Трансформаторлардың белгіленуі

Трансформатордың белгіленуінде әріптермен олардың конструкциялары және негізгі электрлік параметрлері көрсетіледі.

Әріптер: біріншісі – фаза санын (О- бір фазалы, Т-үш фазалы), екіншісі немесе екеу - суыту тәсілін (М-майлы, С- құрғақ; Д-үрлемелі, Ц-циркуляциялық; ДЦ- циркуляциялы мәжбүрлеумен үрлемелі), үшіншісі – орама саны (Т-үш орамды).

Н әрпі жүктеме кезінде басқарылатын құрылғыны білдірсе, ал екінші Н әрпі трансформатордың жанбайтын сұйық диэлектрикпен толтырылғандығын білдіреді.

Сонымен қатар, қуаты 110 кВ-тан жоғары трансформаторлар үшін қосымша белгілерді қолданады: Г-найзағайға төзімді жасалғандығын, В-ЖК кірмесінде ток трансформаторының орнатылғанын білдіреді және т.б. басқа трансформаторларға қарағанда бірғана орамасы болатын автотрансформаторлар үшін алдымен А әрпі белгіленеді.

Трансформатордың әріптік белгіленулерінен кейін тұратын бірінші цифр номинал қуатты (кВА) көрсетсе, екінші цифр – ЖК орамасының номинал кернеуін (кВ); соңғы кездері трансформатордың берілген конструкциясының шыққан жылын білдіретін қосымша екі цифрды қойып жүр. Мысалы, ТМ-1000/10-63 маркалы трансформатор: майлы суыту тәсілімен жасалған үшфазалы, екі орамалы, қуаты 1000 кВА, ЖК орамасының кернеуі 10 кВ, конструкциясы 1963 ж. шыққан.

Трансформатордың габариттер бойынша таратылуы

Трансформаторлар қуаты мен орамаларының оқшаулағыш классына байланысты габариттердің жеті тобына жіктеледі (1-кесте).

Трансформаторды сипаттайтын негізгі техникалық берілгендеріне номинал қуат (кВА) және ЖК мен ТК орамасының кернеуі (кВ), орамалардың жалғану тобы, орамалардың номинал токтары (А) және қысқа тұйықталу кернеуі U_қ.т. (%) жатады.

Үш фазалы күштік трансформаторлар келесі қуаттарға арналып шығарылады: 10,16,25,40,63 кВА, және он есе үлкен қуаттарға, яғни, 100,160,250,400,630 кВА және т.б.

Трансформаторлар сұлбасы мен орамаларының жалғану топтары 22-суретте көрсетілген.

Жалғану топтарын екінші ретті желілік кернеу векторының бірінші ретті желілік кернеуге қатысты ығысу бұрышы арқылы анықтайды. Ыңғайлы болу үшін вектордың ығысу бұрышын сағат тілімен белгілейді. Кез-келген жалғану сұлбасында ығысу бұрышы ең кемі 30⁰, сондықтан шеңбер (360⁰) 12 тең бөлікке бөлінеді. Және ығысу бұрышы тек сағат тілімен жылжытылады, яғни, 1 жалғану тобына екінші және бірінші ретті кернеу векорының ығысу бұрышы 30⁰, 6 топ – 180⁰ және т.с.с. 0 топқа 12 топ сәйкес келеді, яғни, векторлардың ығысу бұрышы нөлге тең.

1 – кесте Күштік майлы трансформаторлар сипаттамасы

22-сурет. үш фазалы екі орамалы трансформатор орамаларының жалғану тобы мен сұлбасы:

Y-жұлдызша; - үшбұрыш; Y-нейтралы бар жұлдызша; бөлшек алымында – ЖК орама жалғануы; бөлшек бөлімінде – ТК орамасы; 11-ЖК мен ТК орамаларының желілік кернеу векторының ығысу бұрышы 330⁰ (30⁰х11)

Трансформатордың бос жүрісі немесе бос жүріс жұмысы деп екінші ретті орамасы ажыратылған, ал бірінші ретті орамасына – кернеу берілген режимді айтады. Бос жүріс тогы трансформатордың номинал жүктеме тогының 3,5...10 % құрайды.

Трансформатордың номинал қуаты деп ашық ауада орнатылған трансформатордың номинал температурада барлық қызмет көрсету мерзімінде беріп тұра алатын (ауаның максималды температурасы 35⁰С және орташа жылдық 5⁰С есептелген ) шартты есептелген қуатын айтады.

Қысқа тұйықталу кернеуі U_қ.т. ораманың индуктивті кедергісін сипаттап, номинал кернеудің проценттік үлесін құрайды. Ол ТК орам қысқа тұйықталғанда осы ораманың номинал тогына тең ток өту үшін, ЖК орамаға қандай кернеу беру керек екендігін көрсетеді. Мысалға, егер U_қ.т. 5,5% болса, ал ЖК орамасының номинал кернеуі10 кВ , сондықтан қысқа тұйықталған ТК орамасында номинал токты алу үшін, ЖК орамаға 550 В (10кВ кернеудің 5,5%) кернеу беру керек.

Отандық трансформаторлардың U_қ.т. 5,5...7,5% құрайды. Қысқа тұйықталу кернеуі трансформаторлар арасында олардың параллель жұмысы кезінде жүктеменің таратылуын сипаттайды. Егер параллельді қосылған трансформатор U_қ.т. тең болса, олардың арасындағы жүктеме қуатқа пропорционал бөлінеді, ал трансформаторлардың бірдей қуаттарында, жүктеме U_қ.т. –ға пропорционал бөлінеді. Кернеу трансформатор кожухына бекітілген паспортты тақтайшада көрсетіледі.

Трансформатордың параллель жұмысының шарты келесідей:

• Бірінші және екінші ретті номинал кернеулердің теңдігі;

• Орамалардың жалғану топтарының сәйкестігі;

• Қысқа тұйықталу кернеуінің теңдігі.

Параллель қосылған тарнсформатордың максимал және минимал қуаттарының қатынасы 3:1 құрауы абзал.

Екі параллель жұмыс істеп тұрған трансформатор арасындағы жүктеме келесі теңдікке сай таралады:

Мұндағы , - екі параллель жұмыс істеп тұрған трансформатордың толық қуаттары; , - осы трансформаторлардың номинал қуаттары; , - осы трансформаторлардың қ.т. кернеуі.