Практикалық сабақ 8

 

Сабақтың тақырыбы: Тұрақты даму концепциясы.

 

1.«Тұрақты даму» түсінігінің туындау тарихы.

 «Тұрақты даму» термині 1987 жылы БҰҰ үшін жасалған баяндамадан кейін кең таралды. Тұрақты даму дегеніміз – қазіргі уақыт мұқтаждығын қанағаттандыратын және келешек ұрпақтың мұқтаждығын қанағаттандыруды қауіпке қоймайтын даму түрі (Брундтланд комиссиясы, БҰҰ, 1987 ж). Тұрақты даму табиғи қорларды олардың байлығы мен біртұтастығы толық сақталатындай етіп тиімді пайдалануға бағытталған. Ол адам дамуы мәселелеріне денсаулық, тамақтану, жұмысбастылық, пен тағы да басқа мәселелердің бірқатарын ескере отырып кешенді түрде қарау қажет деген ұғымды білдіреді. Тұрақты даму мәселесін шешу үшін, ең қарапайым тәсілі әр адамның экологиялық сауатсыздығын жою.

Тұрақты дамуды қамтамасыз етудің негізгі  міндеттеріне мыналарды жатқызамыз:

Қоршаған  ортаның сапасын тұрақтандыру;

Табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғауды басқарудың тиімді жүйесін құру;

Табиғи қорларды теңестірілген  пайдалану негіздерін қалау .

«Тұрақты даму» термині алғашында  табиғатты пайдалануда, атап айтқанда балық және орман шаруашылығында пайда болған. Бұл термин оны пайдалану  кезінде табиғи ресурстар сарқылмайтын және табиғи көбейуі мүмкіншілігіне ие болатын табиғи ресрурстарды пайдалану  жүйесін білдіретін.

 

2.Рим клубы, Медоуздың (Өсу шектері, 1972) және Форрестердің (Әлемдік динамика, Әлемдік экономика 1972), Мессерович пен Пестельдің (Адамзат бұрылыс шегінде) еңбектері.

Тұрақты даму тұжырымдамасының маңызды басталу көзі Рим клубының баяндамасы болып табылады. Рим клубы — 1968 жылы италияндық экономист, қоғам қайраткері және бизнесмен А. Печчеи бастамасымен құрылған мемлекеттік емес халықаралық ұйым, ол адам тіршілігінің негіздерін қозғайтын ғаламдық проблемаларды: қару-жарақпен жарақтану жарысы және ядролық соғыс қаупі, қоршаған ортаның ластауды зерделеу бағдарламасына бас тама болған. Рим клубының мүшелері таяу болашақты болжауды және әлемдік қауымдастықты ғаламдық экологиялық-экономикалық қауіптің алдын алу қажеттігін мойындатуды өздеріне мақсат тұтты. Сонымен қатар әлеуметтік экологияның ғылым ретінде қалыптасуы орын алды. Әлеуметтік экология экотехника, экодаму, экологиялық тәрбие, экологиялық сана, экологиялық мәдениет, т.б. бағыттарды қамтиды. Әлеуметтік экология ғаламдық қауіптің алдын алатын ғылым саласы.

1971 ж Американдық ғалым Дж.Форрестер  Әлемдік динамика, Әлемдік экономика  еңбектерін ұсынды. Әлемдік экономика кітабында көпқұрамды ғаламдық процестердің болашағы дамушы ұқсатушы модельдермен берілген.

Әлемдік динамика кітабында  әлемдік дамудың мүмкін нұсқалары  туралы есптеу нәтижелері келтірілді.

1972 жылы Рим клубының алғашқы  баяндамасы "Өсу шегі" жарияланды. Онда алғаш рет табиғи ресурстардың сарқылғандығы (мұнай, газ, рудалар және т.б.), индустрияның өсуі өз шегіне жеткендігі және әлемнің Тұрақты дамуының жаңа тұжырымдамасының қажеттілігі, тоқырау мерзімінің жақын қалғандығы, апатты жағдайлардың орын алатындығы көрсетілген. Нәтижесінде көптеген әлем елдерінде қоршаған ортаны қорғау туралы заңдар қабылданды, ірі қалалардан өнеркәсіптік өндірістерді көшіру, зиянды өндірістерді жа бу басталды.

Бірақ осы еңбектердің  ешқайсысында экологиялық – экономикалық компоненттер және биосферадағы көптеген факторлар, әлемнің ала-құлалығы жеткілікті ескерілмеді. Сондықтан Рим клубының М.Месерович пен Э.Пестельдің басшылығымен орындалған келесі еңбегі Адамзат бұрылыс шегінде экономикалық даму мен экологиялық жағдай болжамдарында әлемді экономикалық жағдайына байланысты аймақтарға бөлу арқылы ғаламдық мәселелерінің қарқындылығына қарай шара қолдануды ұсынды.