1 Кесте

φ	P	½ cos2 φ	φ	P	½ cos2 φ	φ	P	½ cos2φ
+ 90 + 80 . . + 10 0     			+ 90 + 80 . . + 10 0     			+ 90 + 80 . . + 10 0     

Орындалған жұмыс бойынша қорытынды жасаңыз.

3. Бақылау сұрақтары

0. Жазықполяризацияланған жарықтың анықтамасын айтыңыз.

1. Қандай жағдайда поляризаторлардан өткен жарықтың бөлігі 50% -тен артық болады?

2. Қандай жағдайда поляризаторлардан өткен жарықтың бөлігі  бұрышының әртүрлі мәндері үшін, ал бұрышының бірдей мәндері үшін әртүрлі болады.

3. Малюс заңының анықтамасын айтыңыз.

№ 8 лабораториялық жұмыс

Сыну көрсеткіші бірқалыпты өзгеретін ортада рефракция құбылысын сапа жағынан зерттеу

Жұмыстың мақсаты: рефракция құбылысын сапа жағынан зерттеу және елестер мен атмосферадағы басқа рефракциялық құбылыстардың қалыптасу механизмдерін түсіну.

1. Қысқаша теориялық мәліметтер

Жарық сәулесінің трассасындағы (жолындағы) орта изотропты болса, ол түзусызықты таралады, б.а. ортаның абсолют сыну көрсеткіші барлық жерде бірдей болса. Егер ортаның сыну көрсеткіші сәуленің трассасында бірқалыпты өзгеретін болса (1 сурет), онда жарық сәулесінің траекториясы қисаяды және сәуле сыну көрсеткішінің өсетін жағына қарай ығысады.

1 Сурет. Сыну көрсеткіші бірқалыпты өзгеретін ортадағы сәуленің траекториясы.

Егер сәуле сыну көрсеткіші трассаға көлденең ∆r қашықтығында n₁ шамасынан n₂ шамасына дейін (∆n шамасына) өзгеретін ортада Z, жолын жүрсе, онда оның таралу бағыты  бұрышына өзгереді. Ол бұрышты келесі теңдеуден анықтауға болады:

(1)

Бұл құбылыс сәулелердің рефракциясы деп аталады, рефракция деген сөз сыну деп аударылады. Атмосферада биіктік өскен сайын сыну көрсеткіші кемиді, сондықтан атмосферада рефракция құбылысын ылғи байқауға болады. Ғарыштық жарық көздерінен Жер бетіне келетін сәулелер рефракцияға ұшырайды. Сонымен астрономиялық бақылауларда біздің эрамыздың ІІ ғасырында Клавдий Птолемей енгізген рефракция нәтижесіндегі өзгеруді ескеру қажет.

Егер Күн горизонта орналасатын болса, онда ауаның температурасы 10^оС және қысымы 760 мм сын. бағ. болғанда орташа рефракция 3524 тең болады. Күн горизонттан көтерілген сайын ол тез азаяды, бір градусқа көтерілгенде орташа рефракция 2437 тең болады. Сондықтан Күннің шығысы мен батысында оның пішіні жалпақтау болып көрінеді (2 сурет).

Жарық күннің ұзаруы да рефракция құбылысына байланысты. Орта енділіктер үшін ол орташа шамамен алғанда 3-4 минутқа тең болады.

Рефракция толқын ұзындығына тәуелді болады. Сол себептен Күннің батысында алдымен қызыл мен сары сәулелер жоғалады, ал Күннің қалған дискі бір-екі секундқа жасыл немесе көк түске боялады. Батып бара жатқан Күн горизонтан жоғалғанда, ол өзінің ашық жасыл сәулелесін шығарады және оны көзбен байқауға болады (3 сурет). Күннің шығысында керісінше алдымен аз уақытта жасыл сәуле көрінеді. Бұл жасыл сәулені атмосфера өте тыныш және ауа райы ашық болғанда теңізде байқауға болады.