- •Агротехникалық с.Сейфуллин атындағы Қазақ
- •Кеңесінде қаралып, мақұлданды университеті оәк-нің төрағасы Хаттама № ________________ __________________________
- •Мазмұны
- •1. Силлабус
- •Оқытушы туралы мәлімет
- •Пән туралы мәлімет
- •Оқу уақытын бөлу
- •Курстың пререквезиттері- бұл пәнді игеруде септігін тигізетін пәндер
- •Курстың постреквезиттері- бұл курстан алған білім келесі пәндерді оқып түсінуге мүмкіндік береді:
- •5. Курсқа қысқаша шолу
- •Студент курстың соңында білуі керек
- •6. Курстың мазмұны
- •6.1. Дәріс сабақтарының тізбесі
- •6.2.Практикалық-зертханалық сабақтарының тізбесі:
- •Студенттердің өздігінен дайындалатын сұраќтары.
- •7. Студенттің өзіндік жұмысты орындау және тапсыру кестесі.
- •8. Курс саясаты.
- •9. Білімді бағалау туралы мәліметтер
- •10. Бағалар қою саясаты.
- •Студенттердің білімдерін емтиханда бағалау
- •Білімді бағалау шкаласы
- •2. Глоссарий.
- •3. Қысқаша дәрістер жинағы.
- •1. Микроэкономикаға кіріспе
- •Микроэкономика: пәні, обьектісі, субьектілері.
- •Микроэкономиканың әдістемелік негіздері
- •1.3. Экономикадағы таңдау және өндіріс мүмкіншілігінің шектеуі
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •2. Сұраныс және ұсыныс теориясының негіздері.
- •2.1. Сұраныс және оған әсер ететін факторлар. Сұраныс функциясы.
- •2.2. Ұсыныс және оған әсер ететін факторлар.
- •Нарықтық тепе-теңдік, оның үлгілері
- •2.4. Нарықтың салыстырмалы статикасы.
- •2.5. «Өрмекші торы» тәріздес үлгі
- •2.6. Нарықты мемлекеттік реттеу
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •3. Сұраныс және ұсыныс икемділігі
- •3.1. Сұраныстың бағалық икемділігі.
- •3.2. Сұраныстың қиылысқан икемділігі. Сұраныстың табыстық икемділігі
- •3.3. Ұсыныс икемділігі. Ұсыныс икемділігінің үш уақыт мерзімі.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •4. Тұтынушы теориясы
- •4.1. Игіліктің пайдалылығы және тұтынушының таңдауы (кардиналистік концепция)
- •4.2. Талғамсыздық қисықтары және бюджет шектеулері (ординалистік концепция)
- •4.3. Тұтынушының тепе-теңдігі (оптимумы).
- •4.4. Баға-тұтыну қисығы. Табыс-тұтыну қисығы. Энгель қисығы.
- •4.5. Ауыстыру әсері және табыс әсері (Хикс бойынша және Слуцкий бойынша).
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •5. Өнд1р1с теориясы
- •5.1. Өндіріс және өндіpic функциясы.
- •5.2 Қысқа мерзім кезеңіндегі өндіріс. Шекті өнімділіктің кему (азаю) заңы
- •5.3. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндіріс. Изокванталар
- •Өндіріс ауқымының өсу әсері (тиімділігі)
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •6. Өндірістік шығындар
- •6.1. Өндірістік шығындар: мәні, түрлері
- •Ө ндірістік шығындар
- •Бухгалтерлік шығындар
- •Экономикалық шығындар
- •6.2. Изокосталар және өндірушінің тендігі
- •6.3. Қысқа мерзім кезеңіндегі өндipic шығындары
- •6.4. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндіріс шығындары
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •7. Жетілген бәсеке нарығы
- •7.1 Жетілген бәсеке нарығына жалпы сипаттама
- •7.2. Қысқа мерзім кезеңіндегі жетілген бәсекеші фирма
- •1. Фирманың пайданы мейілінше арттыру жағдайы.
- •2. Фирманың зиянын мейілінше азайту жағдайы.
- •3. Фирманың қарапайым пайда алу жағдайы.
- •4. Жетілген бәсекеші фирманың қызметін тоқтатуы.
- •7.3 Қысқа мерзім кезеңіндегі бәсекелес фирманың және саланың ұсыныс қисығы
- •7.4 Ұзақ мерзім кезеңіндегі фирма және ұсыныс
- •7.5 Өндірушілер мен тұтынушылардың ұтысы және бәсекелес нарықтың тиімділігі
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •8. Монополия және монополиялық билік.
- •8.1. Монополияға жалпы сипаттама
- •8.2. Монополиялық фирманың өніміне сұраныс, шекті табыс және жалпы табыс.
- •8.3. Монополиялық фирманың қысқа мерзімдегі пайданы өсіруі және монополиялық тепе-теңдік.
- •8.4. Ұзаќ мерзім кезеңіндегі монополия
- •8.5. Монополиялыќ биліктің экономикалыќ және әлеуметтік шығындары
- •8.6. Бағалық алалау (дискриминация)
- •8.7. Монополияны мемлекеттік реттеу
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •9. Монополиялық бәсеке нарығы
- •9.1. Монополиялық бәсеке нарығының болу жағдайлары.
- •9.2. Монополиялық бәсеке жағдайындағы баға және
- •9.3. Монополиялық бәсеке нарығындағы қысқа және ұзақ мерзімдегі тепе-теңдік
- •9.4. Бағалық емес бәсеке. Жарнама.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •10. Олигополия нарығы
- •10.1. Олигополия нарығының ерекшеліктері
- •10.2. Олигополиялық фирманың сұраныс қисығы
- •10.3. Курно дуополиясының үлгісі
- •10.4. Ойын теориясы және «тұтқындар дилеммасы»
- •«Тұтқындар дилеммасы» үлгісі
- •10.5. Олигополиялық бәсеке және «баға қақтығысы».
- •10.6. Баға белгілеудегі жетекшілік
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •11. Өндіріс факторлары нарығы.
- •11.1. Ресурстарға сұраныс және өндіріс факторлары нарығының ерекшеліктері
- •Мұндағы mpl –еңбектің шекті өнімі, pl –еңбектің бағасы, mpk – капиталдың шекті өнімі, pk -капиталдың бағасы.
- •11.2. Жетілген бәсеке жағдайындағы еңбек нарығы
- •11.3 Жетілмеген бәсеке жағдайындағы еңбек нарығы
- •11.4 Капитал және пайыз мөлшерлемесі
- •11.5 Жер нарығы және рента
- •12 . Жалпы экономикалық тепе-теңдік
- •2.1 Жеке және жалпы тепе-теңдік.
- •12.2 Вальрас үлгісі.
- •12.3 Эджуорт қорабы
- •Айырбас тиімділігі
- •12.4 Парето – тиімділік.
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •13. Сыртқы әсерлер теориясы
- •13.1. Сыртқы әсерлердің экономикалық мәні, себептері және түрлері.
- •13.2. Сыртқы әсерлерді реттеу әдістері.
- •13.3. Коуз теоремасы.
- •13.1. Сыртқы әсерлердің экономикалық мәні, себептері және түрлері
- •13. 2 Сыртқы әсерлерді реттеу әдістері.
- •13.3. Коуз теоремасы
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •14. Қоғамдық игіліктер
- •14.1. Қоғамдық игіліктердің ерекшеліктері және олардың түрлері
- •14.2. Таза қоғамдық игіліктерге сұраныс және олардың ұсынысы
- •14.3. «Билетсіздер (қояндар)» проблемасы
- •14.4. Таза қоғамдық игіліктермен қамтамасыз етудегі мемлекет пен нарықтың мүмкіншіліктері
- •Негізгі терминдер мен түсініктер
- •4. Семинар сабақтарына арналған тапсырмалар
- •Семинар сабағы
- •- Негізгі нарықтың механизмдерін оқу: бағаның құрылуы және бәсеке.
- •Семинар сабағы
- •Тапсырманың мақсаты:
- •Семинар сабағы.
- •6. Егер тұтынушының табысы өсетін болса, онда:
- •7. Егер бір игіліктің бағаы жоғарылайтын болса, онда:
- •8. Тұтынушы оңтайлы жағдайға төмендегі шарттардың қайсысы орындалғанда жетеді?
- •Семинар сабағы
- •12. Өндірісте капитал мен еңбек 2 есе өсті. Соның нәтижесінде өнім шығару да 2 есе өсті. Ауқым өсуінің қандай тиімділігі байқалады?
- •Тапсырманың мақсаты:
- •Семинар сабағы
- •Семинар сабағы.
- •15. Егер түсім 40 мың теңгеге тең болып, ал шығындар 35 мың теңгені құраса, онда фирманың пайдасы қандай болады?
- •17. Баға төмендігі көрсеткіштердің қайсысынан жоғары болғанда фирма шығындармен жұмыс істей алады?
- •Бақылау түрлері:
- •Семинар сабағы
- •9. Табиғи монополияға мысал бола алатын:
- •10. Баға белгілудегі "бас бармақ" тәртібінің мәні неде?
- •11. Монополияны енгізу:
- •15. Монополия нарығында баға мен шекті түсім арасында қандай арақатынас болуы керек?
- •16. Ең жоғары деңгейде пайда табу үшін монополист төмендегі шарттардың қайсысының орындалуына сәйкес келетін өнім көлемін шығару керек?
- •26.Монополиялық билікке болу үшін фирма:
- •27.Тиімді баға дискриминациясын іске асыру үшін төмендегілердің қайсысы қажет емес?
- •28 Нарықта әлеуметтік оңтайлы баға орнатылады дегенді былай түсінеміз:
- •Семинар сабағы. Сабақтың мақсаты:
- •Семинар сабағы.
- •Семинар сабағы
- •Талдау сұрақтары
- •7. Монопсония кезінде еңбектің шекті шығындары еңбекақымен салыстырғанда, одан:
- •8. Ең төменгі деңгейдегі еңбекақы туралы заңды енгізуден ұтатындар:
- •9. Еңбек нарығындағы екі жақты монополия келесімен сипатталады:
- •Бақылау түрлері:
- •Бақылау түрі: қысқаша конспект.
- •6. Ішінара тепе-теңдікті талдаудың жалпы тепе-теңдікті талдаудан айырмашылығы төмендегідей:
- •7. Егер екі тұлға игіліктерді өзара ауыстыратын болса, онда олардың әрқайсысы да ұтады, себебі:
- •8. Егер екі тұтынушы үшін екі игіліктің mrs-і тең болмаса, онда:
- •12 Тақырып . Сыртқы әсерлер және қоғамдық игіліктер. Семинар сабағы.
- •15. Мемлекет өндіретін қоғамдық игіліктер жиналатын салықтармен қаржыландырылады, бұл кезде оларды өндірудегі жоғары тиімділікке жету төмендегінің қайсысының көмегімен жүзеге асырады?
- •16. Бәсекелес нарықтар қандай көлемде таза қолғамдық игіліктер шығарады?
- •17. Шығарып тасталынатын қоғамдық игіліктерді кім өндіре алады?
- •Бақылау түрі: қысқаша конспект.
- •12 Тақырып . Сыртқы әсерлер және қоғамдық игіліктер.
- •6. Курстық жұмыс орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар
- •6.1 Курстық жұмысқа қойылатын жалпы талаптар
- •6.2 Курстық жұмыстың құрылымы
- •6.3 Курстық жұмысты рәсімдеу
- •6.4 Курстық жұмысты қорғау тәртібі
- •6.5 Курстық жұмыс тақырыптары.
- •Курстық жұмыс «қазақстан республикасында шағын және орта бизнесті дамыту мәселелері»
- •Әдебиет:
- •7. Аралық бақылау сұрақтары
- •8. Емтиханға арналған тестілік тапсырмалар
- •8. ӘдебиеттеР тізімі
Негізгі терминдер мен түсініктер
Сыртқы әсерлер. Жағымсыз (тері)с сыртқы әсерлер. Жаіымды (оң) сыртқы әсерлер. Жалпы сыртқы шығындар. Шекті сыртқы шығындар. Шекті жеке шығындар. Шекті әлеуметтік (қоғамдық) шығындар. Шекті әлеуметтәк (қоғамдық) пайдалылық. Шекті жеке пайдалылық. Шекті сыртқы пайдалылық. Жалпы сыртқы пайдалылық. Сыртқы әсердің ішкіге айналуы (интернализация). Түзетуші салық. Түзетуші субсидия. Коуз теоремасы.
14. Қоғамдық игіліктер
14.1. Қоғамдық игіліктердің ерекшеліктері және олардың түрлері
14.2. Таза қоғамдық игіліктерге сұраныс және олардың ұсынысы
14.3. «Билетсіздер (қояндар)» проблемасы
14.3. Таза қоғамдық игіліктермен қамтамасыз етудегі мемлекет пен нарықтың мүмкіншіліктері
14.1. Қоғамдық игіліктердің ерекшеліктері және олардың түрлері
Тұтынылатын тауарлар мен қызметтерді екі топқа бөлуге болады: жеке игіліктер және қоғамдық игіліктер.
Таза жеке игіліктер - әрқайсысы жеке-жеке бағаланылатын және сатылатын экономикалық игіліктер. Олар тек қана сатып алған адамдарға пайда әкеледі. Таза жеке экономикалық игіліктерді өндіру мен тұтыну үшінші адамдарға сыртқы жағымсыз немесе жағымды әсерлер туғызбайды. Мысалы, дүкеннен нан сатып алынса, одан тек қана сатып алған адам пайда алады. Таза жеке игіліктерді өндіру және тұтыну нарық экономикасы принциптеріне сәйкес жүзеге асады.
Таза қоғамдық игіліктер - барлық адамдар бірге тұтынатын экономикалық игіліктер. Олады бағалау мүмкін болғанымен, жеке адамдарға сату мүмкін емес. Себебі таза қоғамдық игіліктерді бір жеке адам сатып алса, одан басқа адамдар да пайда алады. Мысалы, егер көп қабатты үйде тұратын бір адам сол үйдің кіре берісіне өзі үшін шам ілсе, одан сол дәсізде тұратын адамдар және оларға кешкісін келетін қонақтар тегін пайдалылық алады. Демек, таза қоғамдық игіліктерді өндіру мен тұтыну жағымды сыртқы әсер туғызады. Таза қоғамдық игіліктерге ұлттық қорғаныс, қоғамдық тәртіп қауіпсіздік, қоршаған ортаны қорғау және тағы басқа да барлық адамдараға ортақ игіліктер жатады.
Таза қоғамдық игіліктердің мынадай ерекшеліктерін атауға болады:
тұтынудан ешкімді ажырату мүмкіншілігінің болмауы. яғни таза қоғамдық игіліктерді тұтынғаны үшін ақы төлегісі келмеген адамдарды тұтынушылардың қатарынан шығарып жіберу мүмкін емес. Таза қоғамдық игіліктерді жеке-жеке бағалап сату мүмкін болмағандықтан, оларды тегін тұтынатын адамдарды анықтау және тұтынудан ажырату өте қымбатқа түседі;
бәсекенің болмауы. Таза қоғамдық игіліктер барлық тұтынушыларға ортақ болады. Оларды тұтынудың деңгейі тұтынушылардың санына байланысты болмайды. Қосымша тұтынушылардың пайда болуы, бұрынғы тұтынушылардың тұтыну деңгейлерін төмендетпейді. Қосымша тұтынушының тұтыну қажетін игіліктің шекті шығыны нольге тең. Таза жеке игіліктерге қарағанда таза қоғамдық игіліктерді тұтыну адамдардың арасында бәсекелестік туғызбайды;
таза қоғамдық игіліктерді өндіру және тұтыну жағымды сыртқы әсерлер туғызады. Егер таза қоғамдық игіліктерді бір адам үшін өндірсе, басқа адамдар да пайда алады. Сондықтан таза қоғамдық игіліктердің ұсынысы тиімді деңгейден төмен болады.
Көптеген игіліктер барлық халыққа ортақ болғанымен, оларды таза қоғамдық игіліктерге жатқызуға болмайды. Мысалы, үкіметтен халық зейнетақы алады, жұмыссыздар жәрдемақы алады, балалар мектепке тегін барады, қаланың көшесіндегі жолдармен барлық халық жүреді. Соған қарамастан, оларды көп жағдайға жеке бағалай отырып, тұтынушылардан ақы алуға болады. Кейбір жағдайларда тұтынушылар санының өсуі олардың арасында бәсеке де туғызады. Мысалы, жолда жүретін көліктердің саны өскен сайын жол қатынасы қиындайды, жолдарды кеңейту мәселесі пайда болады, көптеген балалар ақылы мектептерге барады, жол салығы, көлік салығы арқылы үшінші адамдардың тегін пайдалылық алуына кедергі қоюға болады. Осындай игіліктерді үкімет ұсынатын игіліктер деп атайды.
Үкімет ұсынатын игіліктер бір нақты тұтыну деңгейіне дейін тұтынушыны таңдамайды. Бірақ, жаңа тұтынушылардың саны көбейген сайын бұрынғы тұтынушылардың тұтыну деңгейлері төмендей бастайды. Осындай игіліктерді шектен тыс қоғамдық игіліктер дейді. Кейбір игіліктерді тұтынудан ешкімді ажырата алмағанмен, қосымша тұтынушыларды анықтау және оларды ақы төлеуге мәжбүр ету немесе тұтыну мүмкіншілігінен ажырату қиын болмайды. Осындай игіліктерді жеке фирмалар да өндіріп, нарықта сата алады. Демек, үкімет ұсынатын игіліктерді аралық игіліктер деп атауға болады. Оларға таза қоғамдық игіліктер мен таза жеке игіліктердің ерекшеліктері ортақ болады.