- •Екі диэлектрлік орталардың шекарасындағы толық ішкі шағылу бұрышын анықтау
- •Беттері сфералық жұқа линзаның жұмысын зерттеу
- •Қысқаша теориялық мәліметтер
- •Жұмыстың орындалу реті
- •2 Сурет.
- •Материалдың сыну коэффициенті ( 20°с, түсі жасыл сәулелер үшін)
- •Бақылау сұрақтары
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •3 Сурет.
- •Материалдың сыну коэффициенті ( 20°с, түсі жасыл сәулелер үшін)
- •Бақылау сұрақтары
- •Диэлектрлік материалдағы жарықтың дисперсиясын зерттеу
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •2 Сурет.
- •Материалдың сыну коэффициенті ( 20°с, түсі жасыл сәулелер үшін)
- •3. Бақылау сұрақтары
- •Беттері сфералық жұқа линзаның жұмысын зерттеу
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •3. Бақылау сұрақтары
- •Жұқа линзаның фокустық қашықтығын анықтау
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет.
- •2 Сурет. Жинақтауыш линзадағы кескінді тұрғызу.
- •3 Сурет. Шашыратқыш линзадағы кескінді тұрғызу.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •4 Сурет.
- •3. Бақылау сұрақтары
- •Екі жіңішке саңылаулардан шығатын сәулелердің интерференциясын зерттеу
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет. Юнгтың интерференциялық тәжірибесінің сұлбасы.
- •2 Сурет. Интерференциялық бейнедегі интенсивтіктің үлестірілуі. M бүтін саны интерференциялық максимумның реті.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •3 Сурет.
- •3. Бақылау сұрақтары
- •Малюс заңын тексеру
- •Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет. Малюс заңын бейнелеу.
- •2 Сурет. Резина арқанындағы көлденең толқын. Бөлшектер y осі бойымен тербеледі. S саңылауын айналдырса толқын өшеді.
- •3 Сурет.
- •4 Сурет. Ē векторын осьтерге проекциялау.
- •5 Сурет. Табиғи жарықтың екі идеал поляроидтан өтуі. Yy' – поляроидтардың рұқсат етілген бағыттары.
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •6 Сурет. 1 –анализатор, 2 - поляризатор, 3 – матрицалық бейне қабылдағышы (пзс), 4 – жарықтандырғыш, 5 – қабылдағыштағы бейнені көрсететін монитор.
- •1 Кесте
- •3. Бақылау сұрақтары
- •1. Қысқаша теориялық мәліметтер
- •1 Сурет. Сыну көрсеткіші бірқалыпты өзгеретін ортадағы сәуленің траекториясы.
- •2 Сурет. Күннің батысы. Шынында Күн бірнеше минут бұрын батып кеткен.
- •3 Сурет. Күннің батысындағы жасыл сәуленің пайда болуы. Елестер
- •4 Сурет.
- •5 Сурет. Төменгі еллестің пайда болуы (сәулелер жолы).
- •6 Сурет .Жоғарғы елестің пайда болуы (сәулелер жолы).
- •2. Жұмыстың орындалу реті
- •3. Бақылау сұрақтары
2 Сурет. Интерференциялық бейнедегі интенсивтіктің үлестірілуі. M бүтін саны интерференциялық максимумның реті.
Екі толқынның интенсивтіктері тең болатын I1 = I2 = I0 дербес жағдайда (1) теңдеудің түрі:
I = 2I0(1 + cos kΔ). (2)
Бұл жағдайда Imax = 4I0, Imin = 0.
(1) және (2) формулалары универсал болады. Оларды жиіліктері бірдей болатын екі монохромат толқындардың қабаттасуында қандай да болсын интерференциялық сұлба үшін қолдануға болады. Айырмашылығы жол айырымының бақылау нүктесінің орналасуына тәуелділінде байқалады. Егер Юнг тәжірибесінде бақылау нүктесінің симметрия жазықтығынан ығысуын y деп белгілесек, онда d << L және y << L шарттары орындалатын жағдай үшін (кәдімгіде оптикалық эксперименттерде бұл шарттар орындалады) жуықтап келесі теңдеуді алуға болады:
(3)
y координаталық осі бойынша интерференциялық жолақтың еніне Δl тең қашықтыққа ығысқында, б.а. бір интерференциялық максимумнен көрші максимумге ауысқанда жол айырымы бір толқын ұзындығына өзгереді. Олай болса,
(4)
бұл жерде - Р бақылау нүктесіндегі сәулелердің жиналу бұрышы. Сан жағынан бағалайық. S1 және S2 саңылауларының арасындағы d қашықтық 1 мм тең болсын, ал саңылаулардан экранға дейінгі қашықтық L = 1 м болса, онда ψ = d / L = 0,001 рад. Жасыл жарық үшін (λ = 500 нм) Δl = λ / ψ = 5 · 105 нм = 0,5 мм тең болады. Қызыл жарық үшін (λ = 600 нм) Δl = 0,6 мм. Осындай әдіспен Юнг ең алғашқы рет жарық толқындарының ұзындықтарын өлшеген, бірақ ол өлшеулердің дәлдігі аз болған.
Нақты жарық толқындары дәл монохромат болмайды. Сәуле шығарудың сипатты іргелі физикалық себептер бойынша статистикалық болады. Жарық көзінің атомдары кездейсоқ уақыт мезеттерінде бір бірінен тәуелсіз сәуле шығарады, әр атомның сәуле шығару процессі аз уақыта өтеді (τ ≤ 10–8 с). Жарық көзінің қорытқы сәулелері әр уақыт мезетінде көптеген атомдардың үлестерінен қосылады. τ тең уақыттан кейін сәуле шығаратын атомдардың жиыны өзгереді. Сол себептен қорытқы сәулелердің амплитудасы мен фазасы басқа болады. Нақты жарық көзінің шығаратын толқынның фазасы шамамен τ тең уақыт аралығында ғана жуықтап тұрақты болады. Ұзақтығы τ тең сәулелердің бөлек “үзінділері” цугтар деп аталады. Цугтың кеңістік бойынша ұзындығы сτ тең болады, с – жарық жылдамдығы. Әртүрлі цугтардағы тербелістер бір бірімен байланыспаған. Сонымен нақты жарық толқыны фазалары ретсіз өзгеретін толқындық цугтардың тізбегі болып табылады. Әртүрлі цугтардағы тербелістер когерентті емес болады.Тербелістер фазасы жуық шамамен тұрақты болатын τ уақыт аралығын когеренттілік уақыты деп атайды. Интерференция тек когерентті толқындардың қабаттасуынан пайда болады, б.а. бір цугқа қатысты тербелістердің қабаттасуынан. Осы тербелістердің әр қайсысының фазалары да уақыт бойынша кездейсоқ өзгерістерге ұшырап отырады, бірақ ол өзгерістер бірдей болады, сондықтан когерентті тербелістердің фазалар айырымы тұрақты болады. Бұл жағдайда орнықты интерференциялық бейне байқалады және өрістердің суперпозиция принципі орындалады. Когерентті емес толқындар қабаттасқан кезде фазалар айырымы уақыт бойынша кездейсоқ функция болады. Интерференциялық жолақтар ретсіз орын аустырып отырады және оптикалық эксперименттердегі тіркеу уақыты когеренттілік уақытынан көн үлкен болғандықтан (Δt >> τ), Δt уақытында толық орташалау болады. Тіркеуші құрал (көз, фотопластика, фотоэлемент) бақылау нүктесінде екі тербелістің интенсивтіктерінің қосындысына тең I1 + I2 орташаланған шамасын тіркейді. Бұл жағдайда интенсивтіктердің қосылу заңы орындалады.
