7Тақырып.Аймақтардың дамуын мемлекеттік реттеу қажеттігі мен мәні

Лекция мақсаты-Аймақтар экономикасын мемлекеттік реттеу механизмдерінің жүйесін оқыту.

Лекция сұрақтары:

1.Аймақтар экономикасын мемлекеттік реттеу әдістері

2.Экономиканы мемлекеттік реттеу механизмдерінің жүйесі.

3.Аймақ тиімділігінің деңгейін анықтау

7.1 Аймақтар экономикасын мемлекеттік реттеу әдістері

Әрбір аймақтың дамуының өзіне тән міндеттері мен ерекшеліктері бар. Аймақтың мамандануы туралы неғұрлым дұрыс түсінікті кестенің төртінші бөлімі,яғни облыстардың өндірістің жалпы көлеміндегі үлесі береді. ЖАӨ дегі облыстардың үлесі- бұл аймақ аралық байланыс дәрежесін сипаттап,ксіпорныдардың аймақтар бойынша орналасуын анықтау үшін қажет болып табылады. Егерде негізгі капиталға инвестицияны игерудің облыстар үлесінің статистикасын қарайтын болсақ, онда Жамбыл мен Ақмола аймақтарыны шын мәнінде ешқандай күрделі қаржыны игермеген мамадануы туралы қорытынды жасай алмаймыз. Шынымен де осы көрсеткіштер қажет пе,әлде басқа бір негізгі көрсеткішті таңдап алған жөн бе?

Аймақтар экономикасын мемлекеттік реттеудің типтері,түрлері, және әдістері.

Формалары:

Қаржыландыру , жоспарлау , инвестициалау, болжау және т.б

Түрлері:

Салықтық,бюджеттік,мемлекеттік,кедендік несиелік

Кедендік,тарифтік,валюталық,қаржылық,шаруашылықішілік

Әдістері

Субвенции, ставкалар,бюджеттің теңесуі,кәсіпорынның қаржылық жоспары және т.б.

епа

Әкімшілік реттеу әдістері: мемлекеттік -билік органдардың атынан жіберілетін алдын-ала ескеру қағазы: бұйрықтар, сілтеме нұсқау,келісімдер,лимиттер,квоталар бақылау әдістері.

7.2 Экономиканы мемлекеттік реттеу механизмдерінің жүйесі

Аймақтық саясатты жүзеге асырудың экономикалық механизмі аймақтың ерекшелігін, олардың шешілетін стратегиялықжәне тактикалық тапсырмалардың сипатын ескеретін, икемді және дифференцацияланған болуы керек (10).

Минералды ресурстардың стратегиялық маңызлы түрі бар, өнеркәсіптік негізгі саласындағы өнімді өңдеуге маманданған аймақтар үшін, сонымен қатар әскери-өнеркәсіп кешенінің кәсіпорындары дамыған ғылыми өндірістік потенциалы жоғары аймақтар үшін мемлекеттік реттеу әдістері аймақ экономикасын құрылымдық құру жағдайын туғызу және әсер етуге бағытталуы тиіс, оның ішінде экспорттық бағытталған өнім мен халық тұтынатын тауарларды өндеуді өсіру мақсатында кәсіпорынды техникалық жабдықтандыру қажет. Бұл аймақтар үшін сыртқы сауда сферасындағы, шетел инвестициясын тартудағы ірі кәсіпорындарды жекешелендіру жағдайын анықтаудағы мемлекеттік реттеу мәселелері ерекше орын алады.

Елдің азық-түлік қорын қалыптастыратын аймақ тобы үшін экономикалық тұтқалар мен ынталар халықты жұмыспен қамтуды өсіру және ауыл шаруашылық өнімін өңдеуді тереңдету, техникалық қызмет көрсету орталықтарын, көтерме азық-түлік нарығын, сауда үйлері мен биржаларын, маркетингтік қызмет, лизингтік компания ұйымдастыру мақсатында шағын және орта бизнесті дамытуға мүмкіндік етуі керек.

Экологиялық нашар және артта қалған аймақтар және де депрессивті шағын және орта қалалар мен шалғай аудандар үшін мемлекеттік реттеу әдістері экономиканы белсендіру және халыққа әлеуметтік қолдау көрсету мен экологияның және әлеуметтік-экономикалық дамуды жақсарту бойынша белгілі бір жобаларды және мақсатты кешенді бағдарламаларды жүзеге асыруға, сонымен қатар шетелдік технологиялық және гуманитарлық көмек тартуға араласуға бағытталуы керек Республикалық билік ең алдымен аймақтықинвестициялық банктар мен қорлардың қызметін заңды және нормативті-құқықтық қамтамасыз ету арқылы аймақтарға қолдау көрсетуі тиіс. Экономиканы мемлекеттік реттеу аймақтың потенциалын анығырақ ашу мақсатында аймақтарды әртүрлі бағыт қағидасы бойынша жүргізілуі қажет.

Экономиканы реформалаудың нақты мақсатының негізгі параметрі аймақ экономикасының әлеуметтік тапсырмаларды шешуге, өмірдің жоғары деңгейіне жетуге бағытталғандығы болып табылады. Ол үшін республикалық, аймақтық және жергіліктіоргандардың инвестиция облысындағы қызметін заң негізінде шектеу, кәсіпкерлік қызметті ынталандырудың аймақтық механизмін әзірлеу, аймақтардаға жағдайды үнемі мониторингке алу және алған мәліметтерді саясаттық әзірлеу үшін уақытылы пайдалану қажет.