біртіндеп жетекші мән алып, шағын ситуациялық түрткілерді өздеріне бағындыратын олардың сатылы жүйесімен қозғау салына бастайды. Мотивтердің қатар бағынуы эффективті жағымсыз қатынасты саналы жеңіп, эмоциялық тартымды мақсат жолында ерік күшін жұмсай білумен байланысты. Бала кайсыбір тілегін артық көру қиындығына байланысты болатын іштей қынжылысты өте ерте сезінеді. Адамгершілік қақтығысы пайда болғанда мектеп жасына дейінгі кішкентайлардың көбінесе мақсатқа жетуі оңай ситуациялық тілектің жеңісімен аяқталады. Балалар есейген сайын тартымды, бірақ негізгі істен бұрын әкететін мақсатқа берілмей, қажетті іс-әрекетті оңай орындайтын болады. Әсерлі іс-әрекеттер саны азаяды. Қоғамдық мазмұны бар мотивтер неғұрлым маңызды бола бастайды.
Мектепке дейінгі шақ бойында көптеген жаңа мотивтер пайда болады.Мотивтер ретінде іс-әрекеттің сәттілігі мен сәтсіздігі, іс-әрекеттің өз мазмұны т.б. көрінуі мүмкін. Ойын әрекеті баланың ерік жігер күшіне мән береді. Ойын мотиві жағдайында бала өз мінез-құлқын оңай басқарады.
Баланың ерік сапарларының дамуына, ойынмен қоса, жемісті іс-әрекет түрлері едәуір әсер етеді. Сурет салу, конструкциялау, аппликация іс-әрекеттерінде нәтиже алуға бағатталған мақсат пайда болады.
Ерік сапарларын дамыту үшін баланың еңбек тапсырмаларын орындауының үлкен маңызы бар. Бұл жағдайларда баланың мінез-құлқын моральдық мазмұнды мотивтер ұйымдастырады.
Мектепке дейінгі шақта бала жемісті мақсаттарын (мұнара жасау), қоғамдық пайдалы еңбек мотивтерін (сәбилер үшін жалауша жасау) ғана емес, сонымен қоса үйренген адамгершілік нормаларын басшылыққа алады. Ол мінез-құлқын жақсылық пен жамандық жөніндегі өз түсінігіне бағдарлап ұйымдастыруға тырысады. Мотивтер сатысының дамуына қарай бала мотивтер тартысын басынан кешіріп, шешім қабылдап, содан соң неғұрлым жоғары мотив жолында ол шешімнен бастарта бастайды. Мотивтер жүйесінде қай мотивтің жетекші болып келуі баланың жеке басын айқын сипаттап береді.
Өзін-өзі бағалау қабілеті балаға өз айналасындағылармен қарым-қатынас жасауда бағдар береді.
Өзін-өзі бағалау баланың саналы іс-әрекетін дамытудың неғұрлым күрделі жемісі. Балалар ересектермен тек өздерінің сыртқы іс-әрекеттеріне байланысты ғана емес, сонымен қоса ішкі күйі мен тебіренстеріне байланысты да қарым-қатынас жасауға тырысады. Өз тебренстерін түсіну оларды дауыстап айтып көру және оларға іштей мән беру арқылы пайда болады. Бала енді жәй ғана қуанып ұялып, өкпелеп қоймай: «Мен қуанып тұрмын«, «Мен ұялып тұрмын«, «Мен өкпелеп тұрмын«,- дей бастайды. Ол қандай тебіренстерді басынан кешіріп тұрғанын түсінеді.
Өзін-өзі бағалау мен өзіндік сананы дамыту - мектепке дейінгі шақтың негізгі жаңа құрылымдарының бірі. Өзіндік санадан баланың қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіндегі өз орнын түсінуі, практикалық іс-әрекет саласындағы өз мүмкіндіктерін бағалауы және өзінің ішкі өміріне зейінінің оянуы көрініп отырады.