Podsumowanie

1. Popyt na pracę, zgłaszany przez przedsiębiorstwa, zależy od wielkości i struktury produkcji oraz od techniki wytwarzania. W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera możliwie najtańsze i najbardziej efektywne meto­dy produkcji, zastępując mniej wydajne i relatywnie drogie czynniki czyn­nikami tańszymi. Wzrost płac w tempie wyższym od wzrostu wydajności pracy skłania przedsiębiorstwo do zastępowania pracy kapitałem, tzn. do wyboru bardziej kapitałochłonnych metod produkcji.

2. W krótkim okresie, przy danym zasobie trwałych środków produkcji, przedsiębiorstwo zwiększa zatrudnienie, dopóki wartość dodatkowej pro­dukcji wytworzonej przez nowo zatrudnionego pracownika przewyższa związane z tym koszty.

3. Aby ustalić optymalną wielkość zatrudnienia, przedsiębiorca porów­nuje krańcowy przychód z pracy z krańcowym kosztem pracy. W miarę wzrostu produkcji i zatrudnienia krańcowy przychód z pracy na ogół maleje, gdyż zmniejsza się krańcowy produkt pracy. Ponadto, w warunkach kon­kurencji niedoskonałej, chcąc sprzedać większą ilość produktu, przedsię­biorstwo musi obniżyć jego cenę. Dla firm wolnokonkurencyjnych krań­cowy koszt pracy jest określony przez rynkową stawkę płacy. Firmy

0 monopsonistycznej pozycji na rynku pracy muszą podnieść płacę w celu przyciągnięcia dodatkowych pracowników.

4. Analiza zachowań pracodawców w zależności od pozycji przedsię­biorstwa na rynku produktu i na rynku pracy prowadzi do wniosku, że wolna konkurencja sprzyja wzrostowi produkcji i zatrudnienia, podczas gdy monopole ograniczają rozmiary produkcji i zatrudnienia.

5. Krzywa popytu na pracę w określonej gałęzi jest ujemną funkcją stawki płacy. Powstaje ona przez zsumowanie zapotrzebowania na pracę zgłaszanego przez poszczególne przedsiębiorstwa należące do tej gałęzi.

6. Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcją stawki płacy. Powstaje ona przez zsumowanie indywidualnych decyzji pracowników, wyrażających gotowość do pracy.

7. Równowaga rynku pracy ustala się na przecięciu krzywej popytu podaży pracy. Na wolnym rynku pracy stawka płacy ustala się na poziomie równoważącym popyt z podażą. W rzeczywistości na rynku pracy nie zawsze istnieje równowaga, m.in. ze względu na obecność związków zawodowych i zrzeszeń pracodawców, a także z uwagi na interwencję państwa.

8. Dochód transferowy to minimalne wynagrodzenie skłaniające pra­cownika do podjęcia pracy. Renta ekonomiczna to dodatkowy dochód powstający w sytuacji, gdy podaż pracy jest ograniczona.

9. Kapitał ludzki to posiadany przez pracownika zasób kwalifikacji, wiedzy, doświadczenia i umiejętności. Ludzie inwestują w swe wykształ­cenie, licząc na uzyskanie dzięki posiadanej wiedzy interesującej i dobrze płatnej pracy. Oświata i wykształcenie jest jednak nie tylko sprawą prywat­ną, lecz ważną sprawą społeczną. Odpowiedzialność za rozwój edukacji spoczywa częściowo na państwie.

10. Praca ma kilka aspektów: osobowy, ekonomiczny, społeczny, etyczny. Osobowy wymiar pracy polega na tym, że człowiek rozwija i realizuje się poprzez pracę. Ekonomiczny wymiar pracy dotyczy przede wszystkim warunków pracy i płacy. Społeczny wymiar pracy polega na tym, że praca łączy ludzi, służąc budowaniu jedności społecznej. Etyczny wymiar pracy polega na łączeniu praw i obowiązków pracowniczych.

11. Konflikt między kapitałem i pracą współczesne systemy gospodarcze próbują przezwyciężyć na gruncie nowego ładu społecznego, opartego na współdziałaniu kapitału i pracy, przy zapewnieniu pracownikom godziwych warunków pracy i płacy oraz istnieniu rozbudowanych programów opieki socjalnej. Najważniejszym elementem tego ładu jest tworzenie nowej kultury pracy, polegającej na współdziałaniu pracodawców i pracowników w realizacji zadań gospodarczych i sprawiedliwym dzieleniu efektów pracy.

12. Z rynkiem pracy związane są takie ważne problemy społeczne i ekonomiczne, jak: bezrobocie, wyzysk, dyskryminacja pracy, nieuzasad­nione różnice poziomu płac. Doniosła rola w rozwiązywaniu tych prob­lemów przypada związkom zawodowym. W słusznych dążeniach do po­prawy warunków pracy i płacy należy jednak brać pod uwagę sytuację innych grup pracowniczych oraz bezrobotnych.

13. Kategoria płacy sprawiedliwej, którą postuluje współczesna myśl społeczna Kościoła katolickiego, wskazuje na dwa konieczne odniesienia poziomu płacy. Po pierwsze, płaca powinna być adekwatna do nakładu pracy i jej wydajności, z uwzględnieniem poziomu kwalifikacji. Po drugie, płaca powinna zapewnić pracownikowi i jego rodzinie godziwy poziom życia, stosownie do warunków ekonomicznych kraju, w którym żyje.

14. Wysokie bezrobocie jest obecnie jednym z najważniejszych prob­lemów ekonomicznych i społecznych na świecie. Bezrobocie ma również wielki wymiar społeczny w Polsce. Skuteczne rozwiązywanie tego problemu wymaga aktywnej polityki ekonomicznej państwa.