12 Тақырып . Сыртқы әсерлер және қоғамдық игіліктер. Семинар сабағы.

Сабақтың мақсаты:

“Сыртқы әсерлер” және “қоғамдық игіліктер” түсінігінің мағынасын ашу.

Талдау сұрақтары:

1.Оң және теріс сыртқы әсерлер.

2.Коуз теоремасы.

3.Қоғамдық және жеке игіліктер.

Тестілік тапсырмалар (бір ғана жауапты табу керек).

1. Теріс сыртқы әсерлер келесідей жағдайда орын алады:

А) тұтынушылар мен өндірушілерге салынатын салықтарды көбейткенде;

Ә) фирмалар өндіріс факторларын жоғары бағамен сатып алғанда;

Б) темекі өнімдерін өндіргенде;

В) су тасуының зардаптары болғанда;

Г) тұтынушыларға салынатын салықтарды көбейткенде.

2. Нарық құлдырауына жататындар:

А) монополияның болуы;

Ә) сыртқы әсерлер:

Б) қоғамдық игіліктер;

В) жоғарыда айтылғандардың бәрі;

Г) жоғарыда айтылғандардың ешқайсысы да жатпайды.

3. А.Пигу теріс экстерналийлерді жою мақсатында салықтарды ұсынады және олар төмендегілер үшін пайдаланылуы керек.

А) «үшінші тұлғаға» тиген залалдардың орнын толтыру үшін;

Ә) кедейлерге берілетін дотация үшін;

Б) қоршаған ортаны қорғау;

В) мектептер салу үшін;

Г) қайда қолданылса да бәрібір.

4. Таза қоғамдық игіліктерді өндіргенде қандай сыртқы әсерлер пайда болады?

А) оң;

Ә) теріс;

Б) оң және теріс;

В) ешқандай сыртқы әсерлер болмайды;

Г) жауап беруге деректер жеткіліксіз.

5. Сыртқы әселер төмендегінің қайсысының салдарынан пайда болады?

А) нарықтық тепе-теңдіктің тұрақсыздығынан;

Ә) өндірістің қоршаған ортаға зиян келтіруінен;

Б) өндірушілердің нарықта биліктері болуынан;

В) игіліктердің нарықтағы бағаларының қосалқы шығындар мен табыстарды көрсетпеуінен;

Г) тұтынушылар мен өндірушілерге салынатын салықтарды көбейткеннен.

6. Сыртқы әсерлердің болуы келесідей жағымсыз салдарға алып келеді:

А) ресурстарды бөлудің тиімсіздігіне;

Ә) құқықтары тең болмайтын бәсекеге;

Б) өндірушілердің тұтынушы ұтымдарын иемденуіне;

В) нарықтық биліктің пайда болуына;

Г) тұтынушы ұтымдарының көбеюіне.

7. Оң сыртқы әсерлерді реттеу төмендегінің қайсысымен байланысты?

А) қоғамға пайдалы игілікті анықтау;

Ә) игіліктерді тұтынуда қоғамдық шекті пайда деңгейіне сәйкес келетін көлеммен қамтамасыз ету;

Б) өндірісті орташа шығындары ең төмен болатын жағдаймен қамтамасыз ету;

В) барлық фирмалардың жұмыс істеуіне тең жағдайларды қамтамасыз ету;

Г) өндірісті орташа шығындары ең жоғары болатын жағдаймен қамтамасыз ету;

8. Қоғамдық игіліктердің жеке игіліктерден айырмашылығы төмендегілердің қайсысымен ерекшеленеді?

А) бұл игіліктердің нарығын монополиялау деңгейі өте жоғары;

Ә) бұл игіліктер тек қана мемлекеттік секторда өндіріледі;

Б) қоғамдық игіліктер сұраныстың икемділігі өте төмен;

В) бұларды тұтынуда бақталастық болмайды, оларды тұтыну қоғамның барлық мүшелерінің арасында бөлінбейді және оларды тұтынуға бөгет жасау мүмкін емес; Г) бұл игіліктер тек қана жеке секторда өндіріледі.

9. Таза қоғамдық игілікке жататын:

А) теледидар;

Ә) жоғары білім;

Б) ұлттық қорғаныс;

В) денсаулық сақтау;

Г) қалалық транспорт.

10. Қоғамдық игіліктің нарықтық сұраныс қисығы:

А) жеке игіліктің нарықтық сұраныс қисығынан айырмашылығы жоқ; Ә) жарлық жеке сұраныс қисықтарының горизонтальды қосындысымен анықталады; Б) барлық жеке сұраныс қисықтарының вертикальды қосындысымен анықталады; В) жеке сұраныс қисықтарымен салыстырғанда көлбеуі теріс болады; Г) жауап беруге деректер жеткіліксіз;

11. «Қояндар» дегеніміз-бұлар:

А) салық салу кезінде қоғамдық игіліктерді аз шығындармен алу үшін олардың бағалылығын азайтады;

Ә) қоғамдық игіліктерді басқалардан гөрі көбірек тұтынуға талпынады;

Б) салықтарды төлеуден бас тартады;

В) басқаларды берілген игіліктерді тұтынбауға сенгдіргісі келеді;

Г) қоғамдық игіліктерді басқалардан гөрі азырақ тұтынуға талпынады;

12. «Билетсіздер мәселесі өте жоғары болмайды, егер:

А) алынатын пайда саны жоғарыласа;

Ә) пайда алатындар саны жоғарыласа;

Б) пайда алатындар қатарынан төлемеушілердің шығарып жіберу оңацланса;

В) пайда алатындарды анықтау қиынға түседі;

Г) пайда алатындар саны жоғарылап,алынатын пайда саны да жоғарыласа.

13. Таза қоғамдық игіліктің келесідей көлемі тиімді болады, егер бұл кезде:

А) тұтынушылардың бірде-біреуі оны тұт ынуда шектелмесе;

Ә) игіліктерді өндірудегі қоғамдық шекті шығындар оларды тұтынудағы қоғамдық шекті пайдаларға тең болса;

Б) игіліктерді өндірудегі шекті шекті шығындар оларды тұтынудағы қоғамдық шекті пайдаларға тең болса;

В) игілік төменгі деңгейдегі шығындармен өндірілсе;

Г) тұтынушылардың бірде-біреуі оны тұтынуда шектелмесе және игілік төменгі деңгейдегі шығындармен өндірілсе;

14. Қоғамдық игіліктерді берудегі нарықтық шектелген мүмкіндігі төмендегілерге байланысты:

А) жеке өндірушілердің мұндай игіліктерді табуға қабілетсіздігі;

Ә) қоғамдық игіліктер нарығындағы жоғары деңгейдегі бәсекелестікте; Б) тұтынушшылардың тұтынатын тауарлары үшін төлемдер төлеуден тайқып кетуіне;

В) игіліктің нарықтық сұраныс қисығының көлбеуіне;

Г) осындай игіліктердің бағаларын мемлекет тарапынан реттеуге;