Кантрольныя заданні

1. Растлумачыць правапіс зычных на стыку прыстаўкі і кораня ў на-ступных словах.

Варыянт 1: бяззубы, аббіць, рассадка, рассунуўшы, расчапіўшы.

Варыянт 2: расставіць, расчыніла, аддадзены, бясследна, расшчодрыцца.

Варыянт 3: рассыпісты, расшчапіць, ссохнуць, расстанне, рассмяяцца.

2. Спісаць, уставіць прапушчаныя літары.

Варыянт 1:

1. Кастусь позна лёг спаць: не мог ра...тацца з кнігаю. (С.А.) 2. Стаяла бя...зорная цёмная ноч. 3. Людзі мала калі бываюць поўнасцю ...часлівымі. 4. Узыходзячае сонца ра...ыпае свае промні над вёскай. 5. На стале ўжо хвілін дзесяць стаяў ра...ольнік. 6. Апошняе было сказана не толькі без усякай злосці, а нават з нейкай шматабяцаючай суровай пя...чотнасцю. (Бр.)

Варыянт 2:

1. Васіль забыўся а...даць сакратару а...рукаваную на машынцы прапанову. 2. Мёртвая прыстань – ра...аднік малярыі. (Э.С.) 3. Сягоння перад намі ра...цілаецца шмат нязведаных дарог. 4. На суседнім участку стаяла ра...чышчаная сажалка. 5. Праз два месяцы Вольга Сяргееўна вырашыла ра...адзіць хлопчыкаў за розныя парты. 6. Накрыўшы кепкай нера...часаную сівізну, дзед выйшаў з хаты, асцярожна рыпнуўшы дзвярыма. (Бр.)

Варыянт 3:

1. Па...оследная жывёла паводзіла сябе зусім не так, як чакалі вучоныя. 2. Вёску карнікі спалілі да...чэнту. 3. Падчас вайны многім дзецям давялося зведаць сіроцтва і ні...чымніцу. 4. Уласнае бя...ілле напаўняла яго сэрца роспаччу. 5. У па...дашку знайшлі месца для гнязда вераб’і. 6. У...чалася шалёная страляніна, густыя залпы прагрымелі ля штабеля дроў. (М.Л.)

Правапіс падоўжаных і падвоеных зычных

ПАДОЎЖАНЫМІ называюцца зычныя гукі, якія знаходзяцца паміж галоснымі, вымаўляюцца падоўжана і ўваходзяць у адну марфему, а на пісьме перадаюцца дзвюма літарамі: палоззе, калоссе, разводдзе, жыццё, узбярэжжа, узвышша, аблічча, крылле, пытанне. Падоўжаныя зычныя ўзніклі ў выніку прыпадабнення й да папярэдняга зычнага: каме[н'й]е – каменне, зе[л'й]е – зелле. ПАДВОЕНЫЯ – гэта дзве аднолькавыя літары, адна з якіх належыць кораню, а другая – прыстаўцы або суфіксу: аддаць, паддобрыць, раззбраенне; каменны, лімонны, рабіннік.

Падаўжаюцца
[л']	вяселле, галлё, ралля, соллю	[н']	адзенне, натхнення, рунню
[з']	палоззе, сувяззю, маззю	[с']	калоссе, воссю, Палессе
[дз']	стагоддзе, суддзя, Заброддзе	[ц']	мыццё, смецце, Таццяна
[ж]	замужжа, падарожжа	[ш]	застрэшша, мышшу
[ч]	запечча, ноччу

Не падаўжаюцца

зычныя ў словах лью, Ілья, Касьян, Ульяна і вытворных ад іх: льецца, Ільічоўка, Касьяновіч, Ульянаўск

зычныя ў запазычаных словах: алея, акуратны, асістэнт, група, калона, кáса, калекцыя, масаж, тона, Адэса, Ала, Вáса, Іна, Эла, Эма, Філіп

але: у некаторых іншамоўных словах замацавалася падвойнае напісанне: бонна, ванна, донна, дурра, мадонна, манна, мецца, панна, Ганна, Жанна, Мекка