«Алтын жіп» ақ-ның шаруашылық қызыметі мен банкроттық мүмкіндігіне анализ

2.1 Касіпорынның технико-экономикалық мінездемесі

«Алтын жіп» АҚ трикатажды өндіріске орта нөмірлі мақта қағазды тоқыманы өндіретін маманданған кәсіпорын болып табылады.

Кәсіпорын 2003 жылы Қазақстан аумағындағы Тараз қаласында құрылды. Алғашында кәсіпорын шет елдік «Говард-Булло» мен «Платт» фирмалардың 1895-1905 жылдары шыққан, қуаттылығы 12 мың тоқыма құрайтын, тоқыманың шығарылымы 222 тоннадан аспайтын, құрал – жабдықтарымен жабдықталған еді.

«Алтын жіп» АҚ – дағы жұмыстар үнемі жаңа құрал – жабдықтардың, механизацияның және өнімнің автаматизациясы арқылы жүргізіледі. Қазіргі кезде өз бизнесін ұлғайту мақсатында кәсіпорын өзінің жеке өнімін, соның ішінде жіп, мата өндіру және өткізумен айналысады. Өз мүмкіндігіне қарай кәсіпорын арзан және сапалы мата шығаруды жоспарлаған.

Тауарлар мен қызметтердің сипаттамасы: Бәрімізге белгілі жіп пен мата адамдардың өмірлік қажеттіліктерін қанағаттандыруға арналған өнім. Ашық түстерге боялған, әдемі қораптарға салынған.

Оның басты ерекшелігі сапасын жақсартатын және еңбек өнімділігін көрсететін шикізаттардан жасалынып, қазіргі жаңа заманғы тиімді жабдықтармен шығарылатындығында.

Бәсекелестер бағасы: Бүгінгі күні нарыққа «Шымкент мата зауыты» және «Шетелдік мата» өнімінің ірі өндірушілері мен сатушылары қатысады. Екеуінің де сапалары жақсы және бір біріне сәйкес, жоғары тауар құнына ие. Ал олардың бағаларының арасында 5% - 10% айырмашылық көрінеді. Сонымен қатар нарықта сапасы төмен, кішігірім мата, жіп өндірушілер де кездеседі.

Ұйымдастырушы бөлім. Кәсіпорынның қызметін директор және бухгалтер үйлестіреді. Қажетті материалдармен жабдықтау бөлімі қамтамасыз етеді. Сонымен қатар ол жеке меншік фирманың қоймасына, көтерме базарларға және қала нарықтарына өнімді жеткізумен де айналысады.

Қаржылық бөлім. «Алтын жіп» АҚ ның құрылғанына 5 жыл болған кезде фирма өз қызметінен біраз табыс жинақтады. Соған байланысты ұйымдастырушылар өндірісті ұлғайту туралы шешім қабылдаған болатын.

Бастапқы инвестиция 215 000 теңгені құрайды. Қаржыландыру өткен кезеңдегі бөлінбеген табыстың есебінен жасалынады. Өтімділігі 5 тонна құрал жабдықты Павлодар электро механика зауытынан сатып алады.

Технико-экономикалық көрсеткіштердің динамикалық өзгерістері 1- кестеде көрсетілген.

1- кесте. «Алтын жіп» АҚ 2009-2010 жылдарға арналған технико-экономикалық көрсеткіштері

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2009 ж	2010 ж	Ауытқу
1	Өткізілген өнімнен түсетін табыс	мың. тг	18022,6	25564,5	141,8
2	Өткізілген өнімнің өзіндік құны	мың. тг	20685,5	23449,6	113,4
3	Жалпы табыс	мың. тг	(-2662,9)	2114,8	-
4	Кезең шығындары	мың. тг	12197,3	11368,9	111,5
5	Таза табыс	мың. тг	(-10036,2)	(-5687,0)	-
6	Негізгі құралдардың орташа жылдық құны	мың. тг	50141,7	37045,4	73,9
7	Еңбек ақы қоры	мың. тг	61555,3	76090,3	123,6
8	Жұмысшылардың орташа саны	адам	353	321	90,9
9	Бір жұмысшының орташа айлық еңбек ақысы	тг	14531	19753,4	125,7
10	Өткізілген өнімнің 1 тг шығыны	тг	1,14	0,92	80,0
11	Бір жұмысшының еңбек өнімділігі	мың. тг	51,05	79,64	144,3
12	Жұмыскерлер саны	адам	60	59	1

1-ші кестеде көрсетілгендей 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда өнімді өткізуден тускен табыс 7541,9 мың теңгеге өскен,ол 41,8% құрайды. Өнімнің өзіндік құны 2010 жылы 2764,1 мың теңгеге немесе 13,4% - ға өскен, ол 23449,6 теңге. Сонымен қатар жалпы табыстың өскен, ол 4777,7 мың теңгеге өскен, яғни 2114,8 мың теңге, сонымен қатар кезең шығындары да 11368,9 мың теңгеге , яғни 11,5% - ға өсті. Негізгі құралдардың орташа жылдық құны 37045,4 мың теңгеге төмендеген. Анализ көрсеткендей жұмысшылар саны 32 адамға және жұмыскерлер саны 1 адамға азайған.

2009 жылы жұмысшылардың жалпы саны 353 адам, ал 2010 жылы -321 адам, немесе 9,1%-ға төмендеді.

Сонымен қатар 2010 жылы 2009 жылмен салыстырғанда 1 жұмысшының еңбек өнімділігі 132,92 немесе 44,3%- ға өсті. Еңбек ақы қоры 1454 мың теңгеге жоғарылады, яғни 23,6% -ға өсті. Орташа айлық еңбек ақы 2009 жылмен салыстырғанда 11535,0 теңгеге өсті, яғни ол 123,6%.

Жұмыстың қортындысы мен өндіріске кеткен шығындарды 1 теңгеге кеткен шығындардан көре аламыз. Бұл көрсеткіш 2009 жылғы 1,14 теңге, ал 2010 жылы 0,92 болды, яғни -0,22 теңгеге немесе 20%- ға төмендеген.

Негізгі капиталдың қолданылу деңгейі, бір жағынан технологиялық саясаттың прогрессивтілігімен, ал екінші жағынан өнімнің шығарылу технологиясымен анықталады. Мұндай жағдайда басшылыққа, ең алдымен негізгі қорлардың қалай қолданылып жүргенін анықтау қажет.

Бұл көрсеткіштерді жүзеге асыру үшін негізгі капиталды қолдануға біртұтас жүйе құрылған.

Бұл көрсеткіштердің ең маңыздысы қор қайтарымдылығы, қор сиымдылығы. Қор қайтарымы өнімді өткізіден түскен табысты негізгі қорлардың орташа жылдық құнына қатынасымен анықталады.

2-кесте 2004-2005 жылға негізгі капиталдың қолданылу көрсеткіштері

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	2009 ж	2010 ж	Өсу қарқыны %
1	Қор қайтарымдылық	Тенге	0,35	0,69	191,7
2	Қор сйымдылық	Тенге	2,78	1,44	52,2
3	Қормен қарулану	Тыс.тенге/адам	835,7	627,9	75,1
4	Тозу коэффициенті	%	60,5	60,5	100
5	Жарамдылық коэффициенті	%	39,5	39,5	100

«Алтын жіп» АҚ- дағы қор қайтарымы 2009 жылы 0,35 теңге, ал 2005 жылы 0,69 теңге. Қор қайтарымының өсуі кәсіорынның даму деңгейін көрсететі. Қор қайтарымының көрсеткіші басшылыққа пайданың көлемін анықтауға көмектеседі. 2010 жылы 2009 жылға қарақанда 1 теңгеден түскен табыс 33 тиынға өскен. Алайда, техникалық саясаттың өндірілуіне бұл жеткілікті емес. Сонымен қатар, қор сиымдылығын да анықтау керек, яғни 1 өнімнің бірлігіне қанша негізгі қорлардың қажет екенін көрсетеді. Қор сиымдылығы қаржы салыдарымен және оның өсуімен байланысты. Қор сиымдылығы 2009 жылы 2,78 теңге, ал 2010 жылы 1,44 теңге болды. Өнімнің қор сиымдылығы төмендеген жағдайда, алайда тұрақты табыстың өсуі кезінде капитал салымдарының үнемделуі байқалады.