
- •Analiza wrażliwości
- •6.5. Próg rentowności I cena zamknięcia Próg rentowności
- •Cena zamknięcia
- •6.6. Optymalna cena
- •6.7. Wybór techniki produkcji
- •Podsumowanie
- •7. Przedsiębiorstwo a struktura rynku
- •7.1. Struktury rynku Charakterystyka ogólna
- •Popyt, koszty I struktura rynku
- •7.2. Konkurencja doskonała Równowaga przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
- •Równowaga gałęzi wolnokonkurencyjnej
- •7.3. Monopol Równowaga monopolu
- •Monopol a elastyczność popytu • Monopolista zawsze produkuje na elastycznej części krzywej popytu.
- •Monopol różnicujący ceny
- •Monopol naturalny
- •7.4. Konkurencja niedoskonała Konkurencja monopolistyczna
- •Oligopol
7.2. Konkurencja doskonała Równowaga przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego
Cechą szczególną przedsiębiorstwa w modelu doskonałej konkurencji jest to, że zarówno w krótkim, jak i w długim okresie napotyka ono na doskonale elastyczny popyt na swój produkt. Jest bowiem jednym z bardzo wielu wytwórców danego wyrobu i ma nikły udział w łącznej podaży rynkowej. Cenę produktu określa w każdym momencie stosunek łącznej podaży i łącznego popytu rynkowego. Dostarczając niewielką cząstkę ogólnej podaży jednorodnego produktu, przedsiębiorstwo wolnokonkuren-cyjne nie ma praktycznie żadnego wpływu na jego cenę.
Krzywa utargu przeciętnego, będąca zarazem linią ceny, jest prostą poziomą, co oznacza, że cena sprzedaży nie zależy od ilości produktu wytworzonej i oferowanej przez przedsiębiorstwo. W tej sytuacji cena równa się utargowi krańcowemu i jest niezależna od rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa:
Pozioma linia ceny uzyskiwanej przez przedsiębiorstwo w modelu doskonałej konkurencji oznacza, że popyt rynkowy na produkt przedsiębiorstwa jest doskonale elastyczny względem ceny. Może ono sprzedać każdą ilość po cenie ustalonej na rynku, bądź po cenie niższej, ale gdyby zażądało wyższej ceny, to nie sprzeda nic, gdyż nabywcy mogą nabyć ten sam towar od innych dostawców po cenie ustalonej przez rynek.
Krzywa
podaży przedsiębiorstwa w warunkach doskonałej konkurencji jest w
krótkim okresie określona przez tę część krzywej k',
która
leży powyżej krótkookresowej ceny zamknięcia
Długookresowa
funkcja podaży jest określona przez tę część krzywej k',
która
leży powyżej długookresowej ceny wejścia i wyjścia
Przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne napotyka poziomą linię popytu i sprzedaje po cenie równej utargowi krańcowemu. Optymalną wielkość produkcji wyznacza warunek:
• Cechą charakterystyczną doskonalej konkurencji jest cena oparta na kosztach krańcowych.
Wybierając
optymalną wielkość produkcji, przedsiębiorstwo
wolnokonkurencyjne sprzedaje swój produkt po cenie równej
kosztowi krańcowemu. Przedtem jednak musi s\ę upewnić, czy
stosunek ceny do kosztów przy optymalnych rozmiarach produkcji
uzasadnia kontynuację produkcji według wskazanych wcześniej
kryteriów
w
długim okresie).
W krótkim okresie przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne może osiągać zyski nadzwyczajne (gdy produkuje po kosztach niższych niż przeciętne w danej gałęzi) bądź notować straty (gdy produkuje po kosztach wyższych od przeciętnych w gałęzi). W tym ostatnim przypadku może kontynuować przez pewien czas produkcję, o ile uzyskiwana cena pokrywa przynajmniej koszty zmienne (koszty stałe muszą być tak czy inaczej ponoszone, nawet w przypadku wstrzymania produkcji). Aby utrzymać się na rynku, przedsiębiorstwo musi starać się obniżyć koszty. Reprezentatywne przedsiębiorstwo gałęzi wolnokonkurencyjnej, produkujące po kosztach równych średnim kosztom jednostkowym w całej gałęzi, sprzedaje po cenie równej minimalnemu kosztowi przeciętnemu, osiągając zerowy zysk ekonomiczny. Faktycznie przedsiębiorstwo to osiąga zysk normalny, wliczony przez nas w koszty (jako ekwiwalent kosztów alternatywnych).
Należy przypomnieć, że w rozważaniach dotyczących teorii produkcji posługujemy się koncepcją kosztu ekonomicznego, która obok kosztu księgowego uwzględnia alternatywny koszt własnego kapitału oraz wartość własnej pracy przedsiębiorcy będącego właścicielem fabryki. Koszt zaangażowania kapitału jest co najmniej równy stopie procentowej płaconej przez bank, z uwzględnieniem pewnej rekompensaty za ryzyko produkcyjne charakterystyczne dla danej branży. Tak więc do kosztów wliczamy zysk normalny, tzn. zysk nie stwarzający szczególnych bodźców do wejścia do danej gałęzi, ani do jej opuszczenia. Przy takim ujęciu kosztów dodatni zysk ekonomiczny jest zyskiem nadzwyczajnym, dodatkiem do zysku normalnego.
Zysk normalny to taki zysk, który zaledwie równoważy koszty alternatywne, pozwalając kontynuować produkcję. Przeciętne przedsiębiorstwo w gałęzi wolnokonkurencyjnej na długą metę zadowala się zyskiem normalnym.
Zysk nadzwyczajny to czysty zysk ekonomiczny uzyskiwany przez niektóre przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjne (nadwyżka ponad zysk normalny). Zysk nadzwyczajny osiągają jedynie te przedsiębiorstwa, które produkują po kosztach niższych niż przeciętne w danej gałęzi.
Oznaczmy:
Mamy:
Jeżeli
Ze
= O, to Zb
= K„
tzn.
zysk księgowy równa się zyskowi normalnemu (koszt alternatywny),
wliczonemu do kosztów ekonomicznych.
Optimum ekonomicznym przedsiębiorstwa nazywamy taką sytuację, w której osiąga ono najlepszy wynik ekonomiczny, tzn. maksymalizuje zysk lub minimalizuje nieuniknioną stratę. Przedsiębiorstwo, które osiągnęło optymalną wielkość produkcji, znajduje się w stanie równowagi, tzn. nie ma powodów do zmiany rozmiarów produkcji, dopóki nie ulegną zmianie warunki działania (koszty i ceny).
Przedsiębiorstwo wybiera optymalną wielkość produkcji według kryterium u' — k' (na odcinku rosnących kosztów). Następnie bada wynik, który zależy od kosztów i od ceny (rys. 7.2). Pozwala to podjąć decyzję, czy warto produkować.
Wynik, tzn. wielkość zysku lub straty, można zbadać porównując utarg całkowity z kosztem całkowitym. Dla zilustrowania wyniku na wykresie przedstawiającym równowagę przedsiębiorstwa (rys. 7.3) porównujemy utarg przeciętny z kosztem przeciętnym. Utarg przeciętny przemnożony przez wielkość produkcji wyznacza wielkość utargu całkowitego. Koszt przeciętny pomnożony przez wielkość produkcji wyznacza wielkość kosztu całkowitego. Nadwyżka utargu całkowitego nad kosztem całkowitym określa wielkość zysku (nadzwyczajnego), zaś nadwyżka kosztu całkowitego nad utargiem całkowitym określa wielkość straty.
W krótkim okresie przedsiębiorstwo wolnokonkurencyjne w stanie równowagi może osiągnąć zysk lub stratę - zależnie od stosunku ceny do kosztów przeciętnych. Dobre przedsiębiorstwa, o stosunkowo niskich kosztach, osiągają zysk nadzwyczajny. Słabe przedsiębiorstwa, o relatywnie wysokich kosztach, notują straty.
Na
długą metę w warunkach wolnej konkurencji w zasadzie nie ma
możliwości osiągania zysków nadzwyczajnych (wyjątkiem mogą być
nieliczne najlepsze przedsiębiorstwa, przewodzące w obniżce
kosztów). Słabe przedsiębiorstwa, ponoszące straty, muszą
obniżyć koszty produkcji lub wycofać się (wiele kulejących
przedsiębiorstw zmienia branżę lub po prostu bankrutuje). Toteż
stanem typowym dla wolnej konkurencji w długim okresie jest
równowaga przedsiębiorstwa przy cenie równej minimalnym kosztom
przeciętnym. W długookresowej tendencji typowe przedsiębiorstwo
wolnokonkurencyjne osiąga zerowy zysk ekonomiczny, czyli zadowala
się zyskiem normalnym.