3.2. Сұраныстың қиылысқан икемділігі. Сұраныстың табыстық икемділігі

Сұраныстың қиылысқан икемділігі (E^d_c) - Ү тауарының бағасы 1%-ға өзгерген кезде Х тауарына сұраныс көлемі неше пайызға өзгеретінін көрсетеді және төмендегідей өрнектермен анықталады:

E^d_c=(∆Q_X/∆p_y)(p_y/Q_X),

мұнда, E^d_c-қиылысқан икемділік коэффициенті;

Q_X-х тауарына сұраныс көлемі;

Р_y- у тауарының бағасы;

1. Егер х және у – бір-біріне тәуелсіз тауарлар болса, онда Edc=0;

2. Егер х және у – бірін-бірі ауыстыратын тауарлар болса, онда E^d_c> 0;

3. Егер х және у – бірін-бірі толықтыратын тауарлар болса, онда E^d_c< 0;

Сұраныстың табыстық икемділігі (Е_і)- тұтынушы табысының көлемі 1%-ға өзгерген кезде қарастырып отырған тауарға деген сұраныс көлемі неше пайызға өзгеретінін көрсетеді. Сұраныстың табыстық икемділік коэффициенті -E^d_c

E^d_I=∆Q_d%/∆I_d%=(∆Q_d/∆I)·(I/Q_d)

E^d_І-дың шамасы тауарлардың қасиеттеріне байланысты болады:

- егер E^d_I>0 болса, онда тауар «қалыпты немесе толық бағалы» тауарлар категориясына жатады;

- егер E^d_I<0 болса, онда тауарлар –сапасыз тауарлар болады;

- егер E^d_I=0 болса, онда- бұлар бейтарап тауарлар болады.

Қалыпты тауарлар үшін E^d_I –дың шамасы олардың тұтынушылар үшін маңыздылық деңгейіне тәуелді:

- егер тауар бірінші қажеттілік дәрежесіндегі болса, онда 0<E^d_i<I;

- екінші қажеттілік дәрежесіндегі немесе күнделікті қажетті тауарлар үшін- E^d_I=1;

- ұзақ уақыт қолданылатын және сән- салтанат тауарлары үшін - E^d_I>1.

3.3. Ұсыныс икемділігі. Ұсыныс икемділігінің үш уақыт мерзімі.

Ұсыныс көлеміне әсер ететін ең басты фактор – қарастырып отырған тауардың бағасы болып табылады. Баға өзгерген кезде ұсыныс көлемі де өзгеріп отырады. Осы байланысты табу үшін ұсыныстың бағалық икемділігі деген көрсеткішті қолданамыз.

Ұсыныстың бағалық икемділігі E_p(S) - баға 1%-ға өзгерген уақытта, ұсыныс көлемі неше пайызға өзгеретінін көрсететін шама.Ұсыныс икемділігінің коэффициенті:

E^S_p=∆Q_S%/∆p%=(∆Q_S/p)·(p/Q_S).

Ұсыныстың баға өзгеруіне сезімталдығы төмендегідей болуы мүмкін:

1) жоғары -1<E^S_p<∞ - ұсыныс икемді (22-сурет);

2) әлсіз, болымсыз - 0< E^S_p<1 – ұсыныс икемсіз (23 -сурет);

3) ұсыныстың баға өзгеруіне бірлік реакциясы, икемділігі бірге тең ұсыныс болады - E^S_p=1

Екі ерекше жағдай болуы мүмкін:

1. E^S_p=0 – ұсыныстың баға өзгеруіне сезімталдығы өте икемсіз немесе абсолютті икемсіз. Ұсыныс қисығы қатаң вертикаль түзу болады (25-сурет).

2. E^S_p=∞ -ұсыныстың баға өзгеруіне сезімталдығы өте икемді немесе абсолютті икемді. Ұсыныс қисығы қатаң горизонталь түзу болады (26-сурет).

Ұсыныс икемділігіне әсер ететін факторлар:

1. ресурстардың мобильділігі;

2. уақыт мерзімі.

Әдетте ұсыныс икемділігін бағалауда үш уақыт кезеңін қарастырамыз:

1) дәл қазіргі кезең немесе өте қысқа мерзім кезеңі;

2) қысқа мерзім кезеңі;

3) ұзақ мерзім кезеңі.

Нарықтың өте қысқа мерзімді жағдайында ұсыныс өте икемсіз - E^S_p= 0. Бағаның өсуі ұсынысты өзгертпейді.

Қысқа мерзімді кезеңде өндірістік қуаттар өзгермейді. Ұсыныс басқа өндіріс факторларының өзгеру салдарынан өседі – 0<E^S_p<1 – ұсыныс икемсіз.

Ұзақ мерзімді кезеңде фирманың өндірістік қуаттары, сондай-ақ саладағы фермалар саны да өзгереді. Сондықтан ұсыныс икемділігі жоғарыда айтылған екі жағдайдан гөрі жоғары болады.