6.5. Próg rentowności I cena zamknięcia Próg rentowności

Przy niskiej produkcji suma utargów nie pokrywa sumy kosztów i przed­siębiorstwo ponosi straty. Dzieje się tak dlatego, że przeciętny koszt produkcji, obciążony wysokimi kosztami stałymi, jest wyższy od ceny, po której sprzedawany jest produkt. W miarę zwiększania produkcji koszt jednostkowy maleje, poprawia się relacja między ceną a kosztem i przedsię­biorstwo zaczyna osiągać zyski. Przy zbyt wysokim poziomie produkcji znów mogą pojawić się straty na skutek wzrostu kosztów jednostkowych.

• Progiem rentowności (opłacalności) nazywamy punkt, w którym przed­siębiorstwo przechodzi od strat do zysków.

Ilustruje to rys. 6.10, na którym założono, że przedsiębiorstwo sprzedaje swój produkt po stałej cenie, niezależnej od wielkości produkcji, co odpowiada warunkom konkurencji doskonałej. Wariant (a) pokazuje próg rentowności w przypadku nieliniowej funkcji kosztów, a wariant (b) w przy­padku liniowej funkcji kosztów. Progiem rentowności w obu wariantach jest wielkość produkcji OA.

W przypadku, gdy funkcja kosztów całkowitych jest linią prostą, tzn. gdy jednostkowy koszt zmienny k_z = const. i cena p = const., do wyznaczenia progu rentowności, czyli minimalnej opłacalnej wielkości produkcji stosuje­my formułę:

Oznacza to, że szukamy takiej wielkości produkcji, przy której nadwyżka utargu nad sumą kosztów zmiennych zwraca poniesione koszty stałe.

Przykład

K_s = 2000 zł, k_z = 6 zł/szt., p = 10 zł/szt. W tej sytuacji:

W przypadku, gdy funkcja kosztów całkowitych jest linią krzywą, powyższa formuła nie ma zastosowania, gdyż k_z ^ const. Wówczas jednak próg rentowności ma prostą interpretację w kategoriach kosztów przecięt­nych, odpowiada mu bowiem wielkość produkcji, przy której cena równa się minimalnym kosztom przeciętnym:

Cena zamknięcia

• Ceną zamknięcia nazywamy minimalny poziom ceny, przy którym przedsiębiorstwo może funkcjonować.

W krótkim okresie z wpływów uzyskanych ze sprzedaży przedsiębior­stwo musi pokryć przynajmniej bieżące wydatki, równe w przybliże­niu kosztom zmiennym (koszty robocizny, surowców itp.). Ceną zamknięcia jest cena równa minimalnej wielkości jednostkowych kosztów zmiennych:

Poniżej tej ceny przedsiębiorstwo zmniejszy swe straty, decydując się na zaprzestanie produkcji.

W przypadku, gdy cena rynkowa spadnie poniżej tego poziomu, przed­siębiorstwo powinno wstrzymać produkcję i zastanowić się nad możliwością obniżki kosztów. Jeżeli nie ma możliwości obniżenia kosztów ani widoków na zwyżkę ceny, przedsiębiorstwo musi zaprzestać nierentownej produkcji.

W długim okresie przedsiębiorstwo musi pokryć wszelkie ponoszone koszty. Ceną zamknięcia jest cena równa minimalnej wielkości pełnych kosztów jednostkowych (kosztów przeciętnych):

W przypadku, gdy cena rynkowa kształtuje się w tendencji poniżej tego oziomu, a nie ma realnej możliwości obniżenia kosztów, przedsiębiorstwo musi przestawić się na inny rodzaj produkcji lub ulec likwidacji. Na długą metę nie można bowiem prowadzić działalności przynoszącej straty.

Długookresowa cena zamknięcia jest również nazywana ceną wejścia/wyjścia, ponieważ w warunkach wolnej konkurencji nie dostarcza ona szczególnych bodźców do wejścia lub wyjścia z danej gałęzi. Pokrywając koszty ekonomiczne, zapewnia przeciętnemu przedsiębiorstwu zysk normal­ny, równy kosztom alternatywnym.

Cena równa minimalnym kosztom przeciętnym zapewnia jedynie zysk normalny. Jest to minimalna cena, która umożliwia egzystencję przedsię­biorstw działających już w danej gałęzi oraz wchodzenie przedsiębiorstw nowych. Nie istnieją wówczas wyraźne bodźce do wchodzenia czy też opuszczenia danej gałęzi. Przy niższej cenie firmy już działające musiałyby się wycofać, a firmy nowe nie powstaną.

Dla firmy wolnokonkurencyjnej schematyczną ilustrację ceny minimal­nej zawiera rys. 6.11. Dla uproszczenia zakładamy, że krótkookresowy i długookresowy obraz kosztów jest taki sam, co pozwala pokazać obydwie ceny minimalne na jednym wykresie.