2.2 Эквивалентсіз лексиканың берілуі.
Қытай тілінің тілінің көптеген лексикалық бірліктері, орыс тілінің сөздік қорымен сәйкес келмейді. Бұл « Эквивалентсіз лексика» деп аталып, кей құралдар арқылы беріледі. Оған төмендегілер жатады:
Транслитерация және транскрипция.
Транслитерация әдісі, ағылшын тіліндегі сөзді орыс тіліне әріп құрамы және графикалық форма арқылы аудару.
巴尔的摩 - Балтимар
“华盛顿邮报” - Вашингтон Пост»
Транслитерация жолы арқылы шығарылған сөз, ағылшын тілінің айтылуын бере алмайды, ол жай ғана ағылшын тілінің архаикалық ерекшелігін көрсетеді. Жоғарда келтірілген сөздер ағылшын тіліне сәйкес ( болтимар) , ( уошингтон поуст) деп айтылады.
Транскрипициялық әдіс арқылы ағылшын тіліндегі сөздердің және сөз тіркестерінің берілуі әріптік құрамды емес, дыбыстық құрамды белгілейді.
Транскрибировация арқылы ағылшын лексикалық бірліктерінің берілуі, екі тілдің де фонетикалық семантикасының айырмашылығына байланысты, оның орыс тіліндегі толық нұсқасы емес.
Тарнслитерация мен транскрипция құралдары салыстырмалы түрде бөлек-бөлек сирек қолданылады, көбінде екі құралдың үйлесімі көп кездеседі.
Сөйлеу белгісін орнату үшін және орыс тілінен аудару үшін контекст,т.б сөздер тобы,сөйлем немесе сөйлемдер тобы,бір ғана тілдік бөлікте қосылған.Кейбір жағдайларда сөйлеудің мағынасын жеткізу үшін ұзақ контексттің өзі жеткіліксіз болады;қысқа сөзбен айтқанда, сөйлеудің мағынасы оның лингвистикалық белгісіне тәуелді емес?... Бұл жағдай түсіну үшін немесе нақты сөздермен немесе сол нәрсенің тарихымен болмаса әдеби шығармаларымен,сол мәтінге қатысты мәселемен таныс болу қажет.Түсіну шынайы фактыны сол сөзімен қабылдаудан шыққан.
Кейбір реалдар транскрипцияланады, мысалы: 华尔街 /Уол Стрит, 白厅/Уайтхолл, танымал сөздер ауыспалы мағынасымен сәйкес келеді:америка қаржы капиталы, ағылшын өкілеттілігі; басқалары калькаланады,мысалы白厅:-ақ үй, 威斯敏斯特-вестминстер.
Кейде реалдың үлкен саны ағылшын немесе америка саяси-әлеуметтік мәтінімен ұшырасады, аудару кезінде негізгі мағынаның жасырынуына әкеліп соқтырады. Мысалы, мына сөйлемдерде сол жағдайлар кездеседі:
2.3 Әлеуметтік-саяси мәтіндегі ерекше номинациялы аббревиатуа
Зерттеу жұмысында номинация мәселелері бұл орын аббревиация қорытындысы шешілмеген сұрақтар қатарынан шығады. Қызығушылық бөліктерге, қысқартылған атауларға,лексикалық бірліктер қатарына негізделеді. Негізгі жоспарда қиын сұрақтар жауабын қысқартылған ономастикалық мінездемеден алуға болады.
Аббревиатур мәселесіне қатысты көзқарас,қызыл тілді куәгер күрделі сұрақтармен. Бір зерттеуші кез келген аббревиатур сөздер жаңа қабілетпен жасалған дейді.[4] Кез келген тіл маманы сөздердің қысқартылуында сөздің басқы буынына назар аударады, олардың пікірінше бұны «фономорфологиялық » [5],немесе «стилистикалық вариант»[6] мағына деген толық береді.
Аббревиатурды диахрондық жоспарда да, соның ішінде тілдік факті ретінде оқытқан дұрыс.[7].Шынында, мұнымен уақытты дәл қою мүмкін аббревиатурдың мәселесіне байланысты болар.
Е.С.Кубрякова пікірінше, семантикалық бөлік аббревиатур туралы білімге қатысты.мотиациядан демотивацияға өту, негізгі ойын былай жеткізеді: «Способ описания обозначаемого в этих случаях различен:развернутое несколькословное найменование дает точное представление о деталях и характеристиках обозначаемого; аббреватура же воспринимается скорее как условный знак- заместитель этого найменования»[8]
Қысқартулар автономды және автономды емес деп екіге бөлінеді.
Автономды қысқарту бірнеше сөздің атауы өзге сөздермен сәйкес келмеуі кішкене әсер ету бөлігі болып табылады.Ішкі тілдік тәуелділік толық сөзбен және олардың қысқатылуымен ат салысады.
Қысқартылған есім →толық есім→Пән мәні
Қысқартылған есім→пән мәні
Мәтіндегі автономды емес қысқартуға ереже сияқты инициал түрі шартты орынбасарлардың толық аты сияқты. Бұл жөнінде нақты пікірді Е.С.Кубрякова,толық немесе қысқартылған варианттардың бөлек тілдік белгілері:нәрселердің үлгермеушілігіне дейін, және іздері, қалдырылғандары,инициалды сөздің инициалды әріпке дейін қысқаруы.
Адам құқығы туралы өткен семинар материалдарынан аббревиатурға мысал келтірсек.
世界卫生组织
Әлемдік денсаулық сақтау қауымдастығы
联合国粮食和农业组织
Ауыл шаруашылығы мен тамақтану сұрақтары бойынша ООН қауымдастығы
国际金融公司
Әлемдік қаржы корпорациясы
非洲经济委员会
Африка экономикалық комиссиясы
国际原子能机构
Әлемдік атомдық энергия агенттігі
万国邮政联盟
Барлық пошталық бірлестік.
Мұндай жағдайда, зерттеушілер аббревиатур теңдігін, кей жағдайларда ғана сөздерде кездесетін әртүрлілікті көрсетеді. Олар лексикалық аббревиатурда,толық автонономды, номинативты бірлікте,сөз шығару қабілетінде көрсетеді. (经社理事会.)
Графикалық аббревиатурдың төменгі сатысында неавтономды номинацияны білдіруі, мәтінге тәуелділігі, азғана деривационды потенцияда.Аббревиатур аралық орынды алып,дәл соншалықты мәртебелі қасиетке ие емес. Бұл сөздің қиын қысқартылған сөз,телескопиялық білім,қиылыс.
Ағылшын жәнек орыс тілі сөйлем мүшелері ой мен грамматикалық структураның айырмасын талап етеді.
Аударма ісінде арнаулыф құрылымдар, орыс тілінде қолданбайтын, ішкі жіктелуге(жіктелген сөйлемді күрделіге немесе сыртқы жіктелуге) жіктелген сөйлемді бір немесе одан да көп сөйлемге.
Субъект- инфинитивтік айналым.
Мысалы Жақында сайланған министр өзінің қалауы бойынша халықтың сенеімін алуға(тырысты) үміттеніп жүр.
Герундиалдық айналым. Мысалы Вьетнам халқы өздерінше совет үкіметінің қолын ұшын беріп көмектескеніне алғысын білдірді.
Угандыда соғыстың аяқталуымен жаңа перспектива пайда болды.
2-бет. Келесі мәтінді орыс тіліне аудару кезінде екі мысалда мынаны талап етеді: екі сөйлемнің жіктелуі және басқалардың бірігуі,
Мысалы: Министр сұрақтарға жауап бермей, ұқыпты бекітті. Бұл оның жағынын дұрыс, әлі келісім шартқа қол қойылмаған және де өз мәресіне жетпеген. Министр соңғы түзетулерді көрмей, төзінің соңғы сөзін айтпады.
Келесі тексті аударуда біздің ойымызша келксі мысалдардың ұқсастығы:
а) бірінші сөйлемнің екіге жіктеліп тұрған себебі екі мысалдың тұрақты ойы бар.
2) б) бірінші және екінші сөйлемдердің екінші құрамдарының бірігуі: (for-дан басталуы)7
с) тұрақтв сөйлемнен екінші сөйлемнің бөлінуі (and басталуы).