Тапсырманың мақсаты:

1. Ауыстыру әсерінің жағдайын және өндіріс ауқымының әсерін оқып білу.

2. Мотивация түрлерін оқу.

Бақылау түрлері:

1. Сызбалық үлгілер бойынша сұрау.

2. Есептер шығару.

3. Презентация.

Презентация.

Студенттер презентацияның тақырыптарын таңдайды. Презентация 5-7 минут өтеді. Сабақтың соңында шектеулердің барлық типтерін талқылайды.

Есептер.

1-есеп. Фирма өзінің қолданылатын капиталын 100-ден 125-ке дейін өсіреді және қолданылатын еңбек күшін 300-ден 375-ке дейін өсіреді, сонда өнім шығару 150-ден 165-ке дейін өседі. Берілген фирмада өндіріс ауқымының өсу тиімділігі қандай болады? Фирманың басқарушылары өндіріс қуатын кеңейтуді жоспарлайды. Бұл жайлы сіз қандай кеңес берер едіңіз?

2-есеп. Өндірістік процесте еңбек пен капитал тұрақты қатынаста қолданылады: 5 сағат – еңбек күші, 1 сағат- машина уақыты.

Өнім шығару көлемі, дана	Еңбек күші, сағат	Капитал, машина-сағат
10	5	1
30	10	2
60	15	3
70	20	4
80	25	5

Кестеде берілген деректерді пайдаланып, изоквантаны құрыңдар және өндіріс ауқымы тиімділігін анықтандар.

Әдебиеттер :

1. Мамыров Н.Қ., Есенғалиев Қ.С., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика-Алматы: 2000жыл, 111-118беттер.

2. Гальперин В.М., Игнатьев С.М., Маргунов В.И. Микроэкономика: в 2х томах. Спб: экономическая школа, 1996г. С112-116.

3. Микроэкономика /Под ред. Е.Б. Яковлевой. М:1997г. С.106-111.

4. Нұрпейісов Ж.Қ. Микроэкономика негіздері. Астана, 2001ж. 13бет

5-тақырып. Өндіріс шығындары.

Семинар сабағы

Сабақтың мақсаты:

- фирма шығындарының түрлерін оқыту.

Талдау сұрақтары:

1. Қысқа және ұзақ мерзім кезеңдеріндегі өндіріс шығындары.

1. Фирма, оның өндірісте алатын орны.

Тестілік тапсырмалар (бір ғана жауапты табу керек).

1. Орташа жалпы шығындар:

А) Қосымша бiр дана өнiм өндiруге кеткен шығын.

Ә)) Өнiмнiн бiр данасын өндiруге кеткен шығындар.

Б) Барлыќ өнiмдi өндiруге кеткен шығындар.

В) Тұрақты шығыннын көлемге ќатынасы арќылы аныќталады.

Г) Өзгермелі шығыннын көлемге ќатынасы арќылы аныќталады.

2. Орташа өзгермелi шығын ќисығынын ең төменгi мәнi:

А) Шектi шығын ќисығынын ен төменгi нүктесiнде орналасады.

Ә) Шектi шығын ќисығымен ќиылысатын нүктеде болады.

Б) Орташа тұраќты шығын ќисығымен ќиылысќан нүктеде болады.

В) Орташа өзгермелі шығын ќисығымен ќиылысќан нүктеде болады.

Г) Жалпы шығын ќисығымен ќиылысќан нүктеде болады.

3. Изокостаның көлбеу бұрышы неге тең?

А) шығындар мен капитал бағасының қатынасына;

Ә) ресурстар бағаларының қатынасына;

Б) шығындар мен еңбек бағасының қатынасына;

В) еңбек шығындарының капитал бағасының қатынасына;

Г) капитал шығындарының еңбек бағасының қатынасына.

4. Қандай шығындар тұрақты деп аталады?

А) өнеркәсіптің ресурстарды төлеуге кететін шығындары;

Ә) өнімнің 1 бірлігіне шаққандағы шығындар;

Б) бухгалтерлік шығындар;

В) құрамына айқын емес шығындар кіретін шығындар;

Г) шамалары өнім шығару көлемінің өзгеруіне байланысты емес шығындар.

5. Қандай шығындар айнымалы деп аталады?

А) шамалары өнім шығару көлеміне тәуелсіз шығындар;

Ә) өндіріс көлемінің қысқаруына немесе көбеюіне байланысты өзгеріп отыратын шығындар;

Б) құрамына айқынсыз шығындар кіретін шығындар;

В) өнімнің 1 бірлігіне шаққандағы шығындар;

Г) өнім шығару көлемі 0-ге тең болғанда да болатын шығындар.

6. Шекті шығындар қалай анықталады?

А) МС=TC/Q

Ә) МС=∆VC/∆Q

Б) МС= VC/Q

В) МС=FC/Q+VC

Г) МС=FC/Q

7. Өнімнің өзіндік құнын қандай шығындар сипаттайды?

А) шекті;

Ә) жалпы;

Б) тұрақты;

В) айнымалы;

Г) орташа.

8. Қысќа мерзiм кезенiнде:

А) Барлыќ шығындар өзгермелi.

Ә) Барлыќ шығындар тұраќты.

Б) Шығындар тұраќты және өзгермелi болып бөлiнедi.

В) Тұраќты шығындар өзгермелi шығындарға ќарағанда жылдам өседi.

Г) Өзгермелі шығындар тұраќты шығындарға ќарағанда жылдам өседi.

9.Жаплпы шығындар функциясы берілген: ТС=20+4Q. Шекті шығындарды анықтаңдар:

А) 24;

Ә) 20;

Б) 5;

В) 16;

Г) 4.

10.Өнім шығару 10 бірлікке тең, шығындар функциясы: ТС=100+8Q. Жалпы шығындарды анықтаңдар:

А) 8;

Ә) 18;

Б) 80;

В) 180;

Г) 10.

11. Суретке қарап көлемі 5-ке тең болғандағы айнымалы шығындар неге тең екенін анықтаңдар:

А) 4;

Ә) 2;

Б) 6;

В) 5;

Г) 10.

12. Суретке қарап өнім шығару көлемі 5-ке тең болғандағы жалпы шығындар неге тең екенін анықтаңдар:

А) 5;

Ә) 4;

Б) 2;

В) 6;

Г) 10.

13. Қысќа мерзiм кезенiндегi орташа жалпы шығындар бағадан төмен болса (ATC<P<AVC), онда:

А) Фирма ќалыпты пайда алады.

Ә) Фирма саладан кетедi.

Б) Фирма жоғары пайда алады.

В) Фирма салада ќалады.

Г) Фирма күйзеліске ұшырайды.

14. Пайда қалай анықталады?

А) баға мен орташа тұрақты шығындар арасындағы айырма;

Ә) айнымалы және орташа шығындар сомасы;

Б) түсім мен тұрақты шығындар арасындағы айырма;

В) түсім мен айнымалы шығындар арасындағы айырма;

Г) түсім мен жалпы шығындар арасындағы айырма.

15. Егер өнеркәсіптегі қосымша жалдаған жұмысшы орташа жұмысшыға қарағанда нашар жұмыс істесе, ол мынаған әкеліп соқтырады:

А) орташа өнімділіктің төмендеуіне;

Ә) орташа өнімділіктің жоғарылауына;

Б) түсімнің жоғарылауына;

В) шығындардың төмендеуіне;

Г) еңбекақының жоғарылауына.

16. Егер өнімнің қосымша 1 бірлігін өндірудегі шығындар көбейтетін болса, онда ол:

А) жалпы шығындарды азайтады;

Ә) орташа шығындарды төмендетеді;

Б) өнім шығару көлемін жоғарылатады;

В) орташа шығындарды жоғарылатады;

Г) пайданы жоғарылатады.

17. Шекті шығындар нені көрсетеді?

А) жалпы шығындарды;

Ә) өнімнің қосымша 1 бірлігін өндіруге кеткен шығындар;

Б) өнімнің 1 бірлігіне шаққандағы орташа шығындарды;

В) өнім шығару көлеміне тәуелсіз шығындарды;

Г) балама шығындарды.

18. Қандай шығындарды өнімнің 1 бірлігінің өзіндік құны деп атауға болады?

А) шекті;

Ә) жалпы;

Б) тұрақты;

В) айнымалы;

Г) орташа.

19. Еңбектің 1 бірлігіне кеткен шығындарды қалай деп атауға болады?

А) еңбектің шекті өнімі;

Ә) жалпы мөлшері;

Б) капиталдың шекті өнімі;

В) ауыстырудың шекті нормасы;

Г) еңбекақы шамасы.

20. Изоксота теңдеуі келесі түрде берілген: К=30-0,4L. Изоксотаның көлбеу бұрышы неге тең?

А) 0,6;

Ә) 0,4;

Б) 30;

В) -0,4;

Г) -0,6.

Есептер.

1-есеп. «LĠ» фирмасының бухгалтері фирма шығындарының есептемесін жоғалтып алды. Ол бірнеше сандарды ғана есіне түсіре алды. Ал сізге қызметіңізді болжау үшін, қалған мәліметтер қажет. Оларды еске түсіру қажет.

0	AFC	VC	AC	MC	ТС
0					100
10			20
20	5
30				11	390
40		420
50	2		14

Студенттердің оқытушылармен өзіндік жұмысы.

Тапсырманың мақсаты:

1. Фирма түсінігі, оның қазіргі өндірістегі ролін анықтау.

Бақылау түрлері:

1. Ұғымдар бойынша сұрау.

2. Есептер шығару.

Ұғымдарға анықтама:

Студенттер төмендегі негізгі экономикалық ұғымдарға анықтама беру керек.

Жалпы шығындар, шекті шығындар, өзгермелі шығындар, тұрақты шығындар, орташа жалпы шығындар, экономикалық және бухгалтерлік шығындар, айқын және айқын емес шығындар, қысқа мерзімді кезең.

ұзақ мерзімді кезең.

Есептер.

1-есеп. “Мерей” фирмасы жиһаз шығарумен айнылысады. Берілген кәсіпорынның бухгалтерлік шығындарының негізгі бөлшектерін атап көрсетіңіз. Бұл жағдайда айқынсыз шығындардың қайсысы орын алады?

2-есеп. Келесі кестеде өнім көлемі мен өзгермелі шығындар туралы мәліметтер берілген.

Q	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	11
VC	0	50	78	98	112	130	150	175	204	242	385

Егер өнім көлемі 10 өлшем болғанда, орташа тұрақты шығын 50 теңге болса, онда өнім көлемі 2-ге тең болғанда орташа шығындар қандай болады? Өнім көлемі 5-ке тең болғандағы (MC) шекті шығындарды анықтаңыз?

3-есеп. Айына 500 пар аяқ киім шығаратын “Көкшетау” шағын кәсіпорынның тұрақты шығыны жылына 300 мың. теңгеге тең, 1 пар аяқ киім шығарғандағы өзгермелі шығындар 2000 теңге болғандағы жалпы (ТС) және орташа жалпы шығындардың мөлшерін анықтаңыз.

Әдебиеттер:

1. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева Қ.С., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика-Алматы: 2000жыл, 233-227бет.

2. Нұрпейісов Ж.Қ. Микроэкономика негіздері-Астана: 2001ж. 45бет.

3. Курс экономической теории /Под ред. Чепурина М.Н. Киселевой Е.А. Киров: 2001ж. с.191-1999,121.

4. Нуреев Р.М. Курс микроэкономики М:2002г.С204-205.

5. Микроэкономика /Под.ред. Е.Б.Яковлевой. М:1997г. С.183-188.

6-тақырып. Жетілген бәсеке нарығындағы фирма.