Мудофиаи rа[рамононаи Хуxанд. Темурмалик

Он rисмати лашкари муuул, ки барои забт кардани Хуxанд фиристода шуда буд, агарчи муддати зиёде ин ша[ри rадими тоxиконро ба му[осира гирифт, вале дар ишuоли он муваффаrияте ба даст оварда натавонист. Аз ин xи[ат пас аз маuлубияти Бухоро ва Самарrанд як гурe[и калони аскарони муuул ба ёрии му[осиракунандагони Хуxанд омаданд ва, ба ин тариrа, дар атрофи ша[р да[[о [азор нафар аскарони чингизb xамъ шуданд.

Ба мудофиакунандагони ша[р марди xасури xангb Темурмалик ро[барb менамуд.⁷⁷ Мудофиакунандагони ша[р фаrат он ваrт ба тарк намудани Хуxанд маxбур гардиданд, ки дигар ба душман муrобилат кардан мумкин набуд. Он[о ба xазирае, ки дар дарёи Сир воrеъ гардида буд (зо[иран, як километр поинтар аз ша[р) рафта исте[ком гирифтанд ва аз он xо муборизаи худро бар зидди истилогарон давом доданд.

Ин xазира барои мудофиа хеле муносиб буд. Вай дар xое воrеъ гардида буд, ки тир[ои душман аз со[ил рафта намерасид. {атто ба манxаниr [ам имкони [уxум кардан набуд. Ваrте ки муuул[о ба муrобили ин сангари мудофиакунандагони Хуxанд чорае наёфтанд, ба ин фикр омаданд, ки бар рeи оби дарёи Сир садде сохта ва ба ин васила худро ба xазира расонанд. Он[о барои ин маrсад хеле асирони [арбиро водор намуданд, ки аз кe[ санг кашонида сад бисозанд. Аскарони Темурмалик барои бетаъсир кардани тири душман рeи кишти[ои худро бо намад пeшида, бо гил андова намуданд. Он[о шабона ва суб[дам бо чунин кишти[о ба со[ил наздик шуда, ба лашкари истилогарон [амла меоварданд ва садди ононро вайрон карда, пас мегаштанд.

Rа[рамонии мудофиакунандагони Хуxанд яке аз дурахшонтарин са[ифа[ои таърихи халrи тоxик мебошад. Он[о бо вуxуди хеле кам будани rувваи худ муборизаро ба муrобили reшуни пуршумори душман rатъ накарданд. Лекин ваrте ки захираи хeрокворb ба охир расид, Темурмалик маxбур гардид xазираро тарк карда, аскарони зиндамондаи худро халос кунад. Ин буд, ки e сарбозонашро ба кишти[о савор карда, шабонго[ ба кeмаки рeшноии машъал[о бо маxрои дарё [аракат намуд. Истилокорони муuул [амчун каргас[ои гурусна аз паси кишти[ои Темурмалик метохтанд ва он[оро ба зери борони тир мегирифтанд. Rа[рамонони Хуxанд [амла[ои душманро рафъ намуда, ро[и пурхатари худро мепаймуданд. Бар тибrи ривояте, дастаи аскаронаи муuул аз он[о пеш гузашта, аз ин лаб ба он лаби дарё занxир кашиданд. Аммо Темурмалик ва сарбозони e ин занxирро пора намуда, барои убури кишти[ои худ ро[ кушоданд.

Темурмалик дар наздикии ша[ри Xанд бо rувваи бузурги uосибони муuул, ки аз ду тараф со[или дарёро и[ота карда буданд, дучор гардид. Муuул[о кишти[ои манxаниrдорро ба якдигар васл карда, пули мута[аррике ба вуxуд оварданд ва, ба ин тариrа, ро[и кишти[оро бастанд. Ба диловарони Хуxанд лозим омад, ки аз киштb пиёда шуда, бо душман охирин дафъа ба xанг дароянд. Дар ин xанги ду rувваи нобаробар таrрибан [амаи сарбозони Темурмалик [алок гардиданд. Фаrат худи Темурмалик муваффаr шуд, ки бо як дастаи хурде аз марг ра[оb ёфта, худро ба Хоразм бирасонад. Дар он xо баrияи reшуни торуморшудаи Хоразмшо[ xамъ омада буд.

Темурмалик дар Хоразм тамоми мардони xангиро мутта[ид намуда, дубора бар зидди истилогарони муuул амалиёти [арбиро оuоз кард. Вай ба душман якчанд зарбаи сахт ворид оварда, [атто муваффаr гардид ша[ри Ёникент-ро, ки яке аз калонтарин ша[р[ои поёноби дарёи Сир буд, забт намояд. Лекин аз он xо, ки дар байни Темурмалик ва дигар сарлашкарони Хоразмшо[ ва[дат ва муносибати хуб мавxуд набуд, e ин муваффаrият[ои [арбии худро вусъат дода натавониста маxбур шуд ба Хоразм баргардад.

Писари Му[аммади Хоразмшо[ - султон Xалолиддин [ам ба муrобили reшуни Чингизхон муrовимати xиддb намуда, бо [амро[ии Темурмалик ба истилогарони муuул чандин зарбаи шадид расонид. Вале саранxом худи e низ дар му[орибаи наздикии дарёи {инд дучори шикаст гардида, аз са[наи мубориза берун рафт.

Ташкили мудофиаи ша[р[о [ангоми [уxуми Чингизиён хеле бад буд. Фаrат оммаи халr ша[ру де[а[ои худро фидокорона мудофиа мекарданд, дар [оле ки аъёну ашроф, амалдорон ва табаrаи олии рe[ониёни ислом барои [ифзи [аёт, молу мулк ва xо[у xалоли худ бо душман созиш менамуданд. Ин буд, ки Чингизхон бо rувваи камтар аз rувваи лашкари Хоразмшо[ ба uалаба[ои пай дар пай ноил мегардид.