Шығарылуы

А;

А.

Мысал 1.10. 1.8 есебінің шартында Е₂ –нің келесі мәндері үшін: а) 40 В; б) 80 В. I₄ және I₅.тоқтарын есептеңіз

Шығарылуы

а)Е₂=40В; А;

А.

а) Е₂ = 80 В; А;

А.

1. Өзаралық принципі

Кез келген сызықты тізбектің n тармағына E_n ЭҚК –ін қосу салдарынан пайда болған k тармағындағы I_k тоғы, k тармағына E_k = E_n ЭҚК –ін қосу салдарынан пайда болған n тармағындағы I_n тоғына тең болады.

Қарастырып отырған тізбекте алдымен ЭҚК тек қана n - тармағында әсер етсін, содан кейін k-тармағыныда әсер етсін және E_k = E_n. Тізбекте басқа ЭҚК жоқ

контурлық тоқтар әдісі бойынша:

_kn =  _nk сондықтан

Бұл өзаралық принциптің дәлелі болып табылады.

1.8 есебінде көрсетуге болады.

Е₂ ЭҚК –і әсер еткенде:

Е₃ ЭҚК –і әсер еткенде:

Егер Е₂ = Е₃ болса, .

Өзаралық принципінің келесі маңызды теңдеуін аламыз:

g₂₃ = g₃₂

немесе, g_kn = g_nk. (1.23)

1.25 және 1.30 суреттерінде өзаралық өткізгіштіктерді Эксперименталды анықтауы көрсетілген.

1.12. Компенсация (теңестіру)туралы теорема

«Электр тізбегінде кез келген тоқ өтіп жатқан кедергіні, мәне осы кедргідегі кернеудің түсуіне тең ЭҚК-мен алмастыруға болады. Бұл ЭҚК-ың бағыты осы кедргідегі тоқтың бағытына қарсы болуы керек».

Бұл теореманы дәлелдеу үшін 1.31 а, б, в. Суреттерін қарастырамыз. R кедргісіндегі кернеудің түсуі U = RI (сур. 1.31 а). Кедергіге тізбектей екі ЭҚК -ін қосамыз, олардың мәні R,кедергісіндегі кернеудің түсуінің мәніне тең (яғни, RI) және бағыттары қарама-қарсы. Бұл жағдайда схемадағы тоқтардың мәндері өзгермейді. «а» және «d» нүктелері арасындағы тізбек бөлігінде потенциалдың өзгеруін қарастырамыз. «а» нүктесінің потенциалын белгілі деп есептеп, «d» нүктесінің потенциалын табамыз:

«а» және «d» нүктелерінің потенциалдары бір-біріне тең болғандықтан, осы екі нүктені бір-ьбірімен қосып қысқа тұйықтаймыз. 1.31 б суртеіндегі схема 1.31 в суртеіндегі схемаға ауысады.

1. Сызықтық электр тізбектеріндегі сызықтық қатынастар.

Егер сызықтық электр тізбегінде кез келген бір тармақтың кедергісі немесе ЭҚК өзгерсе, кез келген екі тармақтардағы екі тоқ(немесе, осы тармақтардағы элементіндегі кернеудің түсуі) бір-бірімен келесі қатынаспен байланысқан:

Осыны дәлелдейік. Қабаттасу принципі бойынша:

Схемада тек қана Е_m ЭҚК-і өзгерсін. Сонда,

Екінші теңдеуден

Бұл теңдеуді бірінші теңдеуге қоямыз.

Бұдан

(1.24)

а және b коэффициенттерін эксперименталды немесе есептеу жолымен екі режим бойынша анықтаймыз.

Мысал 1.11. 1.10 есебінің шешуін пайдаланып, сызықтық қатынасының коэффициенттерін анықтаңыз.

Шығарылуы

Егер, E₂ = 40 В болса, онда I₄ = 0,8 А; I₅ = 1 A.

Егер E₂ = 60 В болса, онда: I₄ = 1,0 А; I₅ = 2 A.

Екі теңдеу құрамыз

бұдан

Сонымен,

Тексеру. 1.8 мысалында Е₂ = 20 В болғанда, I₄ = 0,7 А және I₅ = 0,5 A тең болды. Бұл алдындағы теңдеуді қанағаттандырады.

0,7 = 0,6+0,20,5; 0,7 А = 0,7 А.

Өз бетімен шығаруға арналған есептер (1-ші тақырып үшін)

1. 1.32 суретіндегі схема үшін контурлық тоқтар, түйіндік потенциалдар және қабаттасу әдісі бойынша тоқтарды анықтаңыздар.

Жауаптары: I₁ = 2 А; I₂ = 5 А; I₃ = 15 А.

2. 1.32 суретіндегі схеманың тармақтары үшін өзіндік және өзара өткізгіштіктерді және тоқ бойынша беріліс коэффициентін анықтаймыз:

Жауаптары: g₁₁ = 0,4 См; g₂₂ = 0,15 См; g₃₃ = 0,345 См;

g₁₂ = g₂₁ = 0,1 См; g₃₁ = g₁₃ = 0,3 См,

; ; .

3. 1.32 суретіндегі схема үшін I₂ және I₃.тоқтарының арасындағы сызықтық қатынасты анықтаңыз.

Жауаптары: I₂ = 0,05 + 0,033I₃.

Мысал 2.1. 2.4 а. суретіндегі схема үшін: R₁ = 5,2 Ом; R₂ = 8 Ом; R₃ = 4 Ом; R₄ = 10 Ом; R₅ = 40 Ом; Е₁ = 100 В.

Ықшамдау арқылы I₁ тоғын анықтаңыз