Қазыбектің бір ер туралы айтқан билігі

¥лы жүз Үйсіннің бір адамы, Төле биге келіп:

• Кіші жүздегі бір адамда бір ер бар. Мұндай ерді үш жүздің баласында ешкім мінген жоқ. Мен ол ерге сонша қызыққаныммен ер иесінің байлығы мен мырзалығы менен кем емес, дүние, пұлға қызықпайды. Сұрағаныма бермейді. Сіздің тіршілігіңізде осы ерді алып, бір ерттеніп мінсем деген ойым бар, биеке!—депті. Төле оған:

• Мен тірі тұрғанда ол тілегіңе де жетерсің. Кіші жүз өзінің асына шақырып отыр, Осы асқа сол мырзаң да келіп қалар. Сонда ретін тап та, жүгініске түсетін қамыңды қарастыр. Оған билікті мен айтпағанда, кім айтар дейсің?— дептіі.

• Үш жүздің баласы аста бас қосқанда, ерге құмартқан бай үш-төрт жылпың жігіттерін дайындап алыгі, өзі білетін ерді іздепть Асқа ер иесі де келген екен, түсіп атын байлатып қойғанда, әлгі жылпьщ жігіттер:

• Мынау көк арғымақтың иесі кім, үстіндегі ерін танып тұрмыз. Бұл ермен жесірге бергісіз атымыз бірге жоғалып еді,— деп, айт-ұйт жоқ атты ер-мерімен алып кетіпті. Мұндай нақақ-қорлыққа жаны күйген ат иесі Төле биге келіп жайын айтса, ұлы жүз адамдарыңа қарап:

• Таныған еріңді ал да, атын өзіне қайтарыңдар, екі арыс елдің арасында бір тай әрі де, бері де жүрмей ме, жоғалған атыңды кумай-ақ қой!— депті..

Қатты назаланған кіші жүз жігіттері төбелес шығар-айын десе, ас өзінікі, ел бүлінеді. Төбелес шығармайын десе көрінеу жасалған қиянат қүйдіріп барады. Сонда астың аяғында Мәме би:

• Ара ағайын Келдібектің Сарысы бұған не айтады екен?— деп Қазыбекке кісі жіберіпті. Қазыбек тарауға бет алған елді тоқтатып, ұлы жүз бен кіші жүзді екі жаққа отырғызып, ерді ортаға қойғызыпты. Содан кейін екі жаққа да ештеме деместен сабаумен ерді нұқып тұрып:

— Қапталың қайың, қасвщ без,

Қалмамбет шапқан бір ерсің.

¥лы жүз бен кіші жүз,

Бір ерге қайтіп мінерсің? ;

Бүйте берсең, әй, Төле,

Сен де бір күні өлерсің.

Теріс билік айтсаңыз,

Тәңір алдында не дерсің?

Осы ер орнына қайтады:

Осы ер орнына қайтпаса,

Қалменіңмен күйрейсің!—

деп жүріп кетіпті.

Ұлы жүз жағы тұспалға жөнді түсінбей:

• Қазыбек не деп кетті?— деп Төле биден сұрапты. Сонда Төле би:

• He деп кетуші еді. Келдібектің Сарысы айтпайды, айтса сол айтқанынан қайтпайды. Орта жүз бен кіші жүз жабылып кетсе, бізден не қалады, ерді орнына апарып тастаңдар!— депті.і

Тәбітай мен шорман

Қаржастан Харауыл елінің жігіттері жылқы алыпты! Сол жылқыны іздеп 40 кісімен Шорман төрт ата Қара-уылға келіпті. Шорман «мен бес байталдың артынан қуып, мал іздеп келгенім жоқ, намыс іздеп келдім. Намысымды аламын — жауласамын, болмаса өзіме лайық сыбағалы мүше, толық ер құнындай айып алып тынамын. Қарауылдан жолым да үлкен» деп ауьір салмақты сөз тастаған соң, Қарауыл алыстан Қаңлы Тәбітей шешенді алғызады. Жаз-ды күні аяғында тері ұйық, үстінде бұзау тері жарғақ, басын-да түйе жабағы тымақ — Тәбітей келеді. Амаңдаспай оты-рысымен Шорман:

— Әй, Тәбітей, бай кім, батыр кім, би кім?—депті. Сонда Тәбітей айтыпты:

• Сен оның біреуі де емессің. Қас батырдың елін жау араламас болар; Батыр болсаң менің жігітім барып малынды алмас. еді. Әділ бидің елін дау араламас болар. Би болсаң ордаңды тастап бес байталдың соңынан ел-жұртың-ды тастап келмес едің. Бай да емессің, бай бөлсаң өзіңнің Ақша атаңның баласы Ертіс бойында, Омбы қаласында неге жұмыс іздеп жүр? Оны неге жиып алмайсың?— депті.

Сөзден жеңілген Шорман Қарауыл жаққа қарап:

• Әй, момынның баласы-ай! Жүйрікпен ел еруде тезек тасып, көшкенде арба сүйретіп, арқасын жауыр, құйрығын шолақ қылып ұстайсыңдар-ау!— дейді. Біраз бөгеліп отырып Тәбітей:

• Бәйгеден өзі келетін жүйрікті баптап не қылсын!— депті сонда.

Далаға шыққан соң Қарауылдың кісілері: —- Тәбеке-ай, соңғы сөзге жауапты тым бөгеліп бердіңіз-ау!—депті.

• Ол менің кедейлігімді айтып отыр. Мен арсыздықпен жауап бердім. Сендердің кигізген киімдерің мен мінгізген аттарыңды айтайын ба?— депті Тәбітей оларға.