Мазмұны
КІРІСПЕ................................................................................................3
1 Аударма процесінің деңгейлері.......................................................6
2 Сөз тіркестер мен сөйлемдердің аудармасы..................................7
2.1 Еркін сөз тіркестерінің аудармасы..............................................7
2.2 Эквивалентсіз лексиканың берілуі...............................................18
2.3 Әлеуметтік-саяси мәтіндегі ерекше
номинациялы аббревиатуа..................................................................22
2.4. Аударма түрлері...........................................................................26
ҚОРЫТЫНДЫ...................................................................................27
Пайдаланылған әдебиеттер...............................................................29
КІРІСПЕ
Қоғамдық өмір көптеген өзара байланысты салалардан көрінеді. Соның ішіндегі ірілдері –экономикалық, әлеуметтік, саяси және рухани салалар. Бұл салалардың әрқайсысы ұйымдастырылу және ьасқару түрі, өзіндік даму заңдылықтары және дәстүрлері бар белгілі жүйені құрайды.
Жоғардағы аталғандардың ішінде саяси сала ерекше орын алады, оның міндеті экономикалық, әлеуметтік рухани, т.б. салалрға қарағанда қоғамда мемлекетік басқаруды ұйымдастыру және жүзеге асыру болып табылады. «Экономикалық саланың қоғамдық өмір броун қозғалысына пара–пар болып, тіршілігін мүлдем жояр еді».
Саяси сала адам қоғамы мен қатар пайда болды және кез келген формада оның дамуына септігін тигізеді. Оны зерттеу саясатты, саяси институттарды және саяси қозғалыстарды танып зерттеудің көзі болып табылады. Бұл сала ұғымының, оның сипатының анықтамасы саясат пен мемлекет табиғатын түсінуде ерекше маңызға ие, қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығынан саясат пен саяси қатынастарды бөліп көрсетуге мүмкіндік береді.
Қоғам өмірінде маңызды рөл атқара отырып, саяси сала бұрыннан белглі дәрежеде әртүрлі қоғамдық ғылымдар экономикалық теория, құқық, әлеуметтану, психология өкілдерінің, сонымен қатар лингвистердің, соның ішінде лингвист-аудармашылардың назарын аудартады.
«Аударма және оның прицптеріне деген әртүрлі көзқарастар, аудармашылдық адам ойының дамуының әртүрлі саларында байқалады».
Аударма теориясы ғылыми пән ретінде нақты бекітілді. Оған ғылыми жалпылаудағы аударма ісінің саналы қажеттілігі, тіл білімінің дамуы, байланыс теориясы,аударманы эерттеуге ғылыми негізді қамтамасыз ететін білімнің басқа салаларының теориясы, аударманы аралық және мәдениетаралық байланыс процесі ретінде анықтауға қажет ғылыми бағыт құру мумкіндігін және болашағын нақты дәлелдеген аудармалық зерттеулердің пайда болуы септігін тигізді.
Көркем әдебиетті, ғылыми техникалық мәтіндерді, ақпараттық-газет материалдарын, сонымен қатар қоғамдық-саяси және ресми іскерлік мәтіндер мен құжаттарды- барлығын да аударуға болады.
«Қоғамдық-саяси аударма» тақырыбының өзектілігі – қазіргі кезде қоғамдық-саяси мәтіндердің аудармасы пропаланда және идеологтялық күрес құралы ретінде ерекше мәнге ие болуында. Басқа тілдік халыққа арналған жыл сайын басылатын қоғамдық-саяси мәтіндерінің көлемі ауқымды, халықаралық байланыстардың өсуіне байланысты артуда. Бұған мемлекеттік, партиялық және қоғамдық қайраткерлердің сөз сөйлеуі, халықаралық, үкіметтік жәнеқоғамдық мекемелердің публикациялары, бейбітшілік үшін күреске, халықаралық келеңсіздікті басуға, қарулануды қысқартып, шектеуге, ұлт-азаттық қозғалысқа және экономикалық қатынастарға арналған мақалалар жатады. Қоғамдық-саяси аударма мәселеріне арналған жұмыс мақсаты аударманың лексикалық граматикалық аспектилерін зерттеу, аударманың экстролингвистикалвқ мәселерін көрсету, қоғамдық-саяси мәтінде қысқартулар номинациялары ерекшеліктерін анықтау,ресми-іскерлік құжаттар мен қоғамдық-саяси мәтіндерді кеңінен қолданылатын стилистикалық құралдардың мәнін ашу боп табылады.
«Қоғамдық–саяси аударма» тақырыбына қатысты міндеттер алғашқы орынға жай ақпарат беру ғана емес немесе оның эстетикалық құндылығы тұрғысынан қарастырылмайтын, керсінше оның мазмұнының оксиологиялық аспектісі ашылатын қоғамдық-саясимәтінде аудармашы жүгінетін ақпаратберудің әдістері мен құралдарын беру және көрсету боп табцылады. Аударылатын мәтіннің жетістігі аудармада ықпал етудің тілдік құралдарыныңқаншалықты тиімді қолданылып, мәтіннің басқа тіл ұжымында бұқаралық байланыс нормаларына қаншалықты сәйкес келетіндігімен анықталады.
Қоғамдық-саяси мәтін мазмұнын тек жеткізуге бағытталған және оның ықпал етуін қамтамасыз ету қажеттілігін жоққа шығаратын кез-келген аударма негізінде саналы деп есептелмейді.
Жұмыстың басты міндеті- қоғамдық саяситерминологияның әлеуметтік маңызын көрсету қажеттілігі. «Аударма практикасында бекітілген, халықаралық саяси-дипломатиялық терминология бір кунде пайда болған жоқ, бұл терминологияның артында талас тудырған терминдерді жасап, сәйкестендіруге көп уақыт жұмсап, еңбек еткен дипломаттардың көп жылғы күресі тұрғандығын» ұмытпаған жөн. Демек саяси құжаттар терминологиясына оқиғалардың сәйкесінше әлеуметтік-саяси бағасы бекітілген.
Қоғамдық-саяси терминология қызмет көрсететін қоғамдық-саяси қатынастар саласы берілген мемлекеттің тек ішкі мәселелерін ғана емес, сыртқы қарынастар саласын да қамтып, тұрақты түрде басқа тілдермен байланыста болатынын атап кеткен жөн. Осында ғана сөздердің белсенді түрде о\өзара байланысы, әр түрлі тілдерде болатын семантикалық процестердің ұқсастығы мен жақындығы, жаңа терминдер мен жартылай терминдердің пайда болуы және тартымды болуы.
«Белгілі бір себеппен аударма практикасында бекітілген терминологиядан ауытқу берілген түрдегі құжаттар ушін жеке интерпретация рөлін күшейтіп, мемлекет позициясын өзгерту иллюзиясын құрып, материалды белгілі бір мәселе бойынша диссонансқа әкеле алады.
Практикалық материал ретінде жұмыста келесі құжаттар қолданылған:
«Қолдану декларациясы»- 2000жыл Британ және Ирландия үкіметтері қол жеткізген Солт. Ирландиядағы бейбіт келісім. Берілген құжатта 2000жыл Көктемінде өткізілген конференция материалдары көрсетілген.
«Шотландиядағы деволюция» - 2000 жылдың мамырында РЮО Парламентінің төрағасы С. Кочиев.
Шотландия парламенттің мүшесі, Шотландия ұлттық партиясының өкілі Вельсонды және онымен бірге келген «Caucosus finks» үкіметтік емес ұйымының жетекшісі Д.Самутто қарсы алды. Берілген құжатта шотланд халқының саяси мақсаттары және оларға жету үшін жасалатын жұмыста туралы мәліметтер көрсетілген.
3) Қашқындар жөніндегі Норвегия Кеңесі ұсынған адамды құқыққа оқыту бойынша семинарлар материалдары. Осло 1998 ж.
4) Проседуралық терминология және халқаралық байланыс құқығы бойынша ағылшын – орыс глоссарий – анықтамасы. М, 1996 жыл, Н.Г. Санников.
5) Ағылшын – орыс фразеологиялық сөздігі.
М. 2000 ж. П.П. Литвинов.
Зерттеу барысында біз келесі әдістерді қолдандық: Түгелімен таңдау, талдау және салыстыру әдістері.
Практикалық маңызы:
Берілген жұмыс қоғамдық–саяси аударма мәселелеріне ғана емес, аударманың өзінеде қызығылушылық танытқан тұлғалар үшін маңызды болу керек.