
- •7.5. Koncentracja produkcji a konkurencja Koncentracja produkcji
- •Połączenia przedsiębiorstw
- •Inne formy koncentracji
- •Ochrona konkurencji
- •Podsumowanie
- •8. Rynek pracy
- •8.1. Popyt na czynniki produkcji Długi okres
- •Krótki okres
- •8.2. Popyt na pracę Wielkość zatrudnienia w przedsiębiorstwie
- •Popyt gałęzi na pracę
- •8.3. Podaż pracy
- •Indywidualna podaż pracy
- •8.4. Równowaga rynku pracy Równowaga a wysokość płacy
- •Dochód transferowy I renta ekonomiczna
- •8.5. Kapitał ludzki
- •Społeczne aspekty pracy Osobowy, społeczny I etyczny wymiar pracy
- •Kapitał I praca
- •Dyskryminacja I wyzysk
- •Związki zawodowe
- •8.7. Rynek pracy w Polsce
- •Podsumowanie
- •9. Rynek kapitału
- •9.1. Kapitał I akumulacja Rodzaje kapitału
- •Dobra kapitałowe
- •Majątek narodowy
- •Akumulacja I inwestycje
- •Czas I ryzyko
- •9.2. Stopa procentowa Wysokość stopy procentowej
- •Rola stopy procentowej
- •Nominalna I realna stopa procentowa
- •9.3. Koszt kapitału I przychód Dwa rodzaje ceny
- •Koszt korzystania z kapitału
- •Produkcyjność I przychód z kapitału
- •9.4. Popyt I podaż kapitału
- •Popyt przedsiębiorstwa na kapitał
- •Rynek usług kapitału
- •Rynek dóbr kapitałowych
Podsumowanie
1. Popyt na pracę, zgłaszany przez przedsiębiorstwa, zależy od wielkości i struktury produkcji oraz od techniki wytwarzania. W długim okresie przedsiębiorstwo wybiera możliwie najtańsze i najbardziej efektywne metody produkcji, zastępując mniej wydajne i relatywnie drogie czynniki czynnikami tańszymi. Wzrost płac w tempie wyższym od wzrostu wydajności pracy skłania przedsiębiorstwo do zastępowania pracy kapitałem, tzn. do wyboru bardziej kapitałochłonnych metod produkcji.
W krótkim okresie, przy danym zasobie trwałych środków produkcji, przedsiębiorstwo zwiększa zatrudnienie, dopóki wartość dodatkowej produkcji wytworzonej przez nowo zatrudnionego pracownika przewyższa związane z tym koszty.
Aby ustalić optymalną wielkość zatrudnienia, przedsiębiorca porównuje krańcowy przychód z pracy z krańcowym kosztem pracy. W miarę wzrostu produkcji i zatrudnienia krańcowy przychód z pracy na ogół maleje, gdyż zmniejsza się krańcowy produkt pracy. Ponadto, w warunkach konkurencji niedoskonałej, chcąc sprzedać większą ilość produktu, przedsiębiorstwo musi obniżyć jego cenę. Dla firm wolnokonkurencyjnych krańcowy koszt pracy jest określony przez rynkową stawkę płacy. Firmy
0 monopsonistycznej pozycji na rynku pracy muszą podnieść płacę w celu przyciągnięcia dodatkowych pracowników.
Analiza zachowań pracodawców w zależności od pozycji przedsiębiorstwa na rynku produktu i na rynku pracy prowadzi do wniosku, że wolna konkurencja sprzyja wzrostowi produkcji i zatrudnienia, podczas gdy monopole ograniczają rozmiary produkcji i zatrudnienia.
Krzywa popytu na pracę w określonej gałęzi jest ujemną funkcją stawki płacy. Powstaje ona przez zsumowanie zapotrzebowania na pracę zgłaszanego przez poszczególne przedsiębiorstwa należące do tej gałęzi.
Krzywa podaży pracy jest rosnącą funkcją stawki płacy. Powstaje ona przez zsumowanie indywidualnych decyzji pracowników, wyrażających gotowość do pracy.
7. Równowaga rynku pracy ustala się na przecięciu krzywej popytu podaży pracy. Na wolnym rynku pracy stawka płacy ustala się na poziomie równoważącym popyt z podażą. W rzeczywistości na rynku pracy nie zawsze istnieje równowaga, m.in. ze względu na obecność związków zawodowych i zrzeszeń pracodawców, a także z uwagi na interwencję państwa.
Dochód transferowy to minimalne wynagrodzenie skłaniające pracownika do podjęcia pracy. Renta ekonomiczna to dodatkowy dochód powstający w sytuacji, gdy podaż pracy jest ograniczona.
Kapitał ludzki to posiadany przez pracownika zasób kwalifikacji, wiedzy, doświadczenia i umiejętności. Ludzie inwestują w swe wykształcenie, licząc na uzyskanie dzięki posiadanej wiedzy interesującej i dobrze płatnej pracy. Oświata i wykształcenie jest jednak nie tylko sprawą prywatną, lecz ważną sprawą społeczną. Odpowiedzialność za rozwój edukacji spoczywa częściowo na państwie.
10. Praca ma kilka aspektów: osobowy, ekonomiczny, społeczny, etyczny. Osobowy wymiar pracy polega na tym, że człowiek rozwija i realizuje się poprzez pracę. Ekonomiczny wymiar pracy dotyczy przede wszystkim warunków pracy i płacy. Społeczny wymiar pracy polega na tym, że praca łączy ludzi, służąc budowaniu jedności społecznej. Etyczny wymiar pracy polega na łączeniu praw i obowiązków pracowniczych.
Konflikt między kapitałem i pracą współczesne systemy gospodarcze próbują przezwyciężyć na gruncie nowego ładu społecznego, opartego na współdziałaniu kapitału i pracy, przy zapewnieniu pracownikom godziwych warunków pracy i płacy oraz istnieniu rozbudowanych programów opieki socjalnej. Najważniejszym elementem tego ładu jest tworzenie nowej kultury pracy, polegającej na współdziałaniu pracodawców i pracowników w realizacji zadań gospodarczych i sprawiedliwym dzieleniu efektów pracy.
Z rynkiem pracy związane są takie ważne problemy społeczne i ekonomiczne, jak: bezrobocie, wyzysk, dyskryminacja pracy, nieuzasadnione różnice poziomu płac. Doniosła rola w rozwiązywaniu tych problemów przypada związkom zawodowym. W słusznych dążeniach do poprawy warunków pracy i płacy należy jednak brać pod uwagę sytuację innych grup pracowniczych oraz bezrobotnych.
Kategoria płacy sprawiedliwej, którą postuluje współczesna myśl społeczna Kościoła katolickiego, wskazuje na dwa konieczne odniesienia poziomu płacy. Po pierwsze, płaca powinna być adekwatna do nakładu pracy i jej wydajności, z uwzględnieniem poziomu kwalifikacji. Po drugie, płaca powinna zapewnić pracownikowi i jego rodzinie godziwy poziom życia, stosownie do warunków ekonomicznych kraju, w którym żyje.
Wysokie bezrobocie jest obecnie jednym z najważniejszych problemów ekonomicznych i społecznych na świecie. Bezrobocie ma również wielki wymiar społeczny w Polsce. Skuteczne rozwiązywanie tego problemu wymaga aktywnej polityki ekonomicznej państwa.