История политической и правовой мысли Беларуси.

Зачет

5 семинаров

11 лекцый 1 кср

Литаратура:

1)шалькевич вячаслау феликсавич "гисторыя палитычнай и прававой думки белаурси" минск 1999/2001

2)вишнеуская ирына уладзимирауна "гисторыя палитычнай и прававой думки белаурси" 2004

3)голубева лл "гисторыя палитычнай и прававой думки белаурси" минск 2005 год.

4)доунар таисия иванауна, доунар юлия пятооуна, голубе лл "гисторыя палитычнай и прававой думки хрыстаматыя" минск 2004

5)сокал сцяпан федаравич "палитычная и прававая думка беларуси 16-17 стагоддзя" минск 2000 год.

04.09.2013 - ГППДБ

Тэма: прадмет, першакрыницы, перыядызацыя, гисторыя палитычнай и праввой думки беларуси.

1)прадмет гппдб;

2)першакрыницы па гппдб;

3) гппдб и др навуки;

4)перыядызацыя гппдб;

5)даследванне гппдб.

Гппдб - гисторыка-прававая навука, якая вывучае узникненне и развицце тэарэтычных палажэнняу аб дзяржаве, палитыцы, праве, заканадаустве, якия выказалися нацыянальными мыслицелями, рэлигийными дзяржауными дзяцелями, письменниками, паэтами мовазнауцами, у той ци иншай форма са старажытных часоу да нашых днеу.

Перыяды: тыя ж самыя ..

Першакрыницы:

Жыцейная литаратура: жыцие ефрасинни полацкай;

Жыцие кирылы тураускага;

Жыцие аурамия смаленскаяга

Летаписы:

Аповисць минулых гадоу, летапис вяликих князеу литоуских, слова пра паход игаравы.

Палитычныя памфлеты(сачыненни):

Аповесць прытча, прытча пра чалавечую душу и цела або прытча пра сляпога и кульгавага" к тураускага.

Пасланни:

Пасланне к фоме прысвитару" смалявицича.

Агульнадзяржауныя, абласныя, валасныя, гарадския граматы ВКЛ.

6)Статуты вкл 1529 1566 1588;

7)прадмовы альбо уступня артыкулы:

Прадмовы ф скарыны да библии"; зварот сапеги.

8)творы рэлигийна палемичнай литаратуры:

Скарга аб адзинстве царквы божай;

Пацей "уния"

Филалет крыстафор "апокрысис, альбо адказ па книжки пра сабор берасцейски"

Филипович "дыярыус"(дзенник"

9)творы мастацкай литаратуры:

С полацки "вертаград мнагацветы, альбо сад шматкаляровы".

10)публицыстычныя матэрыялы, змешчаныя на старонках газет, якия выходзили на тэрыторыи беларуси:

Мужыцк прауда;

Наша доля

Наша нива

11)эписталярная спадчына

Лист льва сапеги да бискупа иасафата кунцэвича;

12)палитычныя трактаты и филасофския сачыненни

Волан андрэй

Першакрыницы дайшли да нас на 6-ци мовах: царкоунаславянсй, старажытнабеларускай, беларусай, лацинскай, польсй и рускай.

Сувязь з иншыми навуками:

-гисторыя беларуси;

-гисторыя дзяржавы и права беларуси;

-гисторыя палитычных и прававых вучэнняу;

-шисторыя дзяржавы и права расии, польшы, украины;

-гисторыя нацыянальнай и филасоускай думки;

Перыядызацыя.

На жаль, на сенняшни дзень не иснуе адзина прынятай перыядызацыи палитычнай гисторыи беларуси.

1)полацки перыяд(10-13 ст);

2)литоуска-бел перыяд(13-1569 год);

3)1569 - 1795

4)1795 - 1917

Перыядызацыя праф сокалава:

1)палитычная и прававая думка белаурси у перыяд сярэднявечча(9-12-пачатак 13-го);

2)палитычная и правая думка беларуси у эпоху адраджэння и рэфармацыи(канец 15-16-перш палова 17)

13-14-больш частка 15-га стагоддзя - прамежак часу, яки не уключаны ни у яки перыяд перыядызацыи, так як на яго думку засталося мала крыниц пра беларускую дзяржаунасць).

3)палитычная прававая думка беларуси у перыяд контр-рэфармацыи и феадальна-каталицкай..

(друг палова 17- першая палова 18).

4)палитычная и прававая думка беларуси эпохи асветы( другая лова 18- трэць 19 стагоддзя).

5)бел думка 19 стагоддзя(две трэци):

Либерализм, рэвалюц-дэмакратызм, кансерватызм, маркцизм.

6)палитычная и прававая думка пачатка 20-га стагоддзя або перыяд правого вучэння.

7)палитычн и прававая думка беларускага замежжа(1919-1991г).

8)сучасны перыяд - перыяд узникнення и иснавання незалежнай беларуси.

Перыядызацыя шалькевича:

1)палитычная и правая думка эпохи сярэднявечча(11-15ст):

-перыяд киеускай руси(11-13 ст). Мова царкоунаславянская;

-перыяд вкл (14-15 ст)

Прадстауники: поацкая, смаляцич, кирыла турауски, вялики князь витаут и инш.

2)палитычная и прававая думка у эпоху адраджэння и рэфармацыи(15-16 ст).

Прадстаун: скарына, миколу гусоуски, михало литвин.

Рэфармацыя: лютэранства(аураам кульман);

Кальвинисты(микалай радзивил чорны, андрэй волан, астафий валович).

Арыянства:

-правы памяркойны(ян кишка, сымон будня, василь цяпински-амельнович);

-левы радыкальны(петр гезка, марцин чаховец, лаурэций крышкоуски, павел з визны, якуб з калинауки);

3-ци перыяд палитычная правая думка перыяду контр-рэфармацыи, крызису феадальна-праыгонницких адносин и панавання клерыкальнай идэалогии(17-сяр18 ст):

-першы падперыяд палитычная и прававая думка перыяду контр-рэфармацыи(канец 16 - сярэдзина 17). Правдстауники: петр скарга, ..,паци и паци, канстанцин астрожски, браты зизании(стэфан и лаурэныий), ализароуски и иншыя.

-палитычн и праввая думка перыяду ..адносин.. Прадстауники: белабродски, семяон полацки.

Мова думки: лацинская, полься русская.

3-ты перыяд палитычн и првавая думка ..

Прадстаун: марцян , тадэвушк касцюшка, сямен дзянович, павел пжаутоуски(у яго была свая паулоуская рэспублика), якуб ясински и иншыя.

Физиякраты у гэты перыяд(идэялогия физеякратызм): иеахм краптович, антоний физенгаус..

5-ты пер полит и прав думка кон 18 - пач 20-го стагоддзя.

Тры асноуныя напрамки:

1)либеральны;

2)кансерватыуны;

3)рэвалюцыйна-дэмакратычны напрамак.

У гэты перыяд у беларуси канчаткова сфармиравалася ..идэя

Браты иван и антон лучкевичы, вацлау ..и..., к калиноуски, асович.

Виламаты, филарэты, прамянистыя - ян чачот, и иншыя.

6-ты перыяд - палитычна-прававая думка саветскай беларуси и бел замежжа(1919 - 1991 год). Прадстауники: кнорын, мясникоу, чарвякоу, купала, колас, машерау петр миронавич.

Перыядызацыя голубевай:

1-ый: ппдб у перыяд усталявання дзяржаунасци усходних славян: са старажытн часоу да 13 стагоддзя;

2-и палитычная и праваавая думка белаурси у перыяд усталявання вкл;

3-и ппд у склдзе канфедэрат РП (канец 16-18 ст).

4-ты ппд у складзе рас имперыи(1795 - 1918 гады).

5-ты ппд бсср (19-91 гады).

6-ты ппд у Рб(91-цяп час).

1921 - адкрыты бду.

1931 - створаны бел университэт права.., яки стау цэнтрам расийскай и прававой думки.

Першыя навуковыя працы па ппд гист беларуси з'явилися у 30-я гады. Працы станкевича .. Аднак гэтыя даследванни у той час не атрымали працягу. Пасля заканчэння вав цикавасыь да ппдб узгастае. У 1947 годзе аднавиу дзейнасыь инстытут филасофии и права ..сср. У склад яго работы была уключана тэма "асноуныя моманты развицця грамадцй думки беларуси у другой палове 19-га стагоддзя. Даследвальникам тэорыи быу ляшчыцки. Кирауником навуковай тэмы быу лушчыцки, яки аднавиу... ..перадавая и амадска-палитычная и филасоуская думка белаурси у другой палове 18 стагоддзя. У асноуным у дысертацыи праанализаваны погляды кастуся калиноускага. У пасляваенны перыяд аглядаюцца дысертацыии калиноускага, буднага. Узрастлае цикавасць навукоуцау у вывучэнни етапогляду багдановича, цетки и инш. Аднак даследванни па гисторыи думки актывизавалися у 90-я гады 20-га стагоддзя. У ..была дысертацыя шальвича, ппд.

Палитычная и прававая думка исторыи сярэднявечча

Перыяд думки сярэднявечча падзяляюць на два падперыяды:

1)ппдб 11-13 стагоддзе: думка развивалася пад уплывам византыйскай палитыка-парвавой культуры.

2)тэарэтычныяабгрунтаванне абсалютнай палитычн улады.. Мова думки царкоуна-славянская.

У гэты час з'яудяецца царкоуна-палитычная думка - цэзарапапизм(кирауник дзярж улады - кирауник хрысциянскай царквы).канчатковай мэтай гэтай идэалогии было забеспячэнне адзинства и магутнасци дзяржавы.

Асноуныя прынцыпы цэзарапаапизму:

1)идэя босскага паходжання ццарскай улады(императар - стаулеенник бога, яго намесник на зямли);

2)императар - зямны вобраз бога. Ен з'яуляецца адзинай асобай на зямли, прызначанай для киравання зямными справами. Гэта хрысциянски гасудар. Як асоба, яя знаходзицца у пастаянным сутыкненни з богам, византыйски императар засядау на троне, прызначаным для двух асоб. Пры чым, у будния дни ен сядзеу на троне справа, а у свиточныя - слева, пакидая свабоднае месца для иисуса хрыста, яки не бачны для смяротных, але пастаянна прысетничая для кирауникой дзяржавы. Ен з'яуляецца кирауником трох улад и царкоунай царквы. Фармальна, улада належыла патрыярхам, фактычна - императару. Дз

Яржауныя установы упрыгожвалися партрэтами кирауника дзяржавы(императара).

Идэя босскага паходжання дзярж улады

Трэцци прынцып - идэя византыйскага адзинауладдзя.

4-ты прынцып - побач з идэяй босскага паходжання улады распаусюджвалася идэя богападобнасци яе зямных носьбитау, яе богатварэння.

5-ы идэя ..

Згэт 5-уи прынцырау => кали улада даецца бога, то дабивацца яе другим спосабам нельга. Богаустановленнасцю улады прадназначаецца и яе якасць. Добрыя уладары пасылаюцца богам як узнагарода дабрачынным людзям, дрэнные прадвызначаюцца небам, у якасци пакарання за грахи людзей.

6-ты прынцып - идэя адказнасци свецкай улады перад богам.

Други падперыяд у перыд сярэднвечча(думка 14-15 стагоддзя).

У гэты час уплыу византыйскай праввавой культуры пачынае слабець, заходнееурапескай - ускладняецца. Мова думки - старабеларусская. У гэты час частка шляхецкай моладзи з вкл пачынае атрымовуваць адукацыю у заходнееурапейских университэтах. Папацэарызм - идэя вершынства папскай улыды была сфармулявана у вяршынства улады ..1073 - 1085 год. У пасланни "дыктат папы" змяшчаоися галоуныя тэзисы папацэзарыхму, згодна з якими, свецкая улада павинна была падпарадкавацца царкоунай. Тольки рымски папа меу права называць сябе усяленским вискупам, тольки папа меу права назначаць вискупау; нихто не меу права судзиц папу; тольки папа меу права выбираць императарау.. У выпадку непадпарадкавання прадстауника вярхоунай свецкай улады вярхоунай папа мог вызвалиць веруючых людзей ад прысяги манарху и прызнаць за народам права на непаслугжнства. Намесникам бога на зямли разглядауся не прадстауник свецкай, а прадстауник царкоунай улады. Асноуными адстауниками з'яулялися полцкая турауски и смаляцич.

Полацкая - 1110-1173 год. Першая жанчына гэтага перыяду уличаная да лику святых. Звестки пра жыцце и звестки полацкай были палуча... Была иницыятарам пабудовы царквы святога спаса. Па яго заагду у 11..быу зроблены лазарам бокшай крыж. У духоуным свеце еуфрасинни полацкай на першае месца ставилася идэя служэння богу и вышейшым босским ...пеаписка и распаусюджванне книг - адна з найважнейшых и богаугодных дзеянний чалавека. У гэтым и заключаецца сэнс дзеяння полацкай ..яна адмауляла усе матэрыяльнае, акцэнтавала увагу на духоуным, вечным.