6.4. Ұзақ мерзім кезеңіндегі өндіріс шығындары

Ұзак мерзімде өндірісте колданатын барлык факторларды өзгерту аркылы өнім көлемін өcipy мумкіншілігі пайда болады. Ұзак мерзімде фирмалар косымша цехтар немесе жана кәсіпорындар ашу аркылы өндipicтiң аукымын өcipe алады. ¥зак мерзімде барлык шығындар өзгермелі болады. Қыска мерзімге тән өнімділіктің кему заңы әсер етпейді.

Ұзақ мерзімдегі орташа шығынның LRAC (long run average costs) қисығын құрастыру үшін қыска мерзімдегі орташа өндіріс шығындары кисыктарының ең төменгі нуктелерін 6ip-6ipiмeн косатын кисык жүргіземіз. Ұзак мерзімдегі орташа шығын (LRAC) кисығынынң әp6ip нүктeci өндipic көлемінің өте аз өзrepiciнe сәйкес келеді (25-сурет).

1 өнімнің

шығыны

(тенге)

25- сурет. Ұзақ мерзімдегі орташа шығындар кисықтары

Ұзақ мерзімде барлық факторлар өзrepмeлi болған жагдайда, өнім көлемі өскен сайын өсетін жиынтык шығындардын өciмiн ұзақ мерзімдегі шекті шығындар LRMC (long- run marginal costs ) деп атайды. Оның өзrepiciн 26-суреттен көруге болады. Егер LRMC< LRAC болса, LRAC төмендейді, ал LRMC> LRAC болса, LRAC өседі. LRAC мөлшері ең төмен деңгейде болғанда ұзак мерзімдегі орташа шығындар мен шекті шығындар 6ip-6ipiнe тең болады (LRAC=LRMC). Ұзақ мерзімдегі орташа шығындар мен шекті шығынның арасындағы байланыс жоғарыда карастырылған қысқа мерзімдегі шeкті шығындар (МС) мен орташа шығындардың (АС) арасындагы байланыска ұқсас.

МС

L RAC LRMC

L RMC

LRAC

E

min

0 Q* Q

26- сурет. Ұзақ мерзімдегі орташа және шeкті

шығындар қисықтары

Ұзақ мерзімдегі орташа шығынның төмендеуі өндіріс аукымы өcyiнiң ұлғаймалы (оң) әcepiнiң нәтижесі. Өндipic ауқымы өcyiнiң тepic әcepi ұзак мерзімдегі орташа шығынның есуіне себеп болса, ал өндipic аукымы өсуінің туракты әcepi ұзак мерзімдегі орташа шығынды тұракты ұстауга мүмкіншілік береді.

Осыған дейін қысқа және ұзақ мерзімдегі шығындарды талдау барысында өндірісте қолданатын ресурстардың бағалары тұрақты деген болжау жасадық. Бipaқ ресурстардың бағаларыныц өзгеруі, жана технологияны колдану және баска себептер кәсіпорындардың шығындарын өзгертеді. Сондықтан бұл жағдайда шығындардың өзгеруі ұзақ мерзімдепгі орташа және шекті шығындар қисықтарының төмен немесе жоғары жылжуына әкеледі.

Негізгі терминдер мен түсініктер

Өндірістік шығындар. Экономикалық шығындар. Бухгалтерлік шығындар. Балама шығындар. Қайтарылмайтын шығындар. Қысқа мерзімдегі шығындар. Ұзақ мерзімдегі шығындар. Жиынтық шығындар. Шекті шығындар. Орташа жалпы шығындар. Фирма ұлғаюының траекториясы. Қысқа мерзімдегі орташа шығындар. Ұзақ мерзімдегі орташа шығындар. Қысқа мерзімдегі шекті шығындар. Ұзақ мерзімдегі шекті шығындар. Тұрақты шығындар. Өзгермелі) шығындар. Орташа өзгермелі шығындар. Орташа тұрақты шығындар.